Dzieje Izraela

Żydzi pod rzymskim panowaniem

Rzymscy prokuratorzy pojawili się na terenie Palestyny ok. 6 r. przed Chr., kiedy Oktawian August pozbawił władzy Archelaosa (syna Heroda Wielkiego) i oddał jego terytorium pod władzę legata Syrii.
Prokurator miał do dyspozycji wojsko, gdyż jego zadaniem było zapewnienie pokoju na podległym mu terytorium. W Palestynie uprawnienia prokuratora obejmowały również mianowanie arcykapłana, dzięki czemu mógł on wywierać wpływ na życie religijne Żydów. Rezydował w Cezarei Nadmorskiej, ale na czas wielkich świąt przenosił się do Jerozolimy, aby zapobiec ewentualnym rozruchom.
Pismo święte wspomina o Poncjuszu Piłacie (26-36 po Chr.), który wydał wyrok skazujący na Jezusa z Nazaretu, oraz o Antoniuszu Feliksie (52-60 po Chr.) i Porcjuszu Festusie (60-62 po Chr.), którzy brali udział w procesie św. Pawła.
Rzymska obecność w Palestynie była naznaczona aktami przemocy i nadużywaniem władzy. Prokuratorzy byli przekupni, cesarz nakładał na prowincje wysokie podatki, których ściąganiem zajmowali się celnicy. Rządy Rzymian budziły opór i niezadowolenie potęgowane mesjanistycznymi oczekiwaniami, które doprowadziły do dwóch powstań narodowowyzwoleńczych.
Pierwsze powstanie żydowskie wybuchło w 66 r. Prawdopodobnie zostało ono sprowokowane przez ostatniego z rzymskich prokuratorów Palestyny – Gesjusza Florusa (64-66 po Chr.). Chcąc ukryć przed cesarzem swoje oszustwa podburzył Żydów do buntu. Mimo prób zapobieżenia powstaniu podejmowanych przez Agryppę II, zeloci jawnie wystąpili przeciw Rzymianom. Wyzwolili Jerozolimę pokonując zaskoczonych najeźdźców. Zgubiła ich jednak wewnętrzna niezgoda i podziały.
Do stłumienia powstania Neron wysłał do Palestyny swego najbardziej doświadczonego wodza, Wespazjana. Pozwolił on Żydom wyniszczyć się wzajemnie. Kiedy po śmierci Nerona okrzyknięto go cesarzem, wrócił do Rzymu, a jego dzieła dokończył syn Tytus. W sierpniu 70 r. Tytus wkroczył na czele swych legionów do Jerozolimy, po czym zdobył twierdze Herodium i Macherus. Ostatnim bastionem powstańców była Masada, forteca położona nad Morzem Martwym. Jej zdobycie w 73 r. położyło kres powstaniu. Palestyna stała się odrębną prowincją cesarską rządzoną przez legata.
W 130 r. cesarz Hadrian kazał odbudować Jerozolimę (miała ona nosić nazwę Aelia Capitolina), a na miejscu Świątyni wznieść świątynię Jowisza Kapitolińskiego. Decyzja ta, połączona z dekretem zakazującym obrzezania, stała się bezpośrednią przyczyną kolejnego powstania. Na jego czele stanął Szymon Bar-Kochba. Powstańcy przez dwa lata okupowali Jerozolimę, a następnie podjęli walkę na południe od miasta na terenie Pustyni Judzkiej. Tam też, w okolicy Beter, rozegrała się w 135 r. bitwa, która zdecydowała o upadku powstania. Rzymianie zniszczyli wiele miast, a buntowników deportowali jako niewolników. Po klęsce Żydów Hadrian zakazał im wstępu na teren Judei oraz kontynuował przebudowę świętego Miasta.

 

Spis treści