XXX NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK B

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

XXX NIEDZIELA ZWYKŁA – Rok B

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Pan wybawił swój lud

Czytanie z Księgi proroka Jeremiasza.

To mówi Pan:
"Wykrzykujcie radośnie na cześć Jakuba, weselcie się pierwszym wśród narodów. Głoście, wychwalajcie i mówcie: « Pan wybawił swój lud, Resztę Izraela ».
Oto sprowadzę ich z ziemi północnej i zgromadzę ich z krańców ziemi. Są wśród nich niewidomi i dotknięci kalectwem, kobieta brzemienna wraz z położnicą; powracają wielką gromadą.
Oto wyszli z płaczem, lecz wśród pociech ich przyprowadzę. Przywiodę ich do strumienia wody równą drogą, nie potkną się na niej. Jestem bowiem ojcem dla Izraela, a Efraim jest moim synem pierworodnym".
Jr 31, 7-9

Nowe Wyjście (31,7-14).
Triumfalny marsz przez pustynię jest powodem wielkiej radości zarówno dla repatriantów, jak i obcych narodów.

7. Hymn rozpoczyna się uroczystym wezwaniem do radości, ponieważ Jahwe zesłał zbawienie swojemu narodów (zob. Iz 12,6; 40,9-10; 44,23; 55,11; Ps 47,2.9-10; 68,33-36; 95-99). Ludzie ci zwani są „Resztą", tzn. niewielką liczbą tych, którzy umknęli przed klęską z 721 r. i którzy zostali oczyszczeni poprzez wygnanie, by stanowić nowy Izrael, wierny swojemu Bogu.

8.”z krańców ziemi”: Wyrażenie to jest synonimem „północy” - tzn. Asyrii, gdzie przetrzymywano jeńców (por. Iz 43,5-6). Grupa składa się ze słabych ludzi, znak cudownej natury tego zdarzenia (zob. także Iz 35,5nn; 42,16).

9. ”wyszli z płaczem”: to samo przeciwstawienie smutku i radości jest centralnym tematem kolejnego hymnu o powrocie z wygnania (Ps 126).

”do strumienia wody”: Nawiązanie do incydentu „skały” podczas pierwszego Wyjścia (Wj 17,1-7; Lb 20,1-13); obecnie nie jest to okazjonalne źródło, lecz nieprzerwanie płynące strumienie,

”równa droga”: Podkreśla to łatwość marszu, całkowicie odmiennego od tego podczas pierwszego Wyjścia (por. Iz 40,4).

”ojcem dla Izraela”: Pojęcie ojcostwa Jahwe wobec Izraela, jego pierworodnego, występuje sporadycznie w ST. Początkowo miało ono zdefiniować ich wzajemną relację na mocy przymierza (Wj 4,22; Pwt 32,6). Izrael jest pierworodnym nie dlatego, że ma przewagę nad Juda, lecz dlatego, że Jahwe odnowi swą ojcowską miłość także względem Izraela.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

31.8. Zgromadzę ich z krańców ziemi. Użyty tutaj język przypomina język Iz 11,11 - tekstu opowiada­jącego o zgromadzeniu Izraela z czterech krańców ziemi. W literaturze akadyjskiej pojawiają się wzmianki na temat królów rządzących czterema stronami świata, które najprawdopodobniej ozna­czają najodleglejsze wybrzeża lub rubieże na czte­rech głównych kierunkach geograficznych. Nie chodzi zatem o cztery „kawałki geograficznego cia­sta", lecz o cztery punkty skrajne, obejmujące wszystko, co w nich jest zawarte.

31.9. Przywiodę ich do strumienia wody równą drogą. W kraju, w którym występują jedynie okre­sowe opady deszczu (głównie od października do lutego), wadis (łożyska potoków i strumieni) są często wysuszone i bezwodne. Z tego powodu mogły być one wykorzystywane jako ścieżki (na przykład Wadi Kelt, przebiegający pomiędzy Jerycho a Jerozolimą), jednak obraz, w którym się za­pełniają, przywodził skojarzenia z odświeżającą, a nawet cudowną, wodą pojawiającą się na pustyni (Lb 20,1-13) oraz z przymierzową obietnicą płod­ności (na ten temat zob. komentarz do Pwt 8,7). Podobnie jak to czynił na pustyni, Bóg da im wszystko, czego potrzeba, by mogli powrócić do kraju.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Pan Bóg uczynił wielkie rzeczy dla nas.

