Hymn deportowanych

Chodzi o wydarzenia wyprzedzające o całe wieki, a nawet tysiąclecia ustanowienie monarchii oraz powstanie instytucji zajmujących się regularnym zapisywaniem i przekazywaniem kronik.

Kwestia wiarygodności

tych opowiadań zależała od prostej i przekonującej - mogło tak się wydawać - argumentacji teologicznej: Bóg nie może się mylić ani wprowadzać w błąd; dlatego księgi święte tak w całości, jak i w swych częściach, będąc Słowem Boga, nie mogą bezwzględnie powiedzieć niczego, co by odbiegało od prawdy. Skoro w Starym Testamencie mamy już przedstawione dzieje narodu izraelskiego, wystarczy przeczytać owe księgi, aby poznać wiarygodną historię Izraela. Takie uproszczone spojrzenie na Biblię i historię okazało się katastrofalne w interpretacji pierwszych rozdziałów Księgi Rodzaju, a zwłaszcza opisów stworzenia świata w sześciu dniach i pojawienia się w raju pierwszych ludzi. Wiek wszechświata i ciał niebieskich, liczących miliardy lat, geneza rodzaju ludzkiego, sięgająca setek tysięcy lat, oraz wiele innych danych nauk przyrodniczych i historycznych podważały tradycyjną wartość biblijnych opowiadań. Przekonanie o sprzeczności między Biblią a danymi nauk przyrodniczych i historycznych rodzi dwa błędne podejścia do tekstu biblijnego: jedno polega na dosłownej interpretacji każdego szczegółu; drugie, częściej spotykane, prowadzi do dezaktualizacji wielu treści biblijnych z powodu przypisania im pozorów prawdy historycznej. Zarówno opowiadający się za nauką przeciwko Biblii, jak i zajmujący stanowisko odwrotne zapominają o konieczności określenia tego,

co autor chciał rzeczywiście przekazać

i jakie były cele, dla których teksty zostały napisane. Historia powstania oraz relacja do innych tekstów odsłania ich znaczenie. Fakt, że opowiadania o stworzeniu i pradziejach ludzkości znajdują się na początku Biblii, nie oznacza wcale, że były one pierwszymi napisanymi tekstami. Następstwo rozdziałów nie odzwierciedla kolejności ich stopniowej kompozycji. Księga Rodzaju powstawała etapami pomiędzy X i V wiekiem przed Chr. Właściwe dzieje narodu wybranego rozpoczynają się z wyjściem z Egiptu, opowiedzianym w drugiej księdze Biblii - Księdze Wyjścia. W rozdziałach 12-50 Księgi Rodzaju znajdujemy natomiast tradycje o Abrahamie i jego potomkach. Stanowią jakby wprowadzenie do historii Izraela: Boże obietnice złożone patriarchom wypełniają się w następnych księgach biblijnych; Bóg Jahwe objawiający się Mojżeszowi i Izraelitom pamięta o przymierzu zawartym wcześniej z patriarchami, ponieważ jest jednym i tym samym Bogiem Abrahama, Izaaka i Jakuba. Znaczenie pierwszych 11 rozdziałów Księgi Rodzaju odkryć można przez okoliczności ich powstania oraz ich miejsce w tekście (tzw. kontekst historyczny i literacki). Rodzi się pytanie o

źródła informacji o początkach świata

i ludzkości. Nie można powoływać się na starożytne tradycje ustne przekazywane z pokolenia na pokolenie, jak miało to miejsce w przypadku dziejów patriarchów i historii Izraela. Oczywiście żaden człowiek nie mógł być przy stworzeniu świata. Biblia w ważnym miejscu, w opisie odnowienia przymierza synajskiego w Sychem, zaprzecza nawet możliwości ustnego przekazywania opowiadań przez przodków Abrahama: „Po drugiej stronie Rzeki mieszkali wasi przodkowie od starodawnych czasów: Terach, ojciec Abrahama i Nachora, którzy służyli bogom cudzym” (Joz 24,2-3). Nie znali oni prawdy o Bogu, jedynym Stwórcy świata i człowieka, zatem nawet gdyby prawda o stworzeniu świata była jakoś objawiona pierwszym ludziom, to jednak nie była ona znana przodkom Abrahama. Izraelici nie wywodzili prawdy o stworzeniu świata ze starożytnych tradycji innych ludów i religii. Ojcem ich wiary był Abraham. We wspólnocie wiary Abrahama i jego potomków

