III NIEDZIELA ADWENTU - ROK A

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

III NIEDZIELA ADWENTU – ROK A

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Sam Bóg przyjdzie, aby nas zbawić

Czytanie z Księgi proroka Izajasza

Niech się rozweselą pustynia i spieczona ziemia, niech się raduje step i niech rozkwitnie!
Niech wyda kwiaty jak lilie polne, niech się rozraduje, także skacząc i wykrzykując z uciechy.
Chwałą Libanu ją obdarzono, ozdobą Karmelu i Saronu.
Oni zobaczą chwałę Pana, wspaniałość naszego Boga.
Pokrzepcie ręce osłabłe, wzmocnijcie kolana omdlałe!
Powiedzcie małodusznym: „Odwagi! Nie bójcie się! Oto wasz Bóg, oto pomsta; przychodzi Boża odpłata; On sam przychodzi, aby was zbawić”.
Wtedy przejrzą oczy niewidomych i uszy głuchych się otworzą.
Wtedy chromy wyskoczy jak jeleń i język niemych wesoło krzyknie. I odkupieni przez Pana powrócą.
Przybędą na Syjon z radosnym śpiewem, ze szczęściem wiecznym na twarzach.
Osiągną radość i szczęście, ustąpi smutek i wzdychanie.
Iz 35,1-6a.10

Południowa pustynia rozkwita (35,1-10)

Obietnica zbawienia, wedle której pokrywa się kwieciem pustynia, na której leży Edom, została uzupełniona zakończeniem zaczerpniętym z 51,9-11.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

35,2. Karmel i Saron. Po usunięciu z Edomu regiony położone na północy kraju zostaną uwolnione spod brzemienia ucisku oraz powrócą urodzajność i pomyślność. Obszary te obejmowały Karmel i Saron (zob. komentarz do Iz 33,9, gdzie scena ta została odwrócona) - rejony ciągnące się wzdłuż północnej części nadmorskich równin Izraela Nawet miejsca pustynne jak Araba (w dolinie uskoku Jordanu; Jr 17,6) zakwitną bogatym i obfitym życiem, podobnie jak urodzajne obszary. (Iz 33,9.

Liban, Saron, Baszan, Karmel. Zachwianie naturalnego funkcjonowania natury w połączeniu z ponurą listą obszarów znanych dotąd ze swojej urodzajności, ponownie ukazuje działanie Bożej dezaprobaty (zob. Iz 24,4-7; zob. komentarz do Iz 24,1-13). Opis przebiega zasadniczo z północy na południe: od bujnych lasów Libanu i regionu winnic w dolinie Bekaa (Ps 72,16; Oz 14,7) na południe, do urodzajnej równiny Saron w pasie nadmorskim (Pnp 2,1); na wschód od Galilei, do równiny Baszanu i jej wspaniałych pastwisk (Ps 22,1); później zaś ponownie na południe - do pasma Karmelu znanego także z wypasu stad (1 Sm 25,2; Jr 50,19).)

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Przybądź, o Panie, aby nas wybawić.

Bóg dochowuje wierności na wieki,
uciśnionym wymierza sprawiedliwość,
Chlebem karmi głodnych,
wypuszcza na wolność więźniów.
Refren.
Pan przywraca wzrok ociemniałym,
Pan dźwiga poniżonych.
Pan kocha sprawiedliwych,
Pan strzeże przybyszów.
Refren.
Ochrania sierotę i wdowę,
lecz występnych kieruje na bezdroża.
Pan króluje na wieki,
Bóg twój, Syjonie, przez pokolenia.
Refren.

Ps 146,7.8-9a.9bc-10

Hymn jednostki, pierwszy z pięciu psalmów, które tworzą doksologiczne zakończenie nie tylko Księgi V, lecz również Psałterza. Każdy psalm ujmuje w ramy zwrot hallēlû yāh.

Struktura:
ww. 1-6a (wielbienie Boga jako Stwórcy);
ww. 6b-10 (wielbienie Boga jako wybawcy gnębionych i bezradnych).

Na podstawie cech języka wielu komentatorów datuje Ps 146 na okres po niewoli.

1-2. Zaproszenie do wielbienia Boga.

3-6a. Wersety mają charakter sapiencjalny, przeciwstawiają śmiertelność człowieka Bogu Stwórcy; por. Ps 90,2-3 co do identycznego tematu. Język mądrościowy powraca w ww. 8-9.

5-6. Por. Ps 121,2-3 odnośnie do identycznego ciągu zdań opisujących Boga jako źródło pomocy, jako Stwórcę nieba i ziemi, i jako tego, który wszystko podtrzymuje.

