XX NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK C

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

XX NIEDZIELA ZWYKŁA – Rok C

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Bóg czuwa nad Jeremiaszem

Czytanie z Księgi proroka Jeremiasza

W czasie oblężenia Jerozolimy przywódcy, którzy trzymali Jeremiasza w więzieniu, powiedzieli do króla: „Niech umrze ten człowiek, bo naprawdę obezwładnia on ręce żołnierzy, którzy pozostali w tym mieście, i ręce całego ludu, gdy mówi do nich podobne słowa. Człowiek ten nie szuka przecież pomyślności dla tego ludu, lecz nieszczęścia!”
Król Sedecjasz odrzekł: „Oto jest w waszych rękach!” Nie mógł bowiem król nic uczynić przeciw nim. Wzięli więc Jeremiasza i wtrącili go, spuszczając na linach, do cysterny Malkiasza, syna królewskiego, która się znajdowała na dziedzińcu wartowni. W cysternie zaś nie było wody, lecz błoto; zanurzył się więc Jeremiasz w błocie.
Ebedmelek wyszedł z domu królewskiego i rzekł do króla: „Panie mój, królu! Ci ludzie postąpili źle we wszystkim, co uczynili prorokowi Jeremiaszowi, wrzucając go do cysterny. Przecież umrze z głodu w tym miejscu, zwłaszcza że, nie ma już chleba w mieście!”
Rozkazał król Kuszycie Ebedmelekowi: „Weź sobie stąd trzech ludzi i wyciągnij proroka Jeremiasza z cysterny, zanim umrze!”

Jr 38,4-6.8-10

4. ”obezwładnia”: Wyrażenie „Bo naprawdę obezwładnia on ręce żołnierzy" występuje w Listach z Lakisz (6,6; por. ANET 322). Owe teksty z Lakisz istotne pod względem historycznym; defetyzm nie dochodził do głosu jedynie w Jerozolimie.

5. Król wyraża krytycyzm wobec samego siebie! Prawdziwa władza leży w rękach dostojników państwowych.

6. Ich głównym pragnieniem było doprowadzenie bez rozlewu krwi do śmierci Jeremiasza (por. Rdz 37,18nn).

7-13. Jeremiasz zostaje uratowany dzięki współczuciu etiopskiego dworzanina
 

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

38,6. Uwięzienie w cysternie. W miejscu zgrupowania wojsk musiała się znajdować cysterna, w której przechowywano wodę deszczową na suche miesiące roku. Ponieważ opisane wydarzenia miały miejsce podczas oblężenia Jerozolimy, w zwykle deszczowych miesiącach zimowych 588-587 przed Chr., fakt, że wapienna cysterna o wąskim otworze mogła służyć za więzienie i była pozbawiona wody, wskazuje na gęste zaludnienie miasta oraz trudną sytuację ludności. Błoto znajdujące się na dnie cysterny uniemożliwiało Jeremiaszowi odpoczynek i było bardzo niezdrowe. Ponieważ król obawiał się stracić Jeremiasza, mógł mieć nadzieję, że choroby i niedożywienie usuną za niego spośród żywych kłopotliwego proroka.

38,7. Kuszyta Ebedmelek, jeden z dworzan domu królewskiego. Ponieważ Ebedmelek nosił imię hebrajskie (dosłownie znaczące "sługa króla"), prawdopodobne jest, że był etiopskim niewolnikiem lub wyzwoleńcem na służbie królewskiej. Swoboda, z jaką zwrócił się do straży oraz króla Sedecjasza, gdy ten zasiadał w bramach miasta, odbywając sąd, wskazuje na zażyłość z władcą oraz na szacunek, którym darzono jego radę. Określanie go mianem "eunucha" [BT: "dworzanina"] może wskazywać na status królewskiego urzędnika i/lub stan fizyczny (zob. komentarz do Iz 56,4-5).

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Panie, mój Boże, pośpiesz mi z pomocą.

Z nadzieją czekałem na Pana,
a On się pochylił nade mną
i wysłuchał mego wołania.
Wydobył mnie z dołu zagłady, z błotnego grzęzawiska,
stopy moje postawił na skale
i umocnił moje kroki.
Refren.
Włożył mi w usta pieśń nową,
śpiew dla naszego Boga.
Wielu to ujrzy i przejmie ich trwoga,
i zaufają Panu.
Refren.
Ja zaś jestem ubogi i nędzny,
ale Pan troszczy się o mnie.
Tyś moim wspomożycielem i wybawcą,
Boże mój, nie zwlekaj.
Refren.

Ps 40,2-3.4.18

Psalm składa się z dwóch części: hymnu dziękczynnego jednostki (ww. 2-11), po którym następuje lamentacja jednostki (ww. 12-18). Mówiąc o odwróceniu zwykłej kolejności (la tentacja, po której następuje dziękczynienie) należy dodać, iż Ps 27 podobnie zaczyna się psalmem ufności (ww. 1-6) i kończy lamentacją. Por także Ps 44 i 89.

