Biblia Brzeska

Nazwa Biblii pochodzi od miejsca wydania - Brześć Litewski. Inne nazwy to Biblia Radziwiłłowska - od nazwiska fundatora księcia Mikołaja Radziwiłła Czarnego oraz Biblia Pińczowska związana z Pińczowem - miejscem, gdzie dokonano przekładu. Patronat nad pracami sprawował właściciel Pińczowa Mikołaj Oleśnicki. Tytuł oryginalny – „Biblia święta, tho iest, Księgi Starego y Nowego Zakonu, właśnie z Żydowskiego Greckiego y Łacińskiego, nowo na Polski ięzyk, z pilnością y wiernie wyłożon”.
Zalecany przez Jana Kalwina obowiązek czytania Biblii w języku ojczystym spowodował zapotrzebowanie polskich protestantów na polski przekład Biblii. W związku z tym, podczas ewangelickiego synodu małopolskiego we Włodzisławiu w 1557 roku powołano specjalną komisję, a na synodzie w Pińczowie w 1559 roku podjęto decyzję o dokonaniu przekładu i wyznaczono tłumaczy – min. Grzegorza Orszaka, Jana Łaskiego, Franciszka Stankara,

Piotra Statioriusa, Andrzeja Trzecieskiego, Jakuba Lubelczyka, Marcina Krowickiego.
Biblia została wydana we wrześniu 1563 roku przez Bernarda Wojewódkę, w nakładzie około 500 egzemplarzy. Dzieło dedykowano królowi Zygmuntowi Augustowi. Było to jedyne pełne wydanie Biblii Brzeskiej. Późniejsze wznowienie były tylko częściowe.
Biblie protestanckie w odróżnieniu od katolickich nie posiadały akceptacji tłumaczenia Kościoła Katolickiego. Powodowało to zakaz ich czytania – Biblia Brzeska uważana była za przekład heretycki i obłożona była klątwą. Przekłady protestanckie pozbawione są ksiąg deuterokanonicznych, choć początkowo je zawierały – umieszczane były na końcu wydania. W Biblii Brzeskiej zostały wydzielone jako Apokryfy (w znaczeniu protestanckim)
i opatrzone stosownym wstępem autorstwa (prawdopodobnie) Jana Kalwina. Biblia posiada komentarze, kalendarz czytań biblijnych, wstępy do poszczególnych ksiąg, spis treści, wykaz pojęć biblijnych oraz zupełną nowość – numerację wersetów. Wśród innych przekładów wyróżnia się szatą graficzną, pięknem i czystością języka polskiego. W tłumaczeniu przywiązywano wagę do przekazania sensu sakralnych treści, a nie ścisłego znaczenia zwrotów i wyrażeń.
Ma wymiary 255 na 401 mm, zawiera 786 kart, waży ok. 5 kg. Treść drukowana jest dużą gotycka czcionką, przypisy i objaśnienia drobniejszą. Kartę tytułową zdobią drzeworyty ze scenami biblijnymi, a na marginesie znajduje się „odręczna” notatka. Na odwrocie strony tytułowej umieszczono herb Radziwiłłów, pod nim wiersze oraz dedykację dla króla Zygmunta Augusta podpisaną przez Radziwiłła. Wydanie Biblii było wielkim wydarzeniem religijnym i kulturowym. Z Biblii tej korzystano dokonując przekładu Nowego Testamentu Marcina Czechowicza, a przede wszystkim Biblii Gdańskiej.
Wielkim przeciwnikiem Biblii Brzeskiej okazał się syn samego fundatora – Mikołaj Krzysztof Radziwiłł. Nawracając się na katolicyzm postanowił zniszczyć cały nakład. W tym celu wykupił dostępne mu egzemplarze i polecił spalić je na rynku w Wilnie. Ocalało kilkadziesiąt egzemplarzy, z czego kilka znajduje się w zbiorach polskich bibliotek min. w Bibliotece Jagiellońskiej, Ossolińskich, w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego,
w Bibliotece Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk, w Bibliotece Wyższego Seminarium Duchownego w Płocku. Niekompletny egzemplarz znajduje się w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Rudzie Śląskiej.
W 2001 roku w ramach wydawanej w Niemczech serii Biblia Slavica dokonano reedycji Biblii Brzeskiej. Jest ona wierna oryginałowi z 1563 r. W 2003 roku Calvin Institute wydał uwspółcześnioną transkrypcję Biblii Brzeskiej.
Biblia dostępna jest również w wersji elektronicznej.

-----------------------------------------

Źródła:

polska.pl :.

kosciol.pl :.

biblijna.strona.pl :.

biblioteka.rsl.pl :.

Jerzy Ziomek „Renesans” PWN 1980