Ewangeliarz Peresopnicki

Ewangeliarz Peresopnicki jest cennym zabytkiem rękopiśmiennym świadczącym o rozwoju prawosławnej myśli teologicznego na ziemiach ukraińskich, języka ukraińskiego oraz sztuki. Było jeden z pierwszych pełnych przekładów Ewangelii na ówczesny język ukraiński.
Ewangeliarz powstał na początku drugiej połowy XVI w. na zamówienie prawosławnych książąt wołyńskich Anastazji Zasławskiej-Holszańskiej oraz jej córki i zięcia – książąt Iwana i Ewdokii Czartoryjskich. Pisarzami – twórcami dzieła byli Mychajło Żurawnyćkyj, syn prawosławnego duchownego z Sanoka oraz mnich Hryhorij, późniejszy przełożony (archimandryta) monasteru w Peresopnicy. Prace nad dziełem trwały pięć lat, ukończone zostały w 1561 r. w monasterze w Peresopnicy (obecnie wieś w obwodzie rówieńskim na Ukrainie).

Zabytek ten ma wielką wartość pod względem teologicznym, językoznawczym, kulturo- logicznym, a także artystycznym, ponieważ jest ilustrowany pięknymi miniaturami. Świadczy on także o roli języka ukraińskiego w życiu Kościoła prawosławnego w metropolii kijowskiej w XVI wieku.
Rękopis liczy 482 pergaminowe karty, waży ponad 9 kg. Obecnie przechowywany jest w Kijowie.
W 2008 roku ukazał się w Kijowie reprint rękopisu Ewangeliarza Peresopnickiego, wydany z inicjatywy ihumenii Serafymy przez Ukraiński Kościół Prawosławny. Jest on dokładnym odtworzeniem oryginału. Zachowane zostały wszystkie jego szczegóły: rozmiar, format, kolor papieru, okładka, ilustracje, waga. Poszczególne stronice są dokładnymi kopiami oryginału, włącznie z zachowaniem śladów palców, wosku, na jednej ze stronic jest też autograf hetmana Iwana Mazepy). Reprint ukazał się w nakładzie 1000 egz.
W latach 2008-2009 odbyło się już kilkadziesiąt prezentacji tego wydawnictwa na Ukrainie i w wielu krajach świata. Z inicjatywy Marianny Jarej z Sanoka na początku maja br. prezentacje Ewangeliarza Peresopnickiego odbywają się w Polsce. Będzie on zaprezentowany w czterech miastach: w Warszawie (7 V), Sanoku (9 V), Gorlicach (10 V), a 8 maja 2009 r. także w Lublinie.