6-7. ”który stworzył niebo i ziemię... daje prawo”: Moc identyczna sile stwórczej podtrzymuje świat i porządek moralny. Por. odwrotną sytuację w Ps 82,2-5, gdzie brak sprawiedliwości powoduje trzęsienie ziemi w posadach.

7b. Dostarczenie żywności głodnym i uwolnienie więźniów przywołuje na myśl wydarzenia Wyjścia; podobnie w ww. 9-10.

8a. ”Pan przywraca wzrok niewidomym”: Wyrażenie idiomatyczne na określenie uwolnienia więźniów (por. Iz 42,7; 61,1).

8-9. ”Pan strzeże sprawiedliwych ... na bezdroża kieruje występnych”: Por. identyczną myśl mądrościową w Ps 1,6.

9. ”przychodniów... sierotę i wdowę”: Por. Wj 22,20-21; Pwt 10,18.

10. ”Pan króluje na wieki”: Por. Wj 15,18. Na temat królewskiej opieki nad obcymi, sierotami i wdowami por. Jr 22,1-4.

”Syjonie”: Inkluzja z wołaczem: „Duszo moja" w w. 1 oraz przejście od psalmisty do wspólnoty.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

DRUGIE CZYTANIE
Przyjście Pana jest już bliskie

Czytanie z Listu świętego Jakuba Apostoła

Trwajcie cierpliwie, bracia, aż do przyjścia Pana. Oto rolnik czeka wytrwale na cenny plon ziemi, dopóki nie spadnie deszcz wczesny i późny. Tak i wy bądźcie cierpliwi i umacniajcie serca wasze, bo przyjście Pana jest już bliskie.
Nie uskarżajcie się, bracia, jeden na drugiego, byście nie popadli pod sąd. Oto sędzia stoi przed drzwiami. Za przykład wytrwałości i cierpliwości weźcie, bracia, proroków, którzy przemawiali w imię Pańskie.
Jk 5,7-10

Ci, którzy uciskali bliźniego, mieli zostać ukarani (Jk 5,1-6), lecz uciskani powinni raczej pokładać nadzieje w Bogu (por. Jk 1,4), niż sięgać po przemoc i brać sprawy we własne ręce. Napomnienia Jakuba nie oznaczają, że nie mogą oni protestować przeciwko niesprawiedliwości (Jk 5,1-6). Apostoł zakazuje jedynie stosowania przemocy i słów przepojonych nienawiścią (Jk 5,9) jako reakcji na niesprawiedliwość.

7-8. Żniwa, o których tutaj mowa (por. w. 4), są obrazem dnia sądu, podobnie jak gdzie indziej w literaturze żydowskiej (szczególnie 4 Księga Ezdrasza; Mt 13). W Palestynie okres jesiennych deszczów przypadał na październik i listopad, deszcze zimo we (dające z około trzech czwartych rocznych opadów) pojawiały się w grudniu i styczniu. Jednak mieszkańcy Syro-Palestyny z nadzieją wyglądali nadejścia późnych deszczów w marcu i kwietniu, które były potrzebne dla plonów zbieranych późną wiosną i wczesnym latem. Główny okres zbioru pszenicy trwał od połowy kwietnia do końca maja. Zbiory jęczmienia przypadały w marcu. Główny czas zbioru zboża przy padał w czerwcu (w Grecji) i w lipcu (w Italii). Los całych rodzin rolników zależał od pomyślności zbiorów, dlatego Jakub mówi o „cennym" plonie ziemi.

7. ”trwajcie więc cierpliwie”: To wstępne wyrażenie streszcza całą sekcję i odnosi się nie tylko do oburzającej niesprawiedliwości (5,4-6), lecz także do zwyczajnych doświadczeń życia (5,9.12.13.14.19).

”aż do przyjścia Pana”: Paruzja jest często zapowiadana w NT (1 Tes 2,19; 4,15; 2 Tes 2,1.8.9; Mt 24,3; 2 P 1,16; 3,4.12; 1 J 2,28). Prawdopodobnie „Pan", bardziej niż w innych fragmentach, odnosi się do Chrystusa, a nie do Boga Ojca.

”rolnik”: Jakub ponownie posługuje się obrazowym porównaniem (zob. 1,6.11.23-24; 3,3-4.11-12).

