Hebraica na Wielki Post

Wieczerza Paschalna

  The Golden Haggadah, 1320 O oznaczonej porze zbierała się grupa ucztujących w wieczerniku przy zastawionym stole. Najstarszy godnością, siedząc i trzymając kielich w prawej ręce, zmawiał dwie modlitwy...

O oznaczonej porze zbierała się grupa ucztujących w wieczerniku przy zastawionym stole. Najstarszy godnością, siedząc i trzymając kielich w prawej ręce, zmawiał dwie modlitwy, z których pierwsza była dziękczynieniem za dar wina:
„Bądź pochwalony, Panie, nasz Boże, Królu świata, któryś stworzył owoc winnego krzewu"

a druga za dar święta:

,,Bądź pochwalony, Panie, nasz Boże, Królu świata, któryś to święto niekwaszonych chlebów dał swemu ludowi, Izraelowi, ku radości i pamięci. Bądź pochwalony, Panie, który uświęcasz Izraela i czasy".
Po każdej modlitwie wszyscy odpowiadali ,,Amen".

Po pierwszym kielichu spożywano baranka oraz inne potrawy, np. ryż, ryby, jaja. Spożywanie rozpoczynano od gorzkich ziół. Brano je przy pomocy chleba i maczano w charoset — czynność tę zaczynał przewodniczący, zmawiając modlitwę:
„Bądź pochwalony, Panie, nasz Boże, Królu świata, który uświęciłeś nas przez Twoje przykazania i nakazałeś nam spożywać gorzkie zioła".
Wszyscy odpowiadali ,,Amen".

Podczas przygotowania drugiego kielicha najmłodszy syn pytał:
,,Dlaczego ta noc różni się od wszystkich innych nocy? Każdej innej bowiem nocy spożywano chleby kwaszone i niekwaszone, a tej tylko niekwaszone. Każdej innej nocy spożywano mięso pieczone, gotowane i prażone, a tej tylko pieczone. Każdej innej nocy spożywano zwykle zioła, a tej także gorzkie. Każdej innej nocy maczamy w przyprawie tylko jeden raz podczas spożywania ziół, a tej maczamy dwa razy — przy spożywaniu ziół i podczas samej uczty".

Jeśli syn nie potrafił zapytać, pytała żona lub nawet sam gospodarz stawiał pytania. Opowieść - haggada paschalna — zaczynała się np. w ten sposób:
,,Początkowo przodkowie nasi byli bałwochwalcami..."
lub:
,,Niewolnikami byliśmy. .."

a więc wspominano najpierw sprawy przykre, a kończono wspomnieniem radosnych. Była to przeważnie improwizacja, w której jednak zawsze przypominano uwolnienie z Egiptu oraz znaczenie baranka, chleba przaśnego i gorzkich ziół. Uczestnicy mieli tak głęboko przeżyć wyjście z Egiptu, ze winni się utożsamić z pokoleniem Izraelitów, które uczestniczyło w tamtych wydarzeniach, przeżywając niewolę, troski, żałobę i ciemności oraz uwolnienie, radość, światłość i zbawienie. Dlatego teraz rozpoczynano śpiew Hallelu (Ps 113-118). Śpiewano najpierw pierwszą część (Ps 113, 1-8) i wypijano drugi kielich wina, po czym rozpoczynała się właściwa uczta. Obmywano ręce po raz drugi (pierwszy raz przed rozpoczęciem wieczerzy), odmawiając przy tym modlitwę:
,,Bądź pochwalony, Panie, nasz, Boże, Królu świata, któryś nas przez swoje przykazania uświęcił i polecił obmyć ręce".

Z kolei przewodniczący brał w lewą rękę chleb, nakładał na niego gorzkie zioła, maczał w charoset i odmawiał modlitwę:
,,Bądź pochwalony, Panie, Nasz Boże, Królu świat, któryś nas uświęcił przez swoje przykazania i nakazał spożywać chleb niekwaszony”

Wszyscy odpowiadali „Amen”, a on łamał chleb po kawałku i dawał współbiesiadnikom.
Teraz zaczynała się uczta — każdy mógł jeść i pić do woli. Spożywano też mięso ofiarne zw. chagiga, odmawiając przy tym modlitwę:
,,Bądź pochwalony, Panie, nasz, Boże, Królu świata, któryś nas uświęcił przez swoje przykazania i nakazał spożywać swoje ofiary".

Pod sam koniec uczty spożywało się baranka — ostatnim kęsem musiało być mięso z baranka. Przed tym etapem wieczerzy odmawiano modlitwę:
,,Bądź pochwalony, Panie, nasz Boże, Królu świata, któryś przez swoje przykazania nas uświęcił i nakazał spożywać baranka".

Przystopowano do wypicia kielicha błogosławieństwa. Kielich dokładnie oczyszczano, uprzątano też stół, zamiatano salę, obmywano ręce, a potem przewodniczący wygłaszał zachętę:
,,Chwalcie naszego Boga, którego własnością jest to, cośmy spożyli".
Wszyscy odpowiadali:
,,Bądź pochwalony, nasz Boże, za pokarmy, które spożyliśmy".

Następnie przewodniczący brał kielich w obydwie ręce, podnosił go do góry i odmawiał modlitwy dziękczynne za to, że Bóg karmi cały świat, że dał Izraelowi ziemię świętą, że zawarł z nim przymierze, że dał Prawo. Po wypiciu kielicha śpiewano drugą część Hallelu i przygotowywano czwarty kielich. Był on na pewno spożywany w czasach spisywania Talmudu, nie ma natomiast pewności, czy już to czyniono za życia Chrystusa. Koniec uczty był pełen spokoju, skupienia i powagi. Tym tez różniła się wieczerza paschalna od innych uczt.

Opisany przebieg uczty paschalnej pozwala odtworzyć obraz ostatniej wieczerzy, która też miała charakter wieczerzy paschalnej, a jednocześnie była pełnym przeżycia pożegnaniem Jezusa ze swymi uczniami. Była tez nową Paschą i spożywaniem Baranka, którym był sam Chrystus dający swe Ciało i Krew jako pokarm i napój duchowy. Charakter nowości spowodował, że opisy ostatniej wieczerzy znajdujące się w Ewangeliach relacjonują wydarzenie to nie tylko jako wieczerzę paschalną normowaną przepisami i zwyczajami Starego Przymierza, lecz jako wieczerzę Pańską Nowego Przymierza. Stad tez w opisach tych mamy wiele elementów zaczerpniętych z liturgii chrześcijańskiej sprawowanej w pierwszych latach istnienia chrześcijaństwa.

 

• CAŁOŚĆ
• ADWENT
• OKRES BOŻEGO NARODZENIA
• OKRES ZWYKŁY
• WIELKI POST
• OKRES WIELKANOCNY