Gdy Pan odmienił los Syjonu,
wydało się nam, że śnimy.
Usta nasze były pełne śmiechu,
a język śpiewał z radości.
Refren.
Mówiono wtedy między poganami:
"Wielkie rzeczy im Pan uczynił".
Pan uczynił nam wielkie rzeczy
i ogarnęła nas radość.
Refren.
Odmień znowu nasz los, Panie,
jak odmieniasz strumienie na Południu.
Ci, którzy we łzach sieją,
żąć będą w radości.
Refren.
Idą i płaczą
niosąc ziarno na zasiew,
lecz powrócą z radością
niosąc swoje snopy.
Refren.
Ps 126,1-2ab. 2cd-3. 4-5. 6

Lamentacja wspólnotowa wspominająca przeszłą Bożą interwencję w obronie ludu, który teraz modli się, by pomoc okazana w przeszłości stała się motywacją do ocalenia wczasach obecnych (por. Ps 44).

Struktura:
ww. 1-3.4-6. Podobnie jak inne „pieśni stopni” Ps 126 zawiera liczne powtórzenia.

1. ”Gdy Pan odmienił los Syjonu”: Wyrażenie idiomatyczne (lub podobna fraza) pojawia się ponownie w w. 4 (także w Ps 14,7; 53,7; 85,2).

”jak we śnie”: Różnie tłumaczony w różnych wersjach przez współczesnych komentatorów, np.: „Jak uzdrowieni”

4. Modlitwa o pomoc Bożą, wyrażona słowami podobnymi do słów w. 1. Potwierdzeniem synonimiczności ww. l i 4 jest porównanie, które występuje po wersetach („jak we śnie... jak strumienie”).

5-6. Werset 5 może być przysłowiem, wyjaśnionym w w. 6. Język zasiewu i wzrostu sugeruje odwrócenie sytuacji - łzy zmieniają się w radość -w języku zaczerpniętym z rolnictwa.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

126,4. Strumienie w ziemi Negeb. Strumienie Pale­styny w porze deszczowej przypominają rwące po­toki. Jednak niewiele w nich wody w porze letniej, gdy woda jest najbardziej potrzebna. W suchym pustynnym rejonie rozciągającym się na południe od Jerozolimy okresowe wylewy strumieni przyno­siły ludziom ulgę i przywracały wegetację.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

DRUGIE CZYTANIE
Chrystus kapłanem na wieki

Czytanie z Listu do Hebrajczyków.

Każdy arcykapłan z ludzi brany, dla ludzi bywa ustanawiany w sprawach odnoszących się do Boga, aby składał dary i ofiary za grzechy. Może on współczuć z tymi, którzy nie wiedzą i błądzą, ponieważ sam podlega słabościom. Powinien przeto jak za lud, tak i za samego siebie składać ofiary za grzechy. I nikt sam sobie nie bierze tej godności, lecz tylko ten, kto jest powołany przez Boga jak Aaron.
Podobnie i Chrystus nie sam siebie okrył sławą przez to, iż stał się arcykapłanem, ale uczynił to Ten, który powiedział do Niego: "Ty jesteś moim Synem, Jam Cię dziś zrodził", jak i w innym miejscu: "Tyś jest kapłanem na wieki na wzór Melchizedeka".
Hbr 5,1-6

1-3. Autor nadal kontynuuje temat rozpoczęty w Hbr 4,15-16, tym razem jednak podkreśla wyższość Chrystusa względem najwyższego kapłana, który jest człowiekiem grzesznym (Kpł 9,7; 16,6).

1. ”aby składał dary i ofiary za grzechy”: Niektórzy uważają, że słowo „dary" odnosi się do ofiar pokarmowych z mąki, zaś słowo „ofiary" do ofiar zwierzęcych, przypuszczalnie jednak autor nie zamierzał dokonać takiego rozróżnienia. Jak się później okaże (rozdz. 9) ceremonia Dnia Przebłagania stanowi starotestamentowy typ, który głównie interesuje autora; jest to przebłaganie raczej za „grzechy” niż za „grzech” (por. Kpł 16,30.34), stąd l mn.

2. ”Może On współczuć z tymi, którzy nie wiedzą i błądzą”: Greckie słowo metriopathein, „delikatnie się obchodzić”, przetłumaczone tutaj jako „współczuć”, nie występuje w żadnym innym fragmencie Biblii; odpowiada ono stoickiemu terminów filozoficznemu oznaczającemu „właściwe wyważenie między namiętnością a brakiem jakichkolwiek uczuć” (Michel, Hebraer 217). Określenie grzeszników jako tych, którzy „nie wiedzą i błądzą" nie oznacza, że autor ma na myśli wyłącznie tych, którzy nie są świadomi grzesznej natury swoich uczynków lub którzy dopuścili się poślednich przestępstw moralnych lub przekroczeń przepisów rytualnych. Jedynymi grzechami, w przypadku których ofiarnicze przebłaganie nie było możliwe, były te, które w Lb 15,30 zostały określone jako popełnione „świadomie”. Grzechy te były przypuszczalnie grzechami popełnionymi z rozmysłem, nie zaś takimi, w które „popadamy” z powodu ludzkiej słabości (zob. H.H. Rowley, BJRL 33 [ 1950-1951 ] 74-100); tak więc słowa „nie wiedzą i błądzą” oznaczają wszystkich grzeszników z wyjątkiem tych, którzy grzeszą „świadomie”.