”deszcz wczesny i późny”: Wyrażenia ST, często używane przy wyliczaniu Bożych darów (np. Pwt 11,14). Znaczenie wczesnych (październik-listopad) i późnych (kwiecień-maj) opadów dla rolników Palestyny i płd. Syrii było bardzo istotne. Jakub w ten sposób przypomina, że jest świadomy warunków życia w Palestynie.

8. ”bądźcie cierpliwi”: Powtarzając naukę ze wstępu tej części, Jakub odnosi do swoich słuchaczy wcześniejszy obraz. Czy przedmiotem cierpliwości są tylko cierpienia, czy też opóźnianie się przyjścia Pana? Wersety 7-8 zdają się wskazywać na to drugie (zob. 2 P 3,3-13).

”umacniajcie serca wasze”: Zob. 1 Tes 3,13.

”przyjście Pana jest już bliskie”: W Flp 4,5; Hbr 10,25.37; 1J 2,18; Ap 22,10.12.20 występują inne określenia paruzji. W większości określany jest motyw nadziei i podtrzymania pośród obecnych doświadczeń. Ponieważ paruzja w NT jest równoznaczna z przyjściem zmartwychwstałego Chrystusa, urywek ten jako jeden z niewielu w Jk dobitnie przedstawia specyficzną chrześcijańską doktrynę (zob. 1,1; 2,1), która wyraźnie wykracza poza nauczanie ST i ówczesnego judaizmu. Liczne podobieństwa do nauki Jezusa i innych części NT decydują o ocenie Jk jako dokumentu w pełni chrześcijańskiego.

9. Autor raptownie zmienia ton napomnień i przechodzi do tematu wzajemnych relacji we wspólnocie, powracając do 4,11-12 (zob. 1,19; 3,2-10). Przyjście Pana zostaje ukazane teraz jako przyjście sędziego,

”byście nie popadli pod sąd”: Zob. Mt 7,1-2.

”przed drzwiami”: Zob. Ap 3,20; Mk 13,29 par.

10. Większość proroków Starego Testamentu napotykała wielki sprzeciw z powodu swojego nauczania. Tradycja żydowska w jeszcze większym stopniu rozwinęła relacje o ich męczeńskiej śmierci, dlatego nikt nic spierałby się z twierdzeniami Jakuba. Przykłady ludzi cnotliwych stanowiły ważny element starożytnej argumentacji. (Filozofowie stoiccy często podawali jako przykłady wytrwałości innych mędrców o podobnych poglądach.)

”za przykład”: Jakub posłużył się już postaciami ST jako przykładami (Abraham i Rachab, 2,21-25); teraz prorocy uosabiają męczenników (zob. Mt 23,29-31; Dz 7,52). Prześladowanie chrześcijan postrzega bowiem jako kontynuację prześladowań proroków (Mt 5,12 i 23,29-39).

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Duch Pański nade mną,
posłał mnie głosić dobrą nowinę ubogim.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Iz 61,1

EWANGELIA
Na Chrystusie spełniają się proroctwa

Słowa Ewangelii według świętego Mateusza

Gdy Jan usłyszał w więzieniu o czynach Chrystusa, posłał swoich uczniów z zapytaniem: „Czy Ty jesteś Tym, który ma przyjść, czy też innego mamy oczekiwać?”. Jezus im odpowiedział: „Idźcie i oznajmijcie Janowi to, co słyszycie i na co patrzycie: niewidomi wzrok odzyskują, chromi chodzą, trędowaci doznają oczyszczenia, głusi słyszą, umarli zmartwychwstają, ubogim głosi się Ewangelię. A błogosławiony jest ten, kto we Mnie nie zwątpi”.
Gdy oni odchodzili, Jezus zaczął mówić do tłumów o Janie: „Coście wyszli oglądać na pustyni? Trzcinę kołyszącą się na wietrze? Ale coście wyszli zobaczyć? Człowieka w miękkie szaty ubranego? Oto w domach królewskich są ci, którzy miękkie szaty noszą. Po coście więc wyszli? Proroka zobaczyć? Tak, powiadam wam, nawet więcej niż proroka. On jest tym, o którym napisano: Oto Ja posyłam mego wysłańca przed Tobą, aby Ci przygotował drogę. Zaprawdę powiadam wam: Między narodzonymi z niewiast nie powstał większy od Jana Chrzciciela. Lecz najmniejszy w królestwie niebieskim większy jest niż on”.
Mt 11,2-11

