II NIEDZIELA ADWENTU - ROK A

Jeżeli II Niedziela Adwentu
przypada w uroczystość Niepokalanego Poczęcia NMP:

  Francisco de Zurbarán (PD) Bądź pozdrowiona, pełna łaski, Pan z Tobą, błogosławiona jesteś między niewiastami

PIERWSZE CZYTANIE
Wprowadzam nieprzyjaźń pomiędzy potomstwo twoje i potomstwo niewiasty

Czytanie z Księgi Rodzaju

Gdy Adam zjadł owoc z drzewa zakazanego, Pan Bóg zawołał na niego i zapytał go: „Gdzie jesteś?”
On odpowiedział: „Usłyszałem Twój głos w ogrodzie, przestraszyłem się, bo jestem nagi, i ukryłem się”.
Rzekł Bóg: „Któż ci powiedział, że jesteś nagi? Czy może zjadłeś z drzewa, z którego ci zakazałem jeść?”
Mężczyzna odpowiedział: „Niewiasta, którą postawiłeś przy mnie, dała mi owoc z tego drzewa i zjadłem”.
Wtedy Pan Bóg rzekł do niewiasty: „Dlaczego to uczyniłaś?”
Niewiasta odpowiedziała: „Wąż mnie zwiódł i zjadłam”.

Wtedy Pan Bóg rzekł do węża: „Ponieważ to uczyniłeś, bądź przeklęty wśród wszystkich zwierząt domowych i polnych; na brzuchu będziesz się czołgał i proch będziesz jadł po wszystkie dni twego istnienia. Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie a niewiastę, pomiędzy potomstwo twoje a potomstwo jej: ono zmiażdży ci głowę, a ty zmiażdżysz mu piętę”.

Rdz 3,9-15

8-19. Bóg pojawia się w powiewie popołudniowego wiatru; ich grzech nie jest zakryty przed Bogiem, wobec którego muszą zdać sprawę. Mężczyzna obwinia kobietę (w ironicznym kontraście do 2,23), zaś kobieta oskarża węża - sprawiedliwa kara zostanie wymierzona stosownie do popełnionego grzechu.

14-15. Wąż zostaje przeklęty, skazany na pełzanie na brzuchu, jedzenie prochu ziemi; Pozostanie na wieki nieprzyjacielem niewiasty, którą zwiódł, i jej potomstwa. ono zmiażdży ci głowę: słowo „on" odnosi się do potomstwa (w języku hebrajskim rodzaj męski, „on"). Chrześcijańska tradycja łączy czasami jego postać z Chrystusem, jednak dosłownie chodzi o ludzkich potomków Ewy, którzy będą uważali węże za swoich wrogów. 

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Śpiewajcie Panu, bo uczynił cuda.

Śpiewajcie Panu pieśń nową,
albowiem uczynił cuda.
Zwycięstwo Mu zgotowała Jego prawica
i święte ramię Jego.

Pan okazał swoje zbawienie,
na oczach pogan objawił swoją sprawiedliwość.
Wspomniał na dobroć i na wierność swoją
dla domu Izraela.

Ujrzały wszystkie krańce ziemi
zbawienie Boga naszego.
Wołaj z radości na cześć Pana, cała ziemio,
cieszcie się, weselcie i grajcie.

Ps 98,1-4

DRUGIE CZYTANIE

Chrystus zbawia wszystkich ludzi

Czytanie z Pierwszego Listu świętego Pawła Apostoła do Rzymian

Bracia:
To, co niegdyś zostało napisane, napisane zostało dla naszego pouczenia, abyśmy dzięki cierpliwości i pociesze, jaką niosą Pisma, podtrzymywali nadzieję. A Bóg, który daje cierpliwość i pociechę, niech sprawi, abyście wzorem Chrystusa te same uczucia żywili do siebie i zgodnie jednymi ustami wielbili Boga i Ojca Pana naszego, Jezusa Chrystusa.
Dlatego przygarniajcie siebie nawzajem, bo i Chrystus przygarnął was ku chwale Boga. Mówię bowiem: Chrystus stał się sługą obrzezanych dla okazania wierności Boga i potwierdzenia przez to obietnic danych ojcom oraz po to, żeby poganie za okazane sobie miłosierdzie uwielbili Boga, jak napisano: "Dlatego oddawać Ci będę cześć między poganami i śpiewać imieniu Twojemu”.
Rz 15,4–9

