Święto Chrztu Pańskiego (C)

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

Święto Chrztu Pańskiego (C)

CZYTANIA MSZALNE

PIERWSZE CZYTANIE
Chwała Pana się objawi i zobaczy ją wszelkie ciało

Czytanie z Księgi proroka Izajasza

«Pocieszajcie, pocieszajcie mój lud!» – mówi wasz Bóg. «Przemawiajcie do serca Jeruzalem i wołajcie do niego, że czas jego służby się skończył, że nieprawość jego odpokutowana, bo odebrało z ręki Pana karę w dwójnasób za wszystkie grzechy».

Głos się rozlega: «drogę Panu przygotujcie na pustyni, wyrównajcie na pustkowiu gościniec dla naszego Boga! Niech się podniosą wszystkie doliny, a wszystkie góry i pagórki obniżą; równiną niechaj się staną urwiska, a strome zbocza niziną. Wtedy się chwała Pańska objawi, razem ją każdy człowiek zobaczy, bo usta Pańskie to powiedziały».

Wstąp na wysoką górę, zwiastunko dobrej nowiny na Syjonie! Podnieś mocno twój głos, zwiastunko dobrej nowiny w Jeruzalem! Podnieś głos, nie bój się! Powiedz miastom judzkim: «oto wasz Bóg! oto Pan Bóg przychodzi z mocą i ramię Jego dzierży władzę. oto Jego nagroda z Nim idzie i przed Nim Jego zapłata. Podobnie jak pasterz pasie on swą trzodę, gromadzi ją swoim ramieniem, jagnięta nosi na swej piersi, owce karmiące prowadzi łagodnie».
Iz 40, 1-5. 9-11

POWOŁANIE PROROKA (40,1-11).
Pierwsze strofy łączą w sobie:
a) scenę Bożej narady w niebie (1 Krl 22,19-23; Iz 6; zob. F.M. Cross, Jr. JNES12 [1953] 274-277);
b) literacki obraz prorockiego powołania, podobny do Iz 6 lub Jr 1; (zob. N. Habel, ZAW 77 [1965] 296-323);
c) religijny motyw nowego Wyjścia;
d) przygotowanie do babilońskich obchodów święta nowego roku, z wytyczeniem via sacra i triumfalnym pochodem do stolicy (zob. R. Largement, DBSup 6 573-574 H.W.F. Saggs, Wielkość i upadek Babilonii, przeł. Jerzy Nowacki, [PIW, Warszawa, 1973] 336-42
e) motyw posłańca oraz motyw Boga jako pasterza w ww. 9-11 (por. Jr 31,10; Ez 34; Ps 23).

1-2. Bóg zwraca się do zgromadzenia w niebie, używając liczby mnogiej: „Pocieszcie, pocieszcie mój lud”. Niektórzy naukowcy sądzą, że przemawia do grupy proroków, wśród których znajduje się Deutero-Izajasz (por. Am 3,7; Rignell, Study 9). W tradycji biblijnej (zob. niżej) często pojawiają się istoty niebieskie, które słuchają i wyrażają aprobatę dla Bożych decyzji.

”Pocieszcie, pocieszcie”: ten podwójny nakaz jest pierwszym z wielu podobnych (Iz 51,9.17; 52,1; 57,14; 62,10). Ton miłosierdzia, w połączeniu z majestatycznym stylem, nadaje rytm całemu temu cyklowi poematów.

”mój lud (...) wasz Bóg”: aluzja do więzi przymierza łączącej Izraela i Jahwe (por. Jr 31,1. 3). 

2. ”Przemawiajcie do serca”: W hebrajskiej antropologii serce stanowiło ośrodek myślenia: Bóg stara się przekonać Izraela o swej trosce o niego (por. Rdz 34,3; 50,21; Oz 2,16; G. Fisher, Bib 65 [1984] 244-250). Jerozolima nie oznacza tutaj miejsca, lecz naród wybrany, przebywający na wygnaniu. Wyrażenie „odebrało z ręki Pana karę w dwójnasób za wszystkie swoje grzechy” oznacza nie tyle nadmierność Bożego gniewu, ile stwierdzenie, że okres smutku dobiegł już końca (por. Jr 16,18). Słowa Boga rozpoczynają i kończą wiele poematów Deutero-Izajasza. 