3. Psalmista sięga po obraz próby wody, znanej z literatury mezopotamskiej. Osoba oskarżona o zbrodnię zostaje wrzucona do rzeki – miejsca wyroku; przeżycie próby oznacza niewinność oskarżonego. Tutaj obraz ukazuje nieszczęście psalmisty wywołane przez jego wrogów (por. Ps 18,1-20; 69,2-5; 88,7-9; 144,5-8; Jon 2,3-10).

6. Trudno zliczyć cuda Boże dokonane względem psalmisty. Identyczny język w w. 13, mówiącym o nieszczęściach, które spadły na psalmistę.

7-9. Co do wyższości posłuszeństwa nad ofiarą por. 1 Sm 15,22-23; Mk 12,33- 10. Stwierdzenie psalmisty, że nie powściągnął (dosł. „powstrzymał”) swoich warg przed głoszeniem Bożej Sprawiedliwości, prowadzi do modlitwy, by Jahwe nie powstrzymał swego miłosierdzia względem niego (w. 12).

14-18. Por. dublet w Ps 70.

15-17. Ci, którzy „szukają Pana”, których słowa zawsze brzmią: „Wielki jest Pan!” zostają przeciwstawieni wrogom, którzy „czyhają na [jego] życie” (w. 15) i wyśmiewają się z niego (w. 16).

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

DRUGIE CZYTANIE
Przykład Chrystusa

Czytanie z Listu do Hebrajczyków

Bracia:
Mając dokoła siebie takie mnóstwo świadków, odłożywszy wszelki ciężar, a przede wszystkim grzech, który nas łatwo zwodzi, winniśmy wytrwale biec w wyznaczonych nam zawodach. Patrzmy na Jezusa, który nam w wierze przewodzi i ją wydoskonala. On to zamiast radości, którą Mu obiecywano, przecierpiał krzyż, nie bacząc na jego hańbę, i zasiadł po prawicy tronu Boga.
Zastanawiajcie się więc nad Tym, który ze strony grzeszników 'taką wielką wycierpiał wrogość przeciw sobie, abyście nie ustawali, złamani na duchu. Jeszcze nie opieraliście się aż do przelewu krwi, walcząc przeciw grzechowi.
Hbr 12,1-4

Obraz przedstawiony w Hbr 12,1-3 i być może w Hbr 12,12-13 nawiązuje do biegaczy, którzy ze względu na zawody poddają się surowej dyscyplinie. Obraz zawodów sportowych był często stosowany w literaturze grecko-rzymskiej, zwłaszcza w odniesieniu do moralnych zmagań toczonych na tym świecie przez mędrców. W hellenistycznym utworze żydowskim, 4 Księdze Machabejskiej, obraz ten stosowano czasami w odniesieniu do męczenników. Hbr 12,1-3 stanowi punkt kulminacyjny narracji o dawnych bohaterach wiary (rozdz. 11).

1. „Świadkowie" mogli oznaczać widzów przyglądających się wyścigom (słowo „obłok" [ BT: „mnóstwo"] było często w sensie przenośnym stosowane w odniesieniu do tłumu), tutaj jednak chodzi konkretnie o ludzi, którzy składają świadectwo o Bogu lub On sam zaświadcza o ich sprawiedliwości (Hbr 11,2.4.5.39). (Autor może też używać obrazu niebieskiego zgromadzenia, złożonego z dawnych bohaterów wiary, mających teraz osądzić tych, którzy pragną należeć do ich grona. Obraz niebieskiego sądu/rady pojawia się też w innych starożytnych źródłach żydowskich, różni się jednak od poglądu starożytnych pisarzy, np. tworzącego w II w. po Chr. stoickiego filozofa, Marka Aureliusza [por. Filon], który uważał, że dusze zmarłych błąkają się przez jakiś czas, zanim połączą się z ogniem). Słowa „odłożywszy wszelki ciężar" mogą się odnosić do sztucznego obciążenia stosowanego w czasie treningu, odkładanego jednak podczas zawodów. Bardziej prawdopodobne wydaje się jednak, że jest to aluzja do greckiego zwyczaju zdejmowania szat przed wyścigiem, by nic nie krępowało ruchów. Obraz oznaczał usunięcie wszystkiego, co przeszkodziłoby czytelnikom w odniesieniu zwycięstwa w zawodach (starożytni pisarze używali czasami słowa „ciężary" w znaczeniu przenośnym na oznaczenie występków). Zachęta ta jest ważna, bowiem podobnie jak dawni Izraelici na pustyni, czytelnicy mieli pokusę powrotu do pierwotnego stylu życia.

2-3. Jezus jest wzorem wytrwałości w przeciwnościach.

”zamiast radości”: Niektórzy rozumieją gr. słowo anti w znaczeniu „zamiast", inni „z powodu". Jednak ukazanie zwycięskiego końca biegu, stanowiące zachętę dla czytelników Listu do wytrwania, wskazuje, że autor w podobny sposób rozumie przykład Jezusa.