4. Według Pawła Pismo „napisane zostało i dla naszego pouczenia", gdyż wierzy on, tak jak jego ówcześni rodacy, że Boże Słowo pozostaje aktualne w każdej sytuacji. Nie znaczy to oczywiście, jakoby sądził, że było ono przeznaczone wyłącznie dla jego własnego pokolenia, jak to sugerowali niektórzy komentatorzy na podstawie analogii względem komentarzy do Pisma Świętego w Zwojach znad Morza Martwego. Słowa „dla naszego pouczenia" mogą się odnosić wprost do słów Mojżesza w Wj 24,12. Żydzi znajdowali pociechę w nauce Pisma (2 Mch 15,9).

Zob. Rz 4,23, który wyraża podobną myśl - ST posiała znaczenie dla współczesnych Pawłowi chrześcijan.

”abyśmy (...) podtrzymywali nadzieję”: Kiedy cierpienie Chrystusa rozważane jest na tle świętej historii, nabiera ona głębszego znaczenia. Widziana w szerszej perspektywie, dostarcza chrześcijanom podstawy nadziei.

5-6. Pawłowa modlitwa o jedność.

5. „Żywić te same uczucia" oznacza trwać w jedności (1 Kor 12,38) — w tym przypadku chodzi o jedność w miłości, nie zaś pełną zgodę (rozdz. 14).

6. Słowa „zgodnie jednymi ustami wielbili Boga" oznaczają jednomyślność; por. Wj 24,3 (rozdział ten mógł być świeżo obecny w umyśle Pawła; por. Rz 15,4) i 2 Krn 5,13.

7. ”bo i Chrystus przygarnął was”: Wniosek ten wypływa z polecenia samego Chrystusa (J 13,34; 15,12).

”ku chwale Boga”: Motyw kryjący się za wszystkimi odkupicielski-mi czynami Chrystusa (zob. Flp 1,11; 2,11; por. 1Q19 13,1; 1QSb 4,25; 1QS 10,9).

8. ”stał się sługa obrzezanych”: Zob. Ga 2,8-9, gdzie znaleźć można podobne określenie Żydów. Jezus musiał być Żydem i służyć Żydom, by potwierdzić Boże obietnice dane praojcom i dać dowód Bożej „prawdy" (= wierności; zob. komentarz do 3,4). Jednak w obietnicach owych, tak jak je Paweł rozumie, udział mają zarówno Żydzi, jak i poganie. W tym upatruje Paweł podstawę jedności chrześcijańskiej wspólnoty, pomimo różnic etnicznych.

9. ”żeby poganie za okazane sobie miłosierdzie uwielbili Boga”: Oni również objęci byli obietnicami ST, czego dowiodą zacytowane fragmenty Pisma. Mimo że służba Chrystusa skierowana była do Żydów, poganie we właściwym czasie mieli zostać włączeni do jego królestwa, co potwierdzają obietnice ST.

”oddawać Ci będę cześć między poganami”: Ps 18,50 (= 2 Sm 22,50). Paweł ponownie sięga po „testimonia" z Tory, Proroków i Psalmów, by poprzeć swą tezę (zob. komentarz do 3,10). Należy zwrócić uwagę na jednoczącą ideę ethnē, „narodów", lub laoi, „ludów”.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ

Alleluja, alleluja, alleluja
Zdrowaś Maryjo, łaski pełna, Pan z Tobą,
błogosławionaś Ty między niewiastami.
Alleluja, alleluja, alleluja

Łk 1,28

EWANGELIA
Bądź pozdrowiona, pełna łaski, Pan z Tobą

Słowa Ewangelii według świętego Łukasza

Bóg posłał anioła Gabriela do miasta w Galilei, zwanego Nazaret, do Dziewicy poślubionej mężowi, imieniem Józef, z rodu Dawida; a Dziewicy było na imię Maryja. Anioł wszedł do Niej i rzekł: "Bądź pozdrowiona, pełna łaski, Pan z Tobą". Ona zmieszała się na te słowa i rozważała, co miałoby znaczyć to pozdrowienie. Lecz anioł rzekł do Niej: "Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga. Oto poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus. Będzie On wielki i będzie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego ojca, Dawida. Będzie panował nad domem Jakuba na wieki, a Jego panowaniu nie będzie końca". Na to Maryja rzekła do anioła: "Jakże się to stanie, skoro nie znam męża?" Anioł Jej odpowiedział: "Duch Święty zstąpi na Ciebie a moc Najwyższego osłoni Cię. Dlatego też Święte, które się narodzi, będzie nazwane Synem Bożym. A oto również krewna Twoja, Elżbieta, poczęła w swej starości syna i jest już w szóstym miesiącu ta, która uchodzi za niepłodną. Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego". Na to rzekła Maryja: "Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według twego słowa". Wtedy odszedł od Niej anioł.