3. ”Głos się rozlega”: Jeden z uczestników zgromadzenia w niebie zabiera głos, wskazując, że Pan niebawem poprowadzi Izraelitów przez pustynię podczas nowego Wyjścia. Terminy użyte w tekście mają bardziej teologiczny niż geograficzny charakter; czasy przymierza Mojżeszowego i wyjścia z Egiptu nabierają wymiaru aktualności.

"Drogę dla Pana przygotujcie na pustyni": LXX, Wulgata i NT (szczególnie Mk 1,3) w inny sposób dzielą tę frazę - czasami przybiera ona postać „głos wołającego na pustyni''. Deutero-Izajasz wprowadza motyw drogi (zob. TDOT 3 270-293) jako stylu życia Izraelitów (Rdz 6,12; Iz 55,7) i Boga (Pwt 32,4; Wj 18,25). Jan Chrzciciel ma ogłosić „drogę Pana” (Mk 1,3); później Jezus oznajmi, że sam jest ową drogą (J 14,6: Hbr 10.20). Z tego powodu chrześcijaństwo było nazywane po prostu „drogą” (Dz 9,2; 19,9.23). Teksty z Qumran za wypełnienie Iz 40,3 uważały wyjście społeczności na pustynię i „studiowanie Tory, którą otrzymała za pośrednictwem Mojżesza” (1QS 8,14-15). 

5. ”chwała Pańska”: cudowna manifestacja odkupicielskiej Bożej obecności (Wj 14,4.18; 16,7; Iz 58,8), szczególnie w świątyni (Wj 40,34-35; 1 Krl 8,10-12). W Ez 43,1-2 Boża chwała powraca do nowej mesjańskiej świątyni; Deutero-Izajasz ukazuje ją w opisie teofanii o zasięgu ogólnoświatowym - por. Ps 96,3.7-8; 97,6; EDB 867-871; DBT202-205. „Cała ludzkość" (hebr. „wszelkie ciało", tak też BT) - chodzi o ludzką bezradność w zestawieniu z cudownym charakterem nie zasłużonego daru (TDOT 2., 317-32; DBT 185-188).

9-10. W końcowej strofie (ww. 9-10 wyczuwamy narastające crescendo: "Wstąpże na wysoką górę (...) Podnieś mocno swój głos (...) Podnieś głos, nie bój się!" Jerozolima jest tutaj symbolem oczyszczonego ludu Izraela zmierzającego do Pana. Deutero-Izajasz nigdy nie odwleka końca wędrówki, powstrzymuje jedynie lud Izraela i opóźnia jego drogę ku odkupieniu.

dobrej nowiny: Chodzi tutaj nie tyle o przesłanie, ile o lud, którego wyzwolenie oznajmia Boży odkupiciel.

Katolicki Komentarz Biblijny, prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

PSALM RESPONSORYJNY
Ps 104 (103), 1-2a. 3b-4. 24-25. 27-28. 29b-30 (R.: por. 1a)

Refren: Chwal i błogosław, duszo moja, Pana.

Błogosław, duszo moja, Pana, *
Boże mój, Panie, Ty jesteś bardzo wielki!
odziany w majestat i piękno, *
światłem okryty jak płaszczem.

Chmury są Twoim rydwanem, *
przechadzasz się na skrzydłach wiatru.
Wichry używasz za swych posłów, *
sługami Twoimi ogień i płomienie.

Jak liczne są dzieła Twoje, Panie! †
Ty wszystko mądrze uczyniłeś, *
ziemia jest pełna Twoich stworzeń.
Oto jest morze, ogromne i szerokie, †
a w nim żyjątek bez liku, *
zwierząt wielkich i małych.