”sam podlega słabości”: Słabość ludzka jest głównym czynnikiem prowadzącym do grzechu, czego dowodzi w. 3 (por. Kpł 16,6).

4. Autor Listu do Hebrajczyków nawiązuje do starotestamentowego prawa dotyczącego sukcesji na stanowisku arcykapłańskim. W ówczesnej Palestynie urząd arcykapłana godnością o charakterze politycznym przyznawaną przez Rzymian. Poza obszarem Palestyny nie miało to jednak znaczenia. Autor pisze o hierarchii kapłańskiej, którą Bóg ustanowił w Biblii.

5. Cytując ponownie Ps 2,7 (zob. komentarz do Hbr 1,5), autor wykazuje na jego podstawie, że królewska koronacja Chrystusa była dziełem zamierzonym przez Boga. W następnym wersecie łączy Jego królewską godność z arcykapłaństwem.

6. Chociaż także Rzymianie mieli najwyższego arcykapłana (pontifex maximus), przyjęty przez autora listu model arcykapłaństwa wraz ze wszystkimi jego niuansami został bezsprzecznie zaczerpnięty ze Starego Testamentu i tradycji żydowskiej. Melchizedek był kananejskim kapłanem-królem (Rdz 14,18). Nawiązanie do kapłana „na wzór Melchizedeka” oznaczało więc przede wszystkim wskazanie na kapłana, który był jednocześnie królem. Izrael znał dynastię kapłanów-królów jedynie w czasach Hasmoneuszów, kiedy zrzucił syryjskie jarzmo, lecz nie dostał się jeszcze pod władzę Rzymu, Niektórzy Żydzi przeciwstawiali się takiemu łączeniu urzędów. W Zwojach znad Morza Martwego zaczęto oddzielać postać namaszczonego arcykapłana od postaci Mesjasza-króla, co wydawało się konieczne, pierwszy wywodził się bowiem z pokolenia Lewiego, drugi zaś z pokolenia Judy (por. Hbr 7,14). Jednak Melchizedek nie pochodził od lewitów. Ktoś taki jak on mógłby być kapłanem-królem, chociaż się nie wywodził się z żydowskiego kapłaństwa.
Późniejsi rabini starali się wykazać, że według Ps 110,4 Bóg przeniósł kapłaństwo z Melchizedeka na Abrahama. Czynili tak przypuszczalnie, by przeciwstawić się twierdzeniom chrześcijan, że kapłaństwo Melchizedeka odnosiło się do Jezusa. Melchizedek pojawia się też w innych tradycjach żydowskich (Zwoje znad Morza Martwego) jako posłaniec niebios (być może Michał) i w literaturze żydowskiej jest niekiedy kojarzony z czasami ostatecznymi. Autor Listu do Hebrajczyków nie odwołuje się do tej pozabiblijnej tradycji, co mogliby wykorzystać ludzie pragnący sprowadzić 'Chrystusa do rangi anioła (Hbr 2,5-18). Dosłowna interpretacja tekstu Ps 110,4 jest w tym przypadku wystarczająca.

Chociaż Ps 110,1 jest często cytowany w NT, gdy mowa o wywyższeniu Jezusa, w. 4 (tutaj cytowany) wykorzystano jedynie w Hbr (por. też 7,17.21).

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Nasz Zbawiciel Jezus Chrystus śmierć zwyciężył,
a na życie rzucił światło przez Ewangelię.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Por. 2 Tm 1, 10b

EWANGELIA
Uzdrowienie niewidomego

Słowa Ewangelii według świętego Marka

Gdy Jezus razem z uczniami i sporym tłumem wychodził z Jerycha, niewidomy żebrak Bartymeusz, syn Tymeusza, siedział przy drodze. Ten słysząc, że to jest Jezus z Nazaretu, zaczął wołać: "Jezusie, Synu Dawida, ulituj się nade mną". Wielu nastawało na niego, żeby umilkł. Lecz on jeszcze głośniej wołał: "Synu Dawida, ulituj się nade mną".
Jezus przystanął i rzekł: "Zawołajcie go". I przywołali niewidomego, mówiąc mu: "Bądź dobrej myśli, wstań, woła cię". On zrzucił z siebie płaszcz, zerwał się i przyszedł do Jezusa. A Jezus przemówił do niego: "Co chcesz, abym ci uczynił?"
Powiedział Mu niewidomy: "Rabbuni, żebym przejrzał".
Jezus mu rzekł: "Idź, twoja wiara cię uzdrowiła». Natychmiast przejrzał i szedł za Nim drogą".
Mk 10, 46-52

Uzdrowienie Bartymeusza (10,46-52).

