O kulturze Chetytów

Odkrycie Bedricha Hroznego

Pozostało spróbować odczytać język. Dokonał tego czeski orientalista i lingwista, Bedrich Hrozny. Przez lata studiował języki Bliskiego Wschodu – znał hebrajski, arabski, akadyjski, aramejski, etopski, sumeryjski i sanskryt. W 1915 roku udało mu się na podstawie tabliczek znalezionych w Hattusas (obecnie Bogazkoy) odczytać język hetycki. 24 listopada ogłosił on swoje odkrycie na posiedzeniu Towarzystwa Bliskowschodniego w Berlinie, a dwa lata później wydał w formie książkowej.

Języki tabliczek

Dokładna analiza tabliczek pozwoliła stwierdzić, że były one zapisane w 8 językach, niemniej tylko dwa z nich były używane w oficjalnych dokumentach królewskich. Były to: język akadyjski, najstarszy z rodziny języków semickich, oraz język hetycki, jeden z języków indoeuropejskich. Język akadyjski był używany w Mezopotamii od III do I tysiąclecia przed Chr., a jego dwa podstawowe dialekty to babiloński i asyryjski. Jest to również język tekstów sumeryjskich i – m.in. – „Gilgamesza”. Tabliczka zapisana pismem akadyjskim, z pieczęcią, treść handlowa:
 

Więcej o języku akadyjskim TUTAJ :. (wersja angielskojęzyczna).
Język hetycki był ich własnym. W wersji zapisanej pismem klinowym był to starohetycki (18-16 w. przed Chr.) – obecnie najstarszy przykład języka indoeuropejskiego (zobacz TUTAJ :.). W kolejnych stuleciach język ewoluował, również pod względem zapisu, początkowo hieroglificznego, a w końcu alfabetem greckim. Na przełomie er przestał być używany.

Co zapisano na tabliczkach?

Zawierały one treści dotyczące wszelkich sfer ówczesnego życia. Wiele z dokumentów zawierało treści polityczne, wojskowe, społeczne i handlowe Chetytów i państw sąsiednich, znaleziono zapisy zasad prawnych, traktaty narodowe i międzynarodowe. Do tych ostatnich należy słynny Qadesh Treaty – pierwszy mający formę pisemną, 9spisany po akadyjsku) traktat kończący wojnę z Egiptem:

.

Znajdowały się tam informacje dotyczące religijnego i artystycznego. Znaleziono wiele tekstów literackich, głównie o charakterze epickim lub mitologicznym – te ostatnie, opisujące dzieła i spory bogów, są dla nas najważniejsze, gdyż różnią się one nieco od wierzeń pozostałych narodów zamieszkujących w tym czasie Ziemię Świętą.

Wielkość odkrytego archiwum i świadomość, że jedynie w trzech miejscach znaleziono jeszcze niewielkie ilości tekstów pisanych, wskazywałyby, że gromadzono w tym miejscu szczególnie ważne dokumenty.

Co wobec tego wiemy o królestwie Chetytów w tej chwili? Rządził król, który skupiał w swoich rękach władzę wojskową, sądowniczą i był jednocześnie najwyższym kapłanem. Nie przypisywano mu natomiast cech boskich. Niezwykła wydaje się rola królowej – która, jak widać z zapisów, współuczestniczyła w zarządzaniu krajem. Oficjalne języki – jak wspomniano wyżej – były dwa: hetycki i akadyjski, ten drugi stosowany szczególnie w korespondencji międzynarodowej. Państwo posiadało własną armię – zdyscyplinowaną, dobrze wyposażoną i wytrenowaną. Religia była politeistyczna – nazywano ich wręcz krajem tysiąca bogów, bo czcili nie tylko własnych, ale i bogów krajów sąsiednich - hurriańskich i mezopotamskich. Królestwo Chetytów trwało przez około 600 lat, do upadku stolicy około 1200 roku przed Chr.

Informacje te pochodzą z odnalezionych tabliczek. Odczytane i zaklasyfikowane, są one obecnie przechowywane w Anatolian Civilisations Museum w Ankarze.