Wszystko to czeka na Ciebie, *
byś dał im pokarm we właściwym czasie.
Gdy im dajesz, zbierają, *
gdy otwierasz swą rękę, sycą się Twym dobrem.

Kiedy odbierasz im oddech, marnieją *
i w proch się obracają.
Stwarzasz je, napełniając swym duchem, *
i odnawiasz oblicze ziemi.

Refren.

DRUGIE CZYTANIE
Chrystus zbawił nas przez obmycie odradzające i odnawiające w Duchu Świętym

Czytanie z Listu Świętego Pawła Apostoła do Tytusa

Ukazała się łaska Boga, która niesie zbawienie wszystkim ludziom i poucza nas, abyśmy wyrzekłszy się bezbożności i żądz światowych, rozumnie i sprawiedliwie, i pobożnie żyli na tym świecie, oczekując błogosławionej nadziei i objawienia się chwały wielkiego Boga i zbawiciela naszego, Jezusa Chrystusa, który wydał samego siebie za nas, aby odkupić nas od wszelkiej nieprawości i oczyścić lud wybrany sobie na własność, gorliwy w spełnianiu dobrych uczynków.

Gdy ukazała się dobroć i miłość zbawiciela naszego, Boga, do ludzi, nie ze względu na sprawiedliwe uczynki, jakie spełniliśmy, lecz z miłosierdzia swego zbawił nas przez obmycie odradzające i odnawiające w duchu Świętym, którego wylał na nas obficie przez Jezusa Chrystusa, zbawiciela naszego, abyśmy usprawiedliwieni Jego łaską, stali się w nadziei dziedzicami życia wiecznego.
Tt 2, 11-14; 3, 4-7

Motywacja: zbawcze działanie Boga (2,11-14).

My, chrześcijanie, mówi autor Listów pasterskich, zostaliśmy uzdolnieni do prowadzenia życia cnotliwego i patrzenia z nadzieją w przyszłość, a to dzięki zbawczej mocy Bożej okazanej w Chrystusie. Na słownictwo tej części tekstu wpłynęła zarówno popularna hellenistyczna filozofia (zob.ww 11-12), jak i Biblia (w.14) (zob. S. Mott, Nov T 20 [1978] 22-48).

11. ukazała się bowiem łaska Boga, która niesie zbawienie wszystkim ludziom: Podobnie jak u Filona, tak i tu abstrakcyjny boski atrybut, Boża „przychylność” lub „łaska”, został upersonifikowany. W innym miejscu Listów pasterskich to Chrystus jest zawsze tym, który „się ukazuje" (2,13; 1 Tm 6,14; 2 Tm 1,10; 4,1.8); On sam staje się historyczną aktualizacją „zbawczej łaski Bożej”. Ten zbawczy dar nie jest przeznaczony tylko dla niektórych, lecz jest dany „wszystkim ludziom” (zob. 3,2.8; 1 Tm 2,1.4; 4,10).

11. Wierzący musieli postępować przyzwoicie i przeciwstawiać się fałszywym oskarżeniom (Tt 2,8-10), by. nic powodować uprzedzeń w stosunku do *Ewangelii, o której oni świadczyli swoim życiem. Na temat uprzedzeń do religijnych mniejszości, zob. wprowadzenie do Tt 2,1-14. Stwierdzenie, ze łaska Boża przyniosła (chociaż nie w sposób automatyczny - por, np. Tt 1,10) zbawienie wszystkim ludziom, było sprzeczne z żydowskim ekskluzywizmem i powszechnym przeświadczeniem o kulturowych podziałach między ludźmi (chociaż judaizm dopuszczał zbawienie pobożnych pogan, zaś filozofowie i niektóre religie misteryjne poddawały w wątpliwość tradycyjne bariery kulturowe).

12. poucza nas: Bóg dokonuje wobec wierzącego tego, co świat grecko-rzymski wysoko cenił - prawdziwej edukacji (paideia). Autor zarówno demaskuje, jak i atakuje „bezbożność", przeciwstawia jej rozumność/ sprawiedliwość/ pobożność, a też zaleca cnotliwe życie (trzy podstawowe cnoty: umiarkowanie, sprawiedliwość i pobożność reprezentują zwykle cnoty w ogóle).

12. Kategorie etyczne, którymi Paweł się tutaj posługuje, były dla starożytnych greckich filozofów i moralistów najważniejszymi cnotami. Niemal identyczna lista pojawia się w jednym z pism *Filona, żydowskiego filozofa, który pragnął w sposób pozytywny przedstawić judaizm greckiej społeczności Aleksandrii, której czuł się obywatelem.

Judaizm przeciwstawiał obecny świat, zdominowany przez zło i cierpienie, przyszłemu światu, w którym Bóg będzie panował niepodzielnie i nagradzał swój lud. Chociaż w starożytności posługiwano się tą doktryną, by utrzymać w posłuchu uciemiężonych, pogląd ten znajdował swych pierwszych słuchaczy raczej w szeregach uciskanych. Palestyńscy żydzi cierpieli z powodu rzymskich represji i braku niepodległości, która pozwoliłaby im praktykować *Prawo w sposób zgodny z ich wiarą. Żydzi i chrześcijanie mieszkający w *diasporze stanowili kroplę w morzu pogaństwa, narażoną na oszczerstwa i sporadyczne akty przemocy. Ich nadzieja na przyszłość oparta była na wierze w Bożą sprawiedliwość.

13. wielkiego Boga Zbawiciela naszego, Jezusa Chrystusa: Listy pasterskie postrzegają Chrystusa jako podporządkowanego Bogu, ale przyznają mu, jako znakowi Bożej obecności (przeszłej i przyszłej), te same tytuły, co Bogu. W tym miejscu wprost nazwany jest Bogiem.

13. W judaizmie ostateczne "objawienie" lub "ukazanie się" Boga zapowiadało koniec obecnego świata i początek nowego (por. 2,12). W judaizmie *diaspory często nazywano Boga „wielkim Bogiem" i postrzegano Go jako "*Zbawiciela" (w religii greckiej określenie to oznaczało często wybawcę lub dobroczyńcę). Zgodnie z najbardziej prawdopodobną gramatyczną interpretacją tekstu, Paweł stosuje ten boski tytuł do Jezusa.

14. Formuła wyznania wiary, do której autor dodał wzmiankę o konieczności etycznej odpowiedzi na odkupieńcze dzieło Chrystusa.

14. W *Starym Testamencie Bóg "odkupił" lud Izraela (tj. uwolnił go z niewoli w Egipcie), by uczynić go "szczególnym ludem" (Wj 19,5; Pwt 4,40;76; 14,2; por. 1 Sm 12,22; 2 Sm 7,24; Ps 135 4). Paweł stosuje tutaj tę terminologie w odniesieniu do *Kościoła.

W judaizmie bardzo ceniono "gorliwość" ze względu na Boga. Chociaż w tym okresie gorliwość kojarzono zwykle z *zelotami, wydaje się wątpliwe by Paweł czynił tutaj aluzję do tej grupy, która była przypuszczalnie nieznana Kreteńczykom. Prawdopodobnie ma na myśli niezachwianą gorliwość dla Prawa lub Boga w szerszym znaczeniu. (Niewykluczone, choć mało prawdopodobne, w żydowskiej kolonii na Krecie ujawniły się te same napięcia, które pojawiły się w Cyrenie, położonej wzdłuż wybrzeża Afryki Północnej, lecz pod tą samą rzymską administracją. Napięcia te doprowadziły w Cyrenie, po około dziesięciu latach od czasu gdy Paweł napisał te słowa, do aktów przemocy, zaś w czterdzieści lat później do otwartego buntu. Owe wywrotowe nastroje były podsycane przez zelotów, którzy ocaleli po powstaniu w Palestynie.)

aby odkupić nas od wszelkiej nieprawości i oczyścić sobie lud wybrany na własność: Biblijne obietnice uczynione przez Boga (Ez 37,23; Ps 130,8; Wj 19,5), a wypełnione przez Chrystusa, który złożył siebie w ofierze.

