ENCYKLIKA "PROVIDENTISSIMUS DEUS"

II. O METODZIE STUDIÓW BIBLIJNYCH


100. Teraz, stosownie do postanowienia Naszego, wypada, abyśmy przedstawili Warn, Wielebni Bracia, jaką metodę uważamy za najlepszą do należytego urządzenia tych studiów. Lecz najpierw należy koniecznie na tym miejscu rozważyć, jacy to są przeciwnicy, w jakiej sztuce i w jakiej broni pokładają oni swą ufność.

1. Ataki współczesnej nauki na autorytet Pisma św.
Dawniej walka była prowadzona szczególnie przeciwko tym, którzy, opierając się na prywatnym zdaniu, odrzuciwszy przy tym Boską Tradycję i nauczycielstwo Kościoła, Pismo św. uznali za jedyne źródło Objawienia i za najwyższego sędziego wiary. Teraz zaś ma się rzecz z racjonalistami, którzy są niejako ich synami i dziedzicami; oparłszy się również na własnym zdaniu, odrzucili oni całkowicie te resztki wiary chrześcijańskiej, odziedziczone po swych ojcach. Przeczą oni całkowicie, by istniało Boże Objawienie, natchnienie, Pismo św., utrzymują, że to są tylko ludzkie rzeczy i wymysły; że nie ma tam istotnie prawdziwych opowiadań o rzeczach, które się dokonały, lecz tylko niedorzeczne baśnie albo kłamliwe historie; że nie są to proroctwa albo wyrocznie, lecz albo przepowiednie ułożone po wypadkach, albo przeczucia pochodzące z naturalnego uzdolnienia; że te rzeczy nie są w prawdziwym tego słowa znaczeniu cudami i objawem Bożej mocy, lecz pewnymi, podziwu godnymi zjawiskami, bynajmniej nie przekraczającymi sił natury, albo mamidłami i jakimiś mitami; że wreszcie Ewangelie i pisma Apostolskie należy przypisać innym autorom.
101. Te potworne błędy, które, według ich mniemań, mają obalić świętą prawdę Boskich Ksiąg, przedkładają jakoby nieomylne wyniki pewnej nowej nauki, zw. nauką wolną; a jednak sami uważają je za tak dalece niepewne, że bardzo często w tych. samych rzeczach zmieniają swe zdanie i je uzupełniają. Chociaż zatem tak bezbożnie o Bogu, o Chrystusie, o Ewangelii i reszcie Pisma św. sądzą i głoszą, nie brakuje wśród nich takich, którzy chcą, by ich miano za teologów i za chrześcijan oraz wyznawców Ewangelii i najczcigodniejszym tym imieniem okrywają zuchwałość pysznego rozumu. Do nich przyłączają się, jako współuczestnicy ich zamysłów i pomocnicy, liczni przedstawiciele innych gałęzi nauki, których ta sama nienawiść do rzeczy objawionych pociąga również do atakowania Biblii.
Nie możemy dość uskarżyć się, jak z dnia na dzień coraz to w szerszym zakresie i coraz ostrzej ponawiają się ataki. Skierowane są one przeciwko uczonym i poważnym mężom, chociaż ci bez wielkiego trudu mogą się obronić; ale przede wszystkim walczą złośliwi wrogowie wszelkimi podstępami i sztuką przeciw masie nieuświadomionych. Zaszczepiają zgubną swą truciznę książkami, broszurami, dziennikami; w przemowach i kazaniach ją podają; wszystko już zagarnęli i mają w swych rękach liczne szkoły dla młodzieży wyłączone spod opieki Kościoła, w których szyderstwem i błazeńskimi dowcipami psują łatwowierne i wrażliwe umysły, by je doprowadzić do pogardy Pisma św.

2. Konieczność odnowienia studiów biblijnych
102. Oto są rzeczy, Wielebni Bracia, które winny pobudzać i zapalać gorliwość wszystkich pasterzy tak, aby owej nowej „fałszywie nazwanej umiejętności”[1 Tm 6, 20.] została przeciwstawiona owa stara i prawdziwa umiejętność, którą Kościół otrzymał od Chrystusa przez Apostołów, i aby w tak zaciętej walce powstawali godni i dzielni obrońcy Pisma św.

A. Wybór i przygotowanie wykładowców Pisma św.

103. Tak więc o to najpierw powinno się starać, aby w seminariach i uniwersytetach tak wnikliwie było wykładane Pismo św., jak do tego skłaniają zarówno ważność tej nauki jak i wymagania czasu. W tym celu powinno się jak najroztropniej dokonywać doboru nauczycieli: na ten bowiem urząd nie powinno się przyjmować pierwszych lepszych, lecz tych, których wielka miłość i długotrwałe studium Biblii, jako też odpowiednia wiedza czyni godnymi polecenia i zdatnymi na ten urząd. Nie mniej troskliwie należy też dbać o przygotowanie tych, którzy potem mają zająć ich miejsce. Byłoby zaiste rzeczą pożądaną, gdzie to jest możliwe, aby spośród alumnów, rokujących najlepsze nadzieje, którzy ukończyli chwalebne nauki teologiczne, niektórym polecono poświęcić się całkowicie Boskim Księgom, dając im przez pewien czas możność odbywania szerszego studium tegoż przedmiotu. Tak wybranym i wykształconym doktorom będzie można z ufnością powierzyć urząd. Aby go zaś mogli wypełniać jak najlepiej i doczekali się dobrych owoców, uważamy za rzecz odpowiednią udzielić im pewnych wskazówek, szerzej rozwiniętych.

B. Podstawy i początki nauczania - wstęp do Pisma św.

104. Na samym początku tegoż studium uczący niech się tak starają o wykształcenie uczniów, aby wyrobili należycie i wykształcili w nich sąd, zdolny równie do obrony Ksiąg Boskich, jak i do wydobycia z nich znaczenia. Do tego zmierza traktat, zwany Wstępem do Biblii, w którym uczeń znajdzie dostateczną podstawę do przekonania się o nieskazitelności i powadze Biblii, do wyszukania w niej i zrozumienia właściwego sensu, do poznania fałszywych wniosków i całkowitego ich odrzucenia. Jakie to ma znaczenie, by te rzeczy metodycznie i naukowo od początku byty traktowane, pod przewodnictwem i z pomocą teologii, nie potrzeba wiele mówić, skoro całe studium Pisma św. albo opiera się na jej fundamentach, albo oświeca się jej prawdami.

C. Wyjaśnianie tekstu

105. Następnie niech nauczyciele z gorliwością zajmują się owocniejszą częścią tej nauki, którą jest objaśnianie tekstu; przez nie poznają słuchacze, w jaki sposób będą mogli korzystać z bogactwa słowa Bożego do wzrostu wiary i pobożności. Rozumiemy jednak, że niepodobna wyczerpująco objaśnić w szkołach całe Pismo św., tak z powodu rozległości materiału, jak z powodu krótkości czasu. Niech zatem, gdy trzeba iść pewną drogą w interpretacji, roztropny nauczyciel unika dwóch błędów: zbyt pośpiesznego traktowania poszczególnych Ksiąg, albo też zbyt długiego zatrzymywania się nad pewnymi poszczególnymi kwestiami. Jeżeli bowiem w większości szkół nie można tego osiągnąć, co ma miejsce na uniwersytetach, by ta lub owa Księga w nieprzerwanym ciągu i obszernie była wykładana, to bardzo należy się starać, aby części Ksiąg, wybrane dla objaśnienia, otrzymały odpowiednio pełne omówienie, tak by uczniowie, tym przykładem pociągnięci i pouczeni, inne Księgi sami przeczytali i umiłowali je na całe życie.