Łk 1,26-38 

Zwiastowanie Maryi
Łukasz przedstawia tutaj kontrast pomiędzy prostą wiarą kilkunastoletniej dziewczyny, Maryi, a szczerą, lecz mniej głęboką wiarą sędziwego kapłana, Zachariasza (por. bardziej ostry kontrast pomiędzy Anną i Elim w 1 Sm 1-2; chociaż wątek jest całkiem inny, w obydwu przypadkach Bóg posługuje się pokornym i nieznanym sługą, by za jego pośrednictwem wprowadzić postać niosącą duchowe ożywienie następnemu pokoleniu). Fragment ten stanowi paralelę nie tylko zapowiedzi o narodzinach ze Starego Testamentu, lecz także starotestamentowych narracji powołania - Maryja została powołana do odpowiedzialnej roli Matki Jezusa.

Fakty historyczne, do których nawiązuje Łukasz, wskazują, że Maria poczęła, bez współżycia z Józefem. Ów historyczny opis był rozwijany na wiele sposobów.
(1) Wczesne wyznanie wiary sprzed 50 r. po Chr., cytowane w Rz 1,3-4, jest przykładem chrześcijańskiej refleksji nad Jezusem potomkiem Dawida, który w swoim zmartwychwstaniu został przez Ducha Świętego ustanowiony Synem Bożym. Chrystologiczna refleksja, którą implikuje 1,31-35 jest bardziej rozwinięta od tej związanej z Rz 1,3-4 – głosi ona, że Jezus, potomek Dawida, od chwili poczęcia jest Synem Bożym za sprawą Ducha Świętego –Jezus został poczęty z dziewicy za sprawą Ducha Świętego.

(2) Za po mocą schematu ZNIP zastosowanego w 1,5-25 i 1,26-38 Łukasz porównuje i przeciwstawia Jana i Jezusa, szczególnie w części P: Jan miał być wielki w oczach Pana (1,15), zaś Jezus jest Synem Najwyższego, dziedzicem tronu Dawida, który będzie panował na wieki (1,33). Narodziny Jana mogły się wydawać niezwykłe, ponieważ narodził się ze starych rodziców; narodziny Jezusa są jeszcze bardziej niezwykłe, ponieważ narodził się z dziewicy.

(3) Postać Gabriela łączy obydwa zwiastowania i zachęca do refleksji nad znaczeniem narodzin Jezusa, będących wypełnieniem Dn 9,24-27: wypełniło się 70 tygodni (490 dni) w jednym roku (po 180. dniu ciąży Elżbiety następuje trwająca 270 dni ciąża Maryi, zaś po dodatkowych 40 dniach Jezus zostaje przyniesiony do świątyni); rozpoczyna się okres panowania sprawiedliwości. Ostatecznie wiara Maryi jest godna najwyższego uznania – Łukasz, czerpiąc z tradycji 8,19-21, ukazuje Maryję jako wzór człowieka wierzącego. We fragmencie 1,26-38 Łukasz mocno podkreśla temat „tylko przez łaskę”. 

26-27.. Ponieważ Józef pochodził z linii Dawida, zaś Jezus był jego prawowitym potomkiem, można było zaliczyć Go do królewskiego rodu Dawida. W judaizmie mianem "dziewicy" określano zwykle młode dziewczęta, czternastoletnie lub młodsze. Słowo, którego Łukasz używa tutaj na oznaczenie "dziewicy", wskazuje, że nie miała kontaktów seksualnych z mężczyzną (Łk 1,34-35). W tym okresie Nazaret był niewielką wioską, liczącą od 1600 do 2000 mieszkańców. Na temat Gabriela zob. komentarz do Łk 1,19.

”Nazaret”: Nazwa tej mieściny (zob. J 1,45), liczącej wówczas może około 150 mieszkańców, dobrze harmonizuje z Łukaszowym tematem suwerennej Bożej łaski działającej w ludzkiej historii.

”Józef”: Imię to oznacza „Oby Jahwe przydał”.
”Maryja”: Imię to znaczy „Doskonałość”

28-29. Bóg często dodawał otuchy swoim sługom mówiąc, że jest "z" nimi (np. Jr 1,8). Pozdrowienia (np. "Bądź pozdrowiona") były oczywiste, lecz pozycja i status społeczny zajmowany przez człowieka w społeczeństwie wyznaczał, kto kogo powinien witać i jakich słów używać. Jako kobieta i młoda osoba (licząca być może dwanaście lub czternaście lat), która nie wyszła jeszcze za mąż, Maryja nie miała żadnej pozycji społecznej. Ani tytuł ("pełna łaski"), ani obietnica ("Pan z tobą") nie były elementarni tradycyjnej formuły pozdrowienia, nawet gdyby Maryja była osobą posiadającą wysoki status społeczny.

”pełna łaski”: Z czterech zwrotów pozdrowienia skierowanych do Marii najważniejsze jest właśnie kecharitōmenē. Skłania ono Marię do zadania pytania (w. 29), w jakim sensie znalazła łaskę i błogosławieństwo u Boga. Gabriel udziela odpowiedzi w ww.30-33.

30. Słowa "nie bój się" (por. Łk 1,13) pojawiają się też często w starotestamentowych objawieniach (np. Joz 1,9; Sdz 6,23; Jr 1,8; Dn 10,12; por. Rdz 15,1). Maryja zostaje włączona do grona tych postaci Biblii, które znalazły łaskę u Boga (Rdz 6,8; 19,16.19; Wj 33,13). 

31. Werset ten odpowiada swoją budową typowemu starotestamentalnemu zwiastowaniu narodzin, przypomina szczególnie Iz 7,14, gdzie pojawia się obietnica Emmanuela (zob. na ten temat Mt 1,23).

”Jezus”: Jego imię znaczy „Jahwe zbawia”.

32-33. Autor nawiązuje do słownictwa 2 Sm 7,12-16, łączy też przyszłego syna Maryi z "Bogiem Mocnym", Mesjaszem z Iz 9,5-6 ("Bóg Mocny" to wyraźnie tytuł Boży; por. Iz 10,21). Na temat wiecznego królestwa, por. też Dn 2,44; 4,3; 6,26; 7,14.

W dalszej części Ewangelii Łukasz wyjaśnia, jakim królem jest Jezus. Zob. szczególnie w jakim znaczeniu Jezus jest ucieleśnieniem królestwa, które przyszło do ludzi odrzuconych, oraz jak często jest nazywany królem (np. 23,3.37-38) w opisie jego męki, gdy jego władza była najbardziej znikoma 

34-35. W tradycji żydowskiej słowo "osłoni" (dosł. "okryje cieniem") oznacza Bożą obecność pośród Jego ludu.

”Jakże”: pytanie Maryi odpowiada pytaniu Zachariasza (1,18), stanowiąc Łukaszowi sposób przejścia do następnego aktu dramatu. 

36-37. Sens jest następujący: Skoro Bóg postąpił z Elżbietą podobnie jak z Sarą, to znaczy, że może wszystko uczynić. Na temat Łk 1,36, por. Rdz 18,14 (o zapowiedzi, że Sara będzie miała dziecko). Maryja miała więcej wiary od swojej poprzedniczki (Rdz 18,12-15).

”krewna”: Łukasz łączy dwa zwiastowania i tworzy dodatkowy pomost z wydarzeniami opisanymi w 1,39-56. Czyniąc wzmiankę na temat miesiąca ciąży Łukasz zachęca do refleksji nad wypełnieniem obietnicy z Dn 9,24.37. W wersecie tym pobrzmiewa aluzja do zwiastowania narodzin Izaaka (Rdz 18,14), powraca w nim też inny z Łukaszowych tematów – temat Boga stwarzającego coś z niczego. 

38. Maryja wyraża swoją uległość wobec woli Bożej w tradycyjnym starotestamentowym języku uległości lub milczącej zgody (np. 1 Sm 1,18; 25,41; 2 Sm 9,6.11; 2 Krl 4,2; por. Bel i smok 9; zob. szczególnie 2 Sm 7,25).

Maryja z Nazaretu jest wzorem wierzącego i poddaną, która całym sercem przyjmuje Boży plan; otwiera Łukaszowi galerię ludzi prostych, tj. kobiet, grzeszników, maluczkich, o których nikt nie pomyślałby, że przychylnie przyjmą Boże objawienie.