Motywacja: zbawcze działanie Boga (3,3-8)

Zastosowanie tutaj ogólnego schematu niegdyś /teraz (słownictwo przypomina Ef 2,1-10, por. również Rz 6,17-18; 1 Kor 6,9- 11, Kol 3,7-8) ma przypominać chrześcijanom, że kiedyś byli tacy jak niewierzący, lecz dzięki mocy Bożej darmo zostali odkupieni.

4. Podobnie jak w 2,11 objawienie Boga jest uosobione i powiązane z przyjściem Chrystusa. Fragment ten jednak przedstawia Chrystusa jako Boże narzędzie (w. 6).

3-4. Starożytni filozofowie czasami zachęcali ludzi, by naśladowali sposób postępowania samego Boga. Paweł wskazuje na Bożą dobroć wobec grzeszników, okazaną w obdarowaniu ich zbawieniem, by wyjaśnić, dlaczego chrześcijanie powinni być uprzejmi wobec wszystkich ludzi, także wrogów. Filozofowie uważali większość ludzi za "służących różnym żądzom i rozkoszom", dopóki nie zostaną z tego stanu wyzwoleni przez prawdziwą filozofię. Paweł zgadza się z ich oceną ludzkiej kondycji, widzi jednak inne rozwiązanie problemu (Tt 3,5).

Termin filantropia przetłumaczony jako "miłość do ludzi" był stosowany przez pogańskich moralistów szczególnie na oznaczenie sympatii jaką ludzie darzyli siebie nawzajem. Dla Pawła Bóg okazał w *Chrystusie podobne uczucie względem całej ludzkości. (Czasami słowo to było odnoszone do najwyższego Boga, częściej jednak do dobroczynności cesarza.) Paweł ukazuje, w jaki sposób najbardziej cenione w jego kulturze cnoty odzwierciedlają stosunek Boga do człowieka.

dobroć i miłość Zbawiciela, naszego Boga, do ludzi: Te boskie przymioty są bezpośrednio związane z etycznymi wymogami z 3,1 -2.

5. *Esseńczycy i inni Żydzi łączyli *Ducha Świętego z oczyszczeniem, zwłaszcza na podstawie Ez 36,25-27, gdzie Bóg oczyszcza swój lud z grzechu bałwochwalstwa. Ponieważ *chrzest był w palestyńskim judaizmie decydującym aktem nawrócenia na wiarę żydowską, pełni tutaj rolę naturalnego obrazu nawrócenia (zob. komentarz do J 3,5).

5. sprawiedliwe: Słownictwo dotyczące usprawiedliwienia występujące tutaj prawdopodobnie nie pochodzi bezpośrednio od Pawła, lecz z Ef 2,8-9 (lub z wcześniejszego popularnego podsumowania wykorzystanego przez obydwa teksty).

przez obmycie odradzające: Tj. przez chrzest. Autor używa określenia, które zaczerpnął ze słownictwa religii hellenistycznej, palingenesia, „odrodzenie”, tutaj wyraża Pawłowe pojmowanie „nowego stworzenia”.

6. Na temat „wylania” Ducha, zob. Jl 2,28 (cytowany w Dz 2,17).

7. Krótka Pawłowa wykładnia nauki o usprawiedliwieniu (→ Teologia św. Pawła 88,6-70).

7-8. "Usprawiedliwiony" oznacza "uznany przez sąd za sprawiedliwego" lub "uniewinniony” przed sądem Bożym. Zgodnie ze *Starym Testamentem i nauczaniem żydowskim, sędzia musiał skazać winnego, uniewinnić mógł zaś jedynie niewinnego. Jednak w Starym Testamencie Bóg, działając w duchu miłości opartej na przymierzu, obiecał też, że weźmie w obronę swój lud i ogłosi go sprawiedliwym z powodu jego wierności; zob. komentarz do Rz 1,17. Słowo "dziedzice" odzwierciedla starotestamentowe wyobrażenia dotyczące odziedziczenia Ziemi Obiecanej. Jest to obraz, którym we wczesnym judaizmie w naturalny sposób posługiwano się, by przedstawić wejście do przyszłego *królestwa Bożego.

Na temat "życia wiecznego", zob. komentarz Tt 1,2-3; na temat "nadziei", zob. komentarz do Tt 2,13. Dla Pawła, podobnie jak dla wyznawców judaizmu życie wieczne rozpoczynało się wraz ze *zmartwychwstaniem umarłych, gdy nastąpi koniec tego świata i początek nowego. Jednak dla Pawła nadzieja ta została już zapoczątkowana zmartwychwstaniem *Chrystusa.

Katolicki Komentarz Biblijny, prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.
Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu, Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.

Jan powiedział: «Idzie mocniejszy ode mnie;
On będzie was chrzcił Duchem Świętym i ogniem».
Por. Łk 3, 16

Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.

EWANGELIA
Chrzest Jezusa

Słowa Ewangelii według Świętego Łukasza

Gdy lud oczekiwał z napięciem i wszyscy snuli domysły w swych sercach co do Jana, czy nie jest Mesjaszem, on tak przemówił do wszystkich: «Ja was chrzczę wodą; lecz idzie mocniejszy ode mnie, któremu nie jestem godzien rozwiązać rzemyka u sandałów. on będzie was chrzcił Duchem Świętym i ogniem».

Kiedy cały lud przystępował do chrztu, Jezus także przyjął chrzest. a gdy się modlił, otworzyło się niebo i Duch Święty zstąpił nad Niego, w postaci cielesnej niby gołębica, a z nieba odezwał się głos: «Ty jesteś moim Synem umiłowanym, w Tobie mam upodobanie».
Łk 3, 15-16. 21-22

15-17. Na temat mesjańskiego przepowiadania Jana zob. komentarz do Ewangelii Mateusza 3,11-12. Prorocy Starego Testamentu głosili, że w czasach ostatecznych sprawiedliwi otrzymają Ducha Świętego, zaś niegodziwi zostaną spaleni w ogniu. Ogólnie rzecz biorąc, Żydzi postrzegali Ducha Świętego jako Ducha 'proroctwa. W pewnych kręgach Ducha traktowano jako siłę oczyszczającą Boży lud z jego nieprawości.

15. ”Mesjaszem”: Być może w. 15 zawiera pewne informacje historyczne: „Słowa Łukasza wskazują, że byli w Palestynie Żydzi, którzy oczekiwali przyjścia Mesjasza, tj. «namaszczonego» wysłannika Jahwe, posłanego w celu odnowienia Izraela i triumfu Bożej mocy i panowania".

”wszyscy”: Słowo to tutaj i w w. 16 [wszystkich] wyraźnie sygnalizuje Łukaszowy temat uniwersalizmu. 

16. ”chrzczę wodą”: Jan jest mniejszy od Jezusa. Jan w obrzędzie oczyszczenia używa wody, Jezus zaś posłuży się doskonalszym środkiem oczyszczenia i udoskonalenia - Duchem Świętym i ogniem. W Dz 2 Łukasz opisuje, w jaki sposób ogień Ducha Świętego dokonuje swojego dzieła w życiu ludzi,

”mocniejszy ode mnie”: Chociaż słowa te wyraźnie wskazują na Jezusa, ich dosłowne znaczenie jest mylące. W Łukaszowej opowieści mogą się one odnosić do tematu pojawiającego się w 11,20-22: Jezus posiada większą zdolność przeciwstawienia się złu niż Jan. Jan nie jest nawet godny, by pełnić rolę niewolnika Jezusa, rozwiązującego rzemyki jego sandałów (zob. Dz 13,25). 

21-22. Chrzest Jezusa. Żydowska tradycja podkreślała, że Bóg porozumiewał się w tym okresie z ludźmi za pomocą głosu z nieba. Większość wierzyła, że nic przemawiał już dłużej przez proroków, przynajmniej nie tak jak to czynił niegdyś. Prorocka posługa Jana i głos z nieba musiały dostarczyć podwójnego świadectwa tożsamości Jezusa. Zob. też komentarz do Mk 1 ,9-11.

21. cały lud: Ludzie ci zrozumieli potrzebę (odpowiedzenia na Boży plan przedstawiony w nauczaniu Jana (zob. 7,29-30).

Jezus także przyjął chrzest. A gdy się modlił: Jezus przyjmuje chrzest, by wyrazić swoją solidarność z Janowym zwiastowaniem Bożego planu zbawienia. Fakt, że Jezus został ochrzczony, przypuszczalnie przez Jana, został wyrażony w gr. formie genetivus absolutus (zdanie podrzędne czasowe z imiesłowem w dopełniaczu). Pogląd. że Łukasz uznawał działanie trzech Osób Bożych w historii zbawienia można wyprowadzać z faktu, iż zanim przeszedł do przedstawienia chrztu Jezusa, usunął Jana ze sceny (3,19) umieszczając go w więzieniu (zob. Conzelmann, TSL 19-27). Jednak lepsze wydaje się wyjaśnienie, że zgodnie ze swoim stylem literackim, polegającym na usuwaniu ze sceny jednej z postaci przed przejściem do następnego fragmentu opowiadania (zob. 1.56). Łukasz „usuwa” Jana. W jego miejsce na scenę wkracza Jezus i otrzymuje eschatologiczny. Boży dar Ducha Świętego. Należy zwrocie uwagę. że Jan, poprzednik Jezusa, został wtrącony do więzienia z powodu swojej działalności, Podobny los spotka tego, któremu Jan nie był godzien rozwiązać rzemyka u sandałów. W interpretacji głoszącej, że wiele cech Łukaszowego opowiadania o chrzcie Jezusa ma charakter mitologiczny i dlatego ukazany w nim Jezus nie może być wzorem dla chrześcijan przyjmujących chrzest niepokoi jedna rzecz: opisany w nim Jezus modli się. W Łk działalność Jezusa rozpoczyna się i kończy modlitwą (22,46). Jezus modli się przed dokonaniem cudu uzdrowienia (5,16) i przed powołaniem dwunastu apostołów (6,12), przed zapowiedzią swojej męki (9,18) i przed swoim przemienieniem (9,28-29), modli się też zanim zacznie nauczać uczniów, jak mają się modlić (11,1-2). Modli się o Piotra (22,32). Modli się do Ojca na Górze Oliwnej (22,39-46). Dwukrotnie zwraca się do Boga przybity do krzyża (23,34.46). Tekst 11,13 wyjaśnia, że dar Ducha Świętego zostanie udzielony w odpowiedzi na modlitwę. Jednak modlący się Jezus nie jest jedynie wzorem dla chrześcijan, lecz także pośrednikiem ich zbawienia. Postać modlącego się Jezusa w symboliczny sposób ukazuje, że Jego zbawcza moc pochodzi od Boga. W tym przypadku moc zostaje udzielona za pośrednictwem Bożego daru Ducha. Również Jezus modlący się przed rozpoczęciem swojej duchowej działalności odpowiada Łukaszowemu opisowi rodzącego się misyjnego Kościoła w Dz 1,14; 2,1-13. Zob. L.Feldkaemper, Der betende Jesus als Heismittler nach Lukas (Veroeffentlichungen des Missionpriesterseminars St. Augustin bei Bonn 29; St. Augustin, 1978).

otworzyło się niebo: Ten profetyczny i eschatologiczny symbol sygnalizuje, że za chwilę nastąpi Boże objawienie (zob. Ez 1,1; Iz 64,1). Chociaż uwaga w 3,22 jest skupiona wyłącznie na Jezusie, otwierające się niebo (3,21) i zstępujący w postaci gołębicy Duch (3,22) tworzą scenę teofanii widzialną dla wszystkich patrzących oczami wiary.

22. Duch Święty: Jak mówi Jl 3,1-5 Bożemu eschatologicznemu nawiedzeniu Jego ludu będzie towarzyszyło wylanie stwórczego i prorockiego Ducha. Duch ten spoczął teraz na Jezusie. W Dz 2,1-41 Łukasz opowie o darze tego samego Ducha, udzielonym w dniu Zielonych Świąt, i zinterpretuje go za pomocą kazania Piotra, w którym zacytuje fragment Jl 3,1-5. Fragmenty Dz 10,37-38 i Łk 4,16-21 wskazują, że Duch, który spoczął na Jezusie, został udzielony w celu wypełnienia Bożej woli: uwolnienia zniewolonych przez szatana i ogłoszenia dobrej nowiny ubogim. Opowiadanie o nowym darze Ducha łączy się w następujący sposób z 1,35: przedstawiono Jezusa otrzymującego świętego nie dlatego, że daru tego wcześniej nie posiadał, lecz dlatego, iż Łukasz opisuje nowy etap działalności Jezusa. Zob. J.D.G. Dunn, Baptism in the Holy Spirit (Phl, 1970).

postaci cielesnej: Określenie to występuje jedynie w Łk i znaczy tyle co „rzeczywiście”.

niby gołębica: Argumentowano, że w Mk żydowskie podobieństwo „jak gołębica” zostało przez Łukasza zmienione z myślą o jego greckich czytelnikach, na określenie !I,l1°Ygolębica" (zob. L.E. Keck, NTS 17 [1970-1971] 41-67, szczególnie 63). Chociaż aluzje do gołębicy można znaleźć w Rdz 1,2; 8,8 i Pwt 32,11 nie stanowi to przekonującej podstawy takiej interpretacji. Wiele do myślenia daje analiza ER. Godenougha, wskazująca na wiele znaczeń przypisywanych gołębicy w starożytności: delikatność, jej głos przypominający krzyk nowo narodzonego dziecka, wysoki lot (Jewish Symbols [NY, 1958] 8, 27-46). Gołębica symbolizowała ludzką nadzieję miłości, życia i zjednoczenia z Bogiem. Nadzieje te zostały teraz spełnione w Jezusie, który w Duchu usunął bariery oddzielające ludzi od życia; wzbudzony z martwych zasiadł po prawicy Bożej i udzieli obiecanego daru Ducha tym, którzy będą wzywać jego imienia.

Tyś jest mój Syn umiłowany, w Tobie mam upodobanie: Głos z nieba, połączenie Ps 2,7 i przypuszczalnie Iz 42,1, wzywa Jezusa, jako Syna i Sługę, by przyjął moc, która należała do niego już w chwili poczęcia (1,32.35). W punkcie opowiadania, w którym Jezus ma rozpocząć swoją działalność w Galilei - głoszenie królestwa Bożego słowem i czynem - Łukasz przypomina swoim czytelnikom, kim Jezus jest. Pisząc o synostwie Jezusa w 9,35 Łukasz ponownie przypomni swoim czytelnikom, że ten, który za chwilę rozpocznie podróż do Jerozolimy, w której znajdzie śmierć i usprawiedliwienie, jest Bożym Synem. W 3,22 i 9,35 Jezus nie stał się kimś, kim przedtem nie był, lecz czytelnicy Łukasza dowiadują się czegoś więcej o Jezusie, Synu Bożym, i o Bożym planie, którego przedtem nie znali. 

Katolicki Komentarz Biblijny, prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.
Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu, Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.