W 8,22-26 nieznany niewidomy zostaje przyprowadzony do Jezusa, stopniowo odzyskuje wzrok i otrzymuje polecenie, by nikomu nie mówił o tym, co się stało; w 10,46-52 Bartymeusz aktywnie poszukuje Jezusa, zostaje natychmiast uzdrowiony i od razu staje się uczniem. Drugie opowiadanie o uzdrowieniu niewidomego jest nie tylko zamknięciem pewnego fragmentu księgi, lecz jest także ilustracją rozwoju wiary. Jest w równym stopniu opowiadaniem o powołaniu, co o uzdrowieniu. Reakcja Bartymeusza na osobę Jezusa, a też jego pragnienie, by pójść za Nim i stać się jego uczniem, kontrastują z niezrozumieniem i ślepota Dwunastu podczas podróży.

Uczniowie pragnęli jak najprędzej ustanowić królestwo (Mk 10,37; 11,9-10). Nie rozumieli, że zatrzymanie się z powodu niewidomego żebraka należało do istoty królestwa Jezusa.

46. Niewidomi, chromi i inni, którzy nie mogli wykonywać tradycyjnych zawodów, mogli utrzymywać się jedynie z żebractwa, zwykle w okolicy ruchliwych dróg. Judaizm uważał za sprawiedliwe pomaganie im. Jerycho było świetnie prosperującym miastem, o przyjemnym klimacie, zaś syn Tymeusza bez wątpienia miał tam odpowiednie wsparcie.

”Jerycha”: Miasto położone na północny wschód od Jerozolimy, w odległości 30 km od niej i o 10 km od rzeki Jordan. W ten sposób podróż rozpoczęta w Cezarei Filipowej powoli zmierza do celu - Jerozolimy,

”niewidomy żebrak, Bartymeusz, syn Tymeusza”: Marek zwykle nie podaje imion osób, które zostały uzdrowione (zob. 5,22); tutaj pojawia się imię najpierw w formie oryginalnej, później zaś w przekładzie.

47-48. Oprócz tego, czego nauczyli się słuchając innych, ludzie niewidomi byli w owych czasach analfabetami i nie znali 'Prawa (pismo Braille'a nie zostało jeszcze wynalezione, nie mogli więc czytać). Nie byli zatem szanowani jako ludzie pobożni, chociaż chroniło ich prawo Mojżesza. Byli też pozbawieni wszelkiej pozycji społecznej. Naśladowcy Jezusa uznali głośne wołania i błagania niewidomego za nachalne narzucanie się, tak samo zresztą potraktowali dzieci (Mk 10,13). Uczniowie mogli postrzegać ostatnią podróż Jezusa do Jerozolimy jako królewski pochód, zakłócanie jego przebiegu było uważane za zuchwałą zniewagę.

”Synu Dawida, ulituj się nade mną”: Pierwszy przypadek publicznego użycia mesjańskiego tytułu „Syn Dawida” względem Jezusa. Jest też_pierwszym przypadkiem rozpoznania (poza wyznaniem Piotra) prawdziwej tożsamości Jezusa przez człowieka, wcześniej czyniły to tylko demony.

49-52. „Przystając” Jezus pozwolił niewidomemu zbliżyć się do miejsca, z którego dobiegał Jego głos. „Płaszcz” (Mk 10,50) to wierzchnia szata, używana jako okrycie w zimne dni i jako posłanie w nocy. Niewidomy mógł ją rozpościerać przed sobą, żebrząc w ciągu dnia (jeśli nie miał żebraczej torby). Na poziomie narracyjnym porzucenie płaszcza może oznaczać zaniechanie polegania na innych rzeczach i zaufanie wyłącznie Jezusowi.

50. ”zrzucił z siebie płaszcz”: Chociaż słowo to może oznaczać część ubioru, przypuszczalnie chodzi raczej o płachtę, którą Bartymeusz rozłożył przed sobą w celu zbierania datków. Liczne odnośniki do szat w Ewangelii Marka (2,21; 5,25-30; 6,56; 9,3; 11,7-8; 13,6; 15,20.24) mogą wskazywać, że Bartymeusz pozostawił za sobą „stare życie”.

51. ”Co chcesz, abym ci uczynił”: Pytanie dostarcza okazji do wyznania wiary w uzdrowicielską moc Jezusa.

52. ”twoja wiara cię uzdrowiła”: Zob. komentarze do 5,23.28.34; wiara była istotnym elementem uzdrowienia,

”szedł za Nim drogą”: Na temat ēkolouthei, „iść za”, zob. komentarz do 1,18.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :