XI NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK B

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

XI NIEDZIELA ZWYKŁA – Rok B

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Bóg podwyższa drzewo niskie

Czytanie z Księgi proroka Ezechiela

To mówi Pan Bóg:
„Ja także wezmę wierzchołek z wysokiego cedru i zasadzę, u najwyższych jego pędów ułamię gałązkę i zasadzę ją na górze wyniosłej i wysokiej.
Na wysokiej górze izraelskiej ją zasadzę. Ona wypuści gałązki i wyda owoc, i stanie się cedrem wspaniałym. Wszystko ptactwo pod nim zamieszka, wszystkie istoty skrzydlate zamieszkają w cieniu jego gałęzi.
I wszystkie drzewa polne poznają, że Ja jestem Panem, który poniża drzewo wysokie, który drzewo niskie wywyższa, który sprawia, że drzewo zielone usycha, który zieloność daje drzewu suchemu. Ja, Pan, rzekłem i to uczynię”.
Ez 17,22-24

22-24. Symbolika nawiązująca do bajki z ww. 1-10.

22. Nowy pęd na wierzchołku cedru symbolizuje przyszłego władcę z dynastii Dawida (2 Sm 7,13).

23. ”Wszystko ptactwo”: Zwrot użyty po raz pierwszy w opowieści o potopie na oznaczenie wszystkich gatunków zwierząt znajdujących się w arce; obraz ptaków chroniących się w gałęziach cedru powróci w Ez 31,6 w opisie faraona jako wielkiego króla.

24. Jeśli cedr oznacza króla Judy, wówczas drzewa symbolizują władców sąsiednich państw. Poznają oni, że Bóg uniża potężnych i z nicości wyłania nowe potęgi. Temat ten powróci w rozdz. 31, w którym zostanie upokorzony egipski faraon. Tutaj Bóg wynosi nowego króla Izraela do chwały z nędznego stanu, w jakim Juda znalazła się na skutek kary (ww. 1-21).

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

17,22. Zasadzenie gałązki cedru. Podobnie jak wielki orzeł w wersecie 4 ułamał koniec pędu z wierzchołka cedru, teraz Jahwe (występujący pod postacią orła) bierze ową delikatna gałązkę i sadzi na najwyższej górze. Z tego toku myślenia wynika, że dynastia Dawida będzie mogła dalej panować poprzez linię Jojakina. Podobne metafory o cha­rakterze ogrodniczym, ukazujące odnowienie dy­nastii Dawida, pojawiają się w Iz 11,1 i Jr 23,5.

17,23. Kosmiczne drzewo dostarczające schronie­nia ptakom. Pojęcie kosmicznego drzewa lub „jed­nego drzewa" jest wyobrażeniem wspólnym wielu ludom starożytnym. Pełni ono rolę symbolu piękna i urodzajności, czerpiąc swoje soki z wód ziemi oraz dostarczając schronienia i pożywienia wszyst­kim stworzeniom, które znajdują się pod jego ko­narami. Jego symetria i stabilność wydają się po­wstrzymywać śmierć i obiecywać ciągłość istnienia. Na przykład w sztuce asyryjskiej pojawia się motyw stylizowanego drzewa życia, być może symbolu opieki króla na jego ludem (zob. komentarz do Dn 4,10-12).

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Dobrze jest śpiewać, Tobie, Panie Boże.

Dobrze jest dziękować Panu
i śpiewać Twemu imieniu, Najwyższy:
z rana głosić Twoją łaskawość,
a wierność Twoją nocami.
Refren.
Sprawiedliwy zakwitnie jak palma,
rozrośnie się jak cedr na Libanie.
Zasadzeni w domu Pańskim
rozkwitną na dziedzińcach naszego Boga.
Refren.
Nawet i w starości wydadzą owoc,
zawsze pełni życiodajnych soków,
aby świadczyć, że Pan jest sprawiedliwy,
On Opoką moją i nie ma w Nim nieprawości.
Refren.
Ps 92,2-3.13-14.15-16

Psalm dziękczynny jednostki porównujący los tych, którzy w Bogu znajdują radość, z losem złoczyńców.

Struktura:
ww. 2-5 (psalmista raduje się z dzieł Bożych);
ww. 6-12 (nagroda występnych i nagroda psalmisty);
ww. 13-16 (nagroda prawych). 5. Ten werset, kończący część pierwszą, prowadzi do środkowego fragmentu przez słowo „dzieła" (por. w. 6) i „czyny", które są przeciwstawione „występnym/złoczyńcom" (por. ww. 8.10).

11-12. Przeciwstawienie złoczyńców i psalmisty pod różnymi względami: (a) złoczyńcy są nierozumni (w. 7), a psalmista słucha (w. 12); (b) oni rozrastają się jak zielsko - lecz umierają (w. 8), on zaś został pokropiony świeżym olejkiem (w. 11); (c) oni zostają strąceni (w. 8b), lecz jego Bóg wywyższa (w. 11).

”świeżym olejkiem”: Oliwą z oliwek, powszechnie używaną na Bliskim Wschodzie. Por. „żywotny/świeży" w w. 15, w odniesieniu do prawych. 13-15. Złoczyńcy, którzy „pienią się", lecz usychają (w. 8a), zostali przeciwstawieni prawym, którzy „rozkwitną" w świątyni.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

92,1. Tytuł. Na dzień szabatu. Jest to jedyny psalm przeznaczony na dzień szabatu. Niewiele w Starym Testamencie wskazuje na istnienie specjalnych ob­rzędów kultowych związanych z szabatem. Sugero­wano, że psalm ten był odczytywany podczas ofiar składanych w szabat.

92,4. Na harfie dziesięciostrunnej. Są to typowe in­strumenty muzyczne tamtych czasów, co potwier­dzają teksty z obszaru Bliskiego Wschodu oraz re­liefy i malowidła, począwszy od III tysiąclecia przed Chr. Nadal jednak istnieją pewne rozbieżno­ści w sprawie tego, które z hebrajskich słów ozna­cza „harfę", a które „lirę". Sądzi się, że słowo tłu­maczone jako „lira" wskazuje na dziesięciostruno-wy instrument, zaś „harfa" ma mniejszą liczbę strun. Obydwa instrumenty posiadały drewnianą ramę, którą grający trzymał w rękach. W Ugarit odkryto tekst muzyczny, który rzuca światło na mu­zykę późnego okresu brązu. W utworze tym zapisa­no akordy grane podczas akompaniowania na lirze religijnemu hymnowi Hurytów.

92,11. Wywyższyłeś mój róg. Zob. komentarz na te­mat „rogu" umieszczony we wstawce poświęconej powszechnym wyobrażeniom z Księgi Psalmów.

92,11. Skropiłeś mnie świeżym olejkiem. Goście uczestniczący w starożytnych ucztach byli często hojnie obdarzani przez gospodarza doskonałym olejkiem, którym nacierali sobie czoła. Nadawało to nie tylko blasku ich obliczom, lecz również wy­pełniało pomieszczenie miłym zapachem. Na przy­kład w asyryjskim tekście z okresu panowania Assarhaddona czytamy, że władca „namaścił czoło" uczestników królewskiej uczty „wybornym olej­kiem". W egipskiej Pieśni harfiarza i mezopotamskim Eposie o Gilgameszu opisano ludzi ubranych we wspaniałe lniane szaty o obliczach namaszczo­nych mirrą.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

DRUGIE CZYTANIE
Staramy się podobać Bogu

Czytanie z Drugiego Listu świętego Pawła Apostoła do Koryntian

Bracia:
Mając ufność, wiemy, że jak długo pozostajemy w ciele, jesteśmy pielgrzymami z daleka od Pana. Albowiem według wiary, a nie dzięki widzeniu postępujemy. Mamy jednak nadzieję i chcielibyśmy raczej opuścić nasze ciało i stanąć w obliczu Pana.
Dlatego też staramy się Jemu podobać, czy to gdy z Nim jesteśmy, czy gdy z daleka od Niego. Wszyscy bowiem musimy stanąć przed trybunałem Chrystusa, aby każdy otrzymał zapłatę za uczynki dokonane w ciele, złe lub dobre.
2 Kor 5,6-10

Relacje żydowskie o sprawiedliwych umarłych, którzy przebywają w niebie podkreślały, że w pewnym stopniu doświadczają oni już obecnie przyszłej chwały, w oczekiwaniu na zmartwychwstanie ciała. Chociaż stan ten był gorszy od zmartwychwstania (2 Kor 5,4), oznaczał koniec doczesnych trudów, dla Pawła zaś kres doświadczanego stopniowo męczeństwa (2 Kor 4,8-10). Koryntianie wiedzieli, że Paweł stawał w przeszłości przed „trybunałem" ich namiestnika (Dz 18,12), apostoł czyni tutaj jednak bezpośrednią aluzję do tradycyjnego w Starym Testamencie i myśli żydowskiego obrazu dnia sądu, w którym tron Boga stanie się najwyższym i ostatecznym trybunałem. Podkreślenie, że sąd będzie dotyczył uczynków popełnionych w ciele, po raz kolejny świadczy o sprzeciwie Pawła wobec pozostałości tych greckich wyobrażeń, które pomniejszały znaczenie ciała (apostoł polemizuje z tym stanowiskiem w 1 Kor 6,12-14).

6-7. W w. 6 Paweł posłużył się anakolutem, ponieważ przypomniał sobie, że to, co powiedział wcześniej (ww. 1-5), może zostać zrozumiane jako pomniejszanie znaczenia życia w ciele; podobny pogląd głosili niektórzy wierzący z Koryntu (zob. komentarz do 1 Kor 6,18b). Cytuje zatem twierdzenie Koryntian, poprzedzając je słowami eidotes hoti, „tak więc (...) wiemy" (1 Kor 8,1.4), by wskazać, że życie w ciele jest przeszkodą w zjednoczeniu się z Chrystusem (zob. J. Murphy-O'Connor, KB 93 [1986] 214-221).

8. ”Mamy jednak nadzieję”: Paweł daje do zrozumienia, że wolałby w inny sposób sformułować hasło głoszone przez Koryntian. Zastępując słowa en i apo słowami ek i pros, przekształca statyczną opozycję w zgodny ruch.

9. ”czy to gdy z Nim (...) jesteśmy”: Kwestionowano użyteczność przykładu zamieszkiwania. Ważne jest podobanie się Panu (1 Tes 2,15; 4,1).

10. ”przed trybunałem”: Stwierdzenie to podkreśla znaczenie ciała, czyniąc dokonane w nim czyny podstawą sądu ostatecznego.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Ziarnem jest słowo Boże, a siewcą jest Chrystus,
każdy, kto Go znajdzie, będzie żył na wieki.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja

EWANGELIA
Przypowieść o ziarnku gorczycy

Słowa Ewangelii według świętego Marka

Jezus powiedział do tłumów:
„Z królestwem Bożym dzieje się tak, jak gdyby ktoś nasienie wrzucił w ziemię. Czy śpi, czy czuwa, we dnie i w nocy nasienie kiełkuje i rośnie, on sam nie wie jak. Ziemia sama z siebie wydaje plon, najpierw źdźbło, potem kłos, a potem pełne ziarno w kłosie. A gdy stan zboża na to pozwala, zaraz zapuszcza sierp, bo pora już na żniwo”.
Mówił jeszcze: „Z czym porównamy królestwo Boże lub w jakiej przypowieści je przedstawimy? Jest ono jak ziarnko gorczycy; gdy się je wsiewa w ziemię, jest najmniejsze ze wszystkich nasion na ziemi. Lecz wsiane, wyrasta i staje się większe od innych jarzyn; wypuszcza wielkie gałęzie, tak że ptaki powietrzne gnieżdżą się w jego cieniu”.
W wielu takich przypowieściach głosił im naukę, o ile mogli ją zrozumieć. A bez przypowieści nie przemawiał do nich. Osobno zaś objaśniał wszystko swoim uczniom.
Mk 4,26-34

Powszechnie sądzono, że pewnego dnia Bóg ustanowi swoje królestwo (lub panowanie) na całej ziemi, bez żadnych ograniczeń. Jezus wraz z niewielkim gronem swoich naśladowców mogli wydawać się zbyt mało znani i niepozorni, by mogli zawrzeć w sobie chwałę przyszłego królestwa, lecz to właśnie oni będą nieustannie rozprzestrzeniać ziarno słowa aż do czasu ostatecznego nadejścia królestwa. Nauka Jezusa rzuca wyzwanie powszechnie przyjętym poglądom na temat sposobu, w jaki dojdzie do ustanowienia królestwa.

PRZYPOWIEŚĆ O ZASIEWIE (4,26-29).
Podobnie jak inne przypowieści o ziarnie, i ta podkreśla kontrast między małymi rozmiarami ziarna a obfitością żniwa. Głównym jej tematem jest eschatologiczne królestwo Boże, na tyle obecne, że można je opisać jako ziarno, które wzrasta. Bóg nadzoruje wzrost swojego królestwa i doprowadzi ostatecznie do jego pełni. Jego nadejście jest równie nieuchronne i tajemnicze jak żniwa, które następują po siewie; oczekując ich, nie należy ulegać zniechęceniu czy zniecierpliwieniu.

Każdy rolnik przyznałby, że ziarno wzrasta za sprawą Boskiej Opatrzności, nie zaś jego własnych zabiegów. (Z tego powodu pogańscy i żydowscy rolnicy zwracali się do bogów o pomyślne żniwa; rolnicy pogańscy często składali w tym celu ofiary).

26. ”Z królestwem Bożym dzieje się tak, jak...”: Królestwo Boże zostało porównane do całego obrazu nakreślonego w 4,26-29, nie zaś jedynie do człowieka, który siał ziarno. Nie ma podstaw do utożsamiania siewcy z Chrystusem.

27. ”on sam nie wie jak”: Proces wzrostu ziarna odbywa się samoistnie; siewca nie analizuje go, nie przyspieszy go też przez to, że będzie się niepokoił.

28. ”sama z siebie”: Słowo ”automatē”, „samo z siebie", „samoistnie", opisuje stopniowy wzrost ziarna poprzedzający żniwa. W kontekście królestwa Bożego przypowieść podkreśla niewidoczne, lecz stałe Boże działanie, zmierzające do jego nadejścia („samo z siebie").

29. ”zaraz zapuszcza sierp, bo pora już na żniwo”: Przypowieść kończy się aluzją do Jl 4,13 (por. Ap 14,15), podkreślającą eschatologiczny charakter królestwa Bożego.

PRZYPOWIEŚĆ O ZIARNKU GORCZYCY (4,30-32).
W kolejnej przypowieści królestwo Boże zostało porównane do małego ziarenka, z którego wyrasta duży krzak. Nadejście królestwa Bożego jest nieuchronne; nie należy ulegać zniechęceniu czy zniecierpliwieniu, dlatego że jeszcze nie nastało. Królestwo Boże już teraz jest obecne w stopniu pozwalającym na opisanie go jako wzrastającego ziarna, a Bóg sprawia, że ciągle się ono rozwija.

Uczeni nadal spierają się o to, czy roślinę z przypowieści należy tłumaczyć jako „gorczyca". Niezależnie od wyniku debaty wiadomo jednak, że jej ziarno nie jest najmniejsze ze znanych słuchaczom Jezusa (ziarno storczyka jest od niego mniejsze). Chodzi jedynie o to, że jest ono przysłowiowo małe, a mimo to wyrasta z niego duży krzew. Gorczyce rosnące wokół Jeziora Galilejskiego osiągały nawet 3-5 m wysokości, zwykle jednak mierzyły około 1,5 m. Ponieważ roślina odrastała co roku, ptaki nie mogły wić w niej gniazd w okresie gniazdowania wczesną wiosną. Jednak małe ptaki mogły siadać na nich i to wystarczyło, by dopełnić użytego tutaj obrazu (aluzja do większego drzewa w Dn 4,12). W tej hiperboli Jezus posługuje się najlepszym przykładem wzrostu od małego ziarna do dużej rośliny jaki był wówczas znany, nie zmienia to jednak głównej myśli - królestwo mogło się rozpocząć niepozornie, lecz swoją pełnię osiągnie w chwale.

31. ”ziarnko gorczycy”: Ważne są niewielkie rozmiary ziarnka (4,31) i wielkość krzewu, który z niego wyrasta (4,32); gorczyca ilustruje niepozorne początki królestwa Bożego i jego wielkość, która będzie widoczna w chwili ostatecznego wypełnienia.

32. ”większe od jarzyn”: Podobnie jak nasiona gorczycy nie są najmniejszymi z ziaren, krzak gorczycy, mający 2,5-3 m wysokości, nie jest największym. Dosłowne interpretowanie tekstu nie oddaje kontrastu, o który chodzi w przypowieści,

”ptaki powietrzne gnieżdżą się w jego cieniu”: Symbolika wersetu nawiązuje do Dn 4,12 i Ez 17,23; 31,6. Przypuszczenie, że werset ten oznacza zgromadzenie pogan w królestwie Bożym, nie jest pewne.

PODSUMOWANIE (4,33-34).
Niektórzy interpretatorzy uważają 4,33 za tradycyjny przekaz na temat nauczania Jezusa w przypowieściach, zaś 4,34 za komentarz Marka nawiązujący do jego rozumienia przypowieści jako „zagadek".

33. ”W wielu takich przypowieściach”: Metaforyczny język przypowieści umożliwia! Jezusowi nauczanie o Bogu i nadchodzącym królestwie, przy jednoczesnym przyciągnięciu uwagi słuchaczy w większym stopniu, niż sprawiłoby to zwykle objaśnienie.

34. ”Osobno zaś objaśniał wszystko swoim uczniom”: Podkreślenie, że Jezus używał przypowieści, zwracając się do wszystkich, zaś wyjaśniał jedynie uczniom, odpowiada 4,14-20.
Starożytni nauczyciele, nie tylko żydowscy, mieli specjalne nauki ezoteryczne, które powierzali jedynie gronu najbliższych uczniów, nie były bowiem przeznaczone do publicznej wiadomości. Ludzie nie byli jeszcze w stanie zrozumieć ukrytą naturę królestwa Jezusa, nie została jeszcze bowiem objawiona tajemnica natury Jego mesjaństwa.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.