powstały dwa opisy stworzenia

świata i człowieka. Ich kolejność jest świadectwem złożonego procesu powstawania ksiąg biblijnych. Pierwszy opis (Rdz 1,1-2,4) pochodzi z okresu niewoli babilońskiej (VI wiek przed Chr.). Drugie opowiadanie (2,4-3,24) jest o kilka wieków starsze. W pierwszym opisie o stworzeniu świata w sześć dni odnajdujemy echa próby, na którą została wystawiona wiara potomków Abrahama. Kiedy mieszkańcy Judy i Jerozolimy znaleźli się w niewoli babilońskiej, wiara pokonanych skonfrontowana została z wierzeniami zwycięzców. W Babilonii musieli zetknąć się z poematem na temat stworzenia świata i człowieka, opowiadającym o tym, jak Marduk stał się naczelnym bogiem babilońskiego panteonu; pokonał Tiamat, bóstwo żeńskie uosabiające wody oceanu; na jej szczątkach stworzył ziemię i niebo, słońce i księżyc, a następnie rozdzielił je wśród bogów; z krwi zabitego bóstwa Kingu stworzył człowieka. Główny bóg Babilonii upokorzonym wyznawcom Boga Izraela musiał wydawać się bardzo potężny. Ich państwo oraz stolica, Jerozolima ze świątynią Boga Jahwe, zostały zniszczone przez czcicieli Marduka. Dzieje polityczne wydawały się potwierdzać przewagę Marduka, potężnego władcy całego kosmosu i największego państwa nad Bogiem patriarchów i małego narodu. Wiara Izraela znalazła się w wielkim niebezpieczeństwie. Właśnie wtedy powstał pierwszy opis stworzenia nieba i ziemi jako

hymn na cześć Boga stwarzającego.

Jest On Jedynym Bogiem, całkowicie niezależnym od jakiejś pierwotnej materii. Stwarza wszechświat z wolnej woli, bez jakiegokolwiek wysiłku, trudu czy walki z kimkolwiek, jest Bogiem wszechmocnym. Potężna i śmiertelnie niebezpieczna dla wszystkich bóstw babilońska Tiamat w biblijnym opisie staje się wodą posłuszną rozkazom Stwórcy. Ciała niebieskie - w religiach Starożytnego Wschodu otaczane czcią boską - są takim samym stworzeniem jak ziemia, rośliny i zwierzęta. Potwory, które walczyły przeciwko Mardukowi, są wymienione wśród stworzeń zapełniających wody, powietrze i ziemię. Dzieło Boże nie zawiera żadnego zła, żadnej negatywnej mocy. Człowiek jest jedynym, który zostaje stworzony na obraz i podobieństwo Boże, nie jest poniżony przez bóstwa ani obciążony ich trudami czy brakami. Chociaż uczyniony razem ze zwierzętami, to jednak najbliżej mu do Boga, jest stworzony na Jego obraz i podobieństwo. Konsekwencją tej szczególnej relacji jest panowanie człowieka nad innymi stworzeniami.

Kontynuacja opisu stworzenia (drugie, starsze opowiadanie) naucza, że Bóg specjalnie brał udział w stworzeniu człowieka, powołanego od początku do przyjaźni z Nim; naucza, że to ludzkie odrzucenie Boga jest przyczyną cierpienia, ale Bóg nadal daje człowiekowi nadzieję pojednania, i że go nie porzucił. Księga Rodzaju nie objawia żadnych prawd przyrodniczych ani nie przekazuje kronikarskiego zapisu pradziejów ludzkości. Nie popiera ani nie zaprzecza żadnej teorii o początku wszechświata czy genezie i rozwoju życia. Przedstawia natomiast prawdę o relacji między Bogiem a całym stworzeniem, prawdę o wielkiej godności człowieka, o jego upadku i obietnicy zbawienia.