2. Na temat zwrotu „przewodzić w wierze”, zob. komentarz do Hbr 2,10. Na temat słowa „wydoskonalać”, zob. Hbr 9,9.11 oraz 10,14. Podobnie jak większość starożytnych moralistów, autor posługuje się ludzkimi przykładami, by zilustrować wybraną przez siebie cnotę, jednak najwyższym przykładem cnoty wiary jest Ten, który ją zapoczątkował i doprowadzi do końca, który cierpiał w nadziei przyszłej nagrody i stanowi dla czytelników przykład do naśladowania (Hbr 10,32-39). Męczennic) w czasach Machabeuszów „patrzyli na” Boga, znosząc aż do śmierci zadawane im tortury (4 Księga Machabejska 17,10). Krzyż był narzędziem „hańby" zarówno w mentalności rzymskiej (tradycyjny symbol egzekucji), jak i żydowskiej (por. Pwt 21,23; Joz 10,26-27).

3. Czasowniki greckie przetłumaczone jako „ustalić" i „złamać na duchu" były czasami używane w odniesieniu do zmęczenia, jakiego mógł doświadczyć biegacz. (Zachęta do wytrwania zawarta w Hbr 12,1 stanowi nawiązanie do biegów długodystansowych.)

4. Chociaż niektórzy nauczyciele żydowscy powiadali, że można złamać większość biblijnych przykazań, jeśli jest to konieczne do ocalenia życia, o ile nie dokona się w ten sposób profanacji imienia Boga, wcześniejsi męczennicy uważali, że pójście na kompromis w sprawie przykazań, by ocalić życie, stanowiło publiczne znieważenie imienia Bożego. Jezus, największy bohater wiary, przelał swoją krew (Hbr 12,2-3; por. 9,12). Jego naśladowcy muszą być więc przygotowani, by pójść w jego ślady. Najcięższą dyscypliną podczas greckich igrzysk (Hbr 12,1--3) była walka bokserska, często prowadząca do rozlewu krwi. Jednak użyte tutaj sformułowania wskazują na to, że najwyższy sprawdzian wiary, którego przykład dał Jezus - męczeńska śmierć - ma być również udziałem Jego uczniów (Mk 8,34-38).

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Moje owce słuchają mojego głosu.
Ja znam je, a one idą za Mną.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja

J 10,27

EWANGELIA
Wymagania służby Bożej

Słowa Ewangelii według świętego Łukasza

Jezus powiedział do swoich uczniów:
„Przyszedłem rzucić ogień na ziemię i jakże bardzo pragnę, żeby on już zapłonął! Chrzest mam przyjąć i jakiej doznaję udręki, aż się to stanie.
Czy myślicie, że przyszedłem dać ziemi pokój? Nie, powiadam wam, lecz rozłam. Odtąd bowiem pięcioro będzie rozdwojonych w jednym domu: troje stanie przeciw dwojgu, a dwoje przeciw trojgu; ojciec przeciw synowi, a syn przeciw ojcu; matka przeciw córce, a córka przeciw matce; teściowa przeciw synowej, a synowa przeciw teściowej”.
Łk 12,49-53

49-53. Cofając się do 3,16, Łukasz wymienia przyczyny wrogości wobec Jezusa, jego uczniów, jak też źródło problemów wewnątrz Kościoła.

49. Ogień oznacza przypuszczalnie zbliżający się sąd końca czasów. Ogień w Starym Testamencie mógł symbolizować sąd ostateczny lub oczyszczenie.

”ogień”: Istotą przesłania Jezusa było oczyszczenie i spowodowanie, by ludzie potrafili odróżnić podróbkę od oryginalnego towaru.

50. Wzmianka o bliskim „chrzcie" Jezusa odnosi się przypuszczalnie do męki na krzyżu, czyli chrztu ognia (Łk 12,49; sąd - Łk 3,16) dla zbawienia innych, podobnie jak Jego kielich.

”Chrzest”: Słowa chrzest „użyto tutaj nie w znaczeniu obrzędu chrztu, lecz w sensie metaforycznym, jako stanu przytłoczenia katastrofą..." (Marshall, Gospel 547). Posłuszny Bożej woli Jezus kontynuuje podróż do Jerozolimy i odejście do Boga (9,31), odważnie stawiając czoło wszystkim przeciwnościom.

51-53. Biorąc pod uwagę wielkie znaczenie harmonii rodzinnej w judaizmie, słowa Jezusa bardzo mocno uderzyły Jego słuchaczy. Dalsza rodzina mieszkała w tym samym domu znacznie częściej niż obecnie, chociaż nie wszyscy żyli z teściami pod jednym dachem.

”ojciec przeciw synowi”: Być może tłem tego wersetu jest Mi 7,6. Ważniejsze jednak, że w wersecie tym i w w. 52 Łukasz odchodzi od tematu pokoju. Fragmenty te powinno się jednak odczytywać zgodnie z programowym przesłaniem zawartym w 2,34-35. Do pokoju nie powinno się dążyć za wszelką cenę, szczególnie za cenę pójścia na kompromis ze słowem Bożym. Mimo to, nawet w antagonistycznych sytuacjach, Łukaszowy Jezus wzywa do przebaczenia i pojednania (tj. 9,51-56) oraz do miłowania nieprzyjaciół (6,27-36).

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.