Pismo Święte w życiu osób konsekrowanych w świetle adhortacji Verbum Domini

2. Specyfika lektury Pisma Świętego przez osobę konsekrowaną

O sztuce czytania sowa Bożego mówi cała adhortacja. Chcemy jednak z niej wydobyć te elementy, które nawiązują do życia konsekrowanego.

a) Lektura wiary

W przywoływanym już wyżej nr. 83 adhortacja postuluje, „by we wspólnotach życia konsekrowanego nie zabrakło solidnej formacji do pełnego wiary czytania Biblii”. Zdanie jest niezwykle wyważone. Z jednej strony mówi się o potrzebie stałej formacji do czytania Pisma, a zatem podkreśla się wymiar intelektualny, poznawczy lektury. Z drugiej zaś strony wspomina się o konieczności „czytania Biblii pełnego wiary”.

Tu odsłania się odwieczny problem pogodzenia tych dwóch elementów, zbilansowania fides et ratio również w lekturze Pisma Świętego. Adhortacja wyraźnie podkreśla, iż nie można rozdzielić analizy naukowej Pisma od interpretacji duchowej. To stwierdzenie najmocniej wybrzmiewa w nr. 35, w którym pojawia się stwierdzenie, że „do Pisma Świętego musi być odnoszona hermeneutyka wiary”. I dalej wyjaśnia się, że ta, w przeciwieństwie do „hermeneutyki zlaicyzowanej”, ma za swą „podstawę przekonanie, że pierwiastek Boży występuje w ludzkich dziejach”. Wiara poszerza zatem perspektywę lektury Pisma Świętego. Dokonuje się ona nie tylko w Kościele nazwanym „domem Słowa” (VD 52), ale ma miejsce w perspektywie historiozbawczej, która uzmysławia nam prawdę o Bogu, który wciąż mówi przez słowo Pisma. Tym samym włącza tych, do których się zwraca przez słowo, w zamysł swojej miłości zorientowanej na obdarowanie życiem błogosławionym, spełnionym, ostatecznie wiecznym. Tu odsłania się wymiar egzystencjalny tej lektury, gdyż słowo Boże znajduje swoje zamieszkanie również w ludzkim życiu (por. J 1,14), które stanowi przestrzeń dla słowa Bożego, dla jego wzrostu, dojrzewania i owocowania (por. Mk 4,10).

b) Lektura modlitewna

Przywołując ponownie nr 83 traktujący o roli słowa Bożego w życiu zgromadzeń kontemplacyjnych, można powiedzieć, iż podana tam charakterystyka podejmowanej przez nie lektury Pisma Świętego odnosi się do każdej formy życia konsekrowanego. Ta lektura jest określona jako „życie modlitwy, słuchania i rozważania słowa Bożego”. W dalszej części dokumentu lektura modlitewna jest wiązana z lectio divina. Etapy lectio są szczegółowo omówione w nr. 87, na które składają się lectio, meditatio, oratio, contemplatio i actio. Warto zwrócić uwagę na ten ostatni element ‒ actio ‒ który nie zawsze jest przywoływany w opracowaniach dotyczących tej formy lektury. W ujęciu adhortacji actio ma przełożyć się na „życie wierzącego, które staje się darem dla innych w miłości” (VD 86). Zatem aktywność osoby konsekrowanej jako osoby powołanej ma wypływać ze spotkania ze słowem Bożym. W tym kontekście Jan Paweł II w Liście do młodych z 1985 roku pisał, że w powołaniu młodego człowieka nie chodzi tylko o realizowanie „projektu życia” w sensie własnego pomysłu na życie, lecz o podjęcie „powołania życiowego” rozumianego jako wizja życia danej osoby posiadana przez Boga (nr 9).  

Odkrycie właściwej formy życia w powołaniu nie jest wcale tylko kwestią myślenia zorientowanego na akt decyzji. Bardziej chodzi o moment zatrzymania, wyciszenia, dojrzewania. Przypowieść o siewcy uzmysławia, że słowo Boże potrzebuje modlitwy. W przeciwnym razie słowo Boże może zachwycić, co więcej, w początkowej fazie przynieść pewne owoce, ale w dalszej perspektywie, gdy zabraknie modlitwy, prowadzić do doświadczenia znużenia, zniechęcenia, rezygnacji ze strony słuchacza, czy też w przypadku braku zatrzymania, pogłębienia słowa, interioryzacji go w sercu, ulec innym słowom, impulsom, propozycjom płynącym ze świata.

c) Lectio divina

Etapy lectio divina są omówione w nr. 87. Warto sięgnąć do tego tekstu, bo przynosi on jedno z jaśniejszych wyjaśnień tej metody lektury Pisma. Przywołam tylko pytania, które adhortacja przypisuje do kolejnych kroków tej lektury: lectio: co mówi tekst sam w sobie?; (2) meditatio: co mówi tekst biblijny nam?; oratio: co my mówimy Panu w odpowiedzi na słowo?; contemplatio: jakiego nawrócenia umysłu, serca i życia domaga się Pan?; actio: jakiego działania oczekuje ode mnie słowo?

Na szczególną uwagę zasługuje sposób prezentacji kontemplacji, która w istocie ma wyrobić w nas mądrościową wizję rzeczywistości. W tym celu słowo Boże jawi się jako kryterium rozeznawania w naszym życiu. Cytowany w tym kontekście fragment z Listu do Hebrajczyków o „słowie żywym i skutecznym, ostrzejszym niż miecz obosieczny, przenikający aż do szpiku kości” (Hbr 4,12) ma uzmysłowić, iż przed Bogiem nasze życie nie jest w żaden sposób ukryte („wszystko odkryte jest i odsłonięte przez oczami Tego, któremu musimy zdać rachunek”, Hbr 4,13). Jan Paweł II nawiązując do tego zdania w Tryptyku rzymskim, podkreśla nie tyle wymiar sądowniczy słowa Bożego, ile raczej objawiający człowiekowi prawdę o nim samym, o ludzkim życiu. Kontemplacja ma służyć właśnie odkrywaniu tej Bożej wizji ludzkiego życia i działania.