2-3. Postawa Jana uderzająco kontrastuje z postawą opisaną w Mt 3,14. Niektórzy komentatorzy sugerowali, że Jan był zaniepokojony doniesieniami o tym, że Jezus dotykał trędowatych (Mt 8,3; 9,20.25). Na wieści te Jezus odpowiada, opisując rezultaty swojego dotknięcia (Mt 11,5). Przypuszczalnie, podobnie jak większość sobie współczesnych, Jan spodziewał się raczej założyciela królestwa (Mt 3,11) lub królewskiego Mesjasza, niż uzdrowiciela. Jezus usprawiedliwia swoją misję uzdrawiania za pomocą fragmentu opisującego błogosławieństwa ery mesjańskiej (Mt 11,5). Uczniowie Jana podróżowali przypuszczalnie główną drogą wiodącą na północ od twierdzy Heroda, Macherontu (gdzie uwięziono Jana), przez Pereę, rozciągającą się wzdłuż Jordanu, by dotrzeć do Galilei, gdzie nauczał Jezus.

2-6. Wersety zawierają debatę, prawdopodobnie z czasu po zmartwychwstaniu, na temat natury mesjaństwa Jezusa, toczoną między uczniami Jana Chrzciciela a chrześcijanami.

2. ”o czynach Chrystusa”: Ta zastanawiająca fraza dodana została przez Mateusza, sprowadza debatę do kwestii natury mesjaństwa Jezusa, jednak pierwotny spór mógł dotyczyć zagadnienia czy Jezus był posłańcem Bożym jak Eliasz

5. ”niewidomi wzrok odzyskują”: Podsumowanie odpowiedzi Jezusa zawartej w ww. 4-6, centralnej prawdzie tego fragmentu. Jezus nie definiuje swojej roli jako suwerennego władcy i sędziego, zgodnie z oczekiwaniami, lecz jako tego, który błogosławi potrzebujących. Część w. 5 została oparta na Iz 26,18-19; 35,5-6; 42,18; 61,1; we fragmentach tych nie ma jednak wzmianki o trędowatych i umarłych. Ponieważ Jezus ukazuje nowy wizerunek postaci zbawcy, w w. 6 pada błogosławieństwo dla tych, którzy nie będą zgorszeni jego prekursorstwem.

7. Trzcina była bardzo delikatna (Iz 42,3; 3 Mch 2,22), zatem „trzcina kołysząca się na wietrze" była powszechnie uznawana za słabą (1 Krl 14,15) i kruchą (2 Krl 18,21 ;Ez 29,6).

”Coście wyszli oglądać na pustyni?:” Wersety 7-10 zawierają świadectwo, które Jezus złożył o Janie Chrzcicielu; ma ono formę sześciu retorycznych pytań, a następnie trzech stwierdzeń na jego temat. Rola Jana przewyższa role proroka; jest posłańcem Bożym (Ml 3,1; Wj 23,20) i największym z ludzi (nie wyjaśniono dlaczego). Werset 11b może być wczesnochrześcijańską glosą. Jako Boży posłaniec Jan Chrzciciel byl pośrednio utożsamiany z Eliaszem; w w. 14 dokonano tego utożsamienia w sposób bezpośredni.

8. Prorocy rzadko byli ludźmi zamożnymi; w okresach niewierności narodu często byli zmuszeni działać na marginesie społeczeństwa. (W czasach Dawida Natan i Gad mogli pełnić rolę proroków dworskich; jednak w czasach Achaba prorocy dworscy byli skorumpowani, dlatego Eliasz i inni prorocy musieli ukrywać się na pustyni lub przynajmniej unikać królewskiego pałacu.) Królewski przepych nie jest wyznacznikiem świętości w królestwie Bożym.

9-10. Wielu Żydów żyjących w I w. po Chr. wierzyło, że prawdziwi prorocy należą do przeszłości, dopuszczali jednak możliwość odnowienia instytucji prorockiej u schyłku czasów. Wypełniając przepowiednię Ml 3,1 Jan był kimś więcej niż Bożym heroldem - był osobą bezpośrednio zapowiadającą nadejście Pana, spełniając proroctwo o po wrocie Eliasza (Ml 4,5-6).

11. Stwierdzenie to raczej wywyższa uczniów Jezusa, niż poniża uczniów Jana (zob. Mt 11,9-10). Można tutaj przytoczyć przysłowie pochodzące z wczesnego okresu rabinackiego: że Jochanan ben Zakkaj, jeden z najbardziej szanowanych uczonych I w. po Chr., był „najmniejszym" uczniem Hiliela. Przysłowie to nie miało na celu obniżenia pozycji Jochanana, lecz podniesienie pozycji innych ówczesnych uczonych. Nazwanie Jana „największym" było typową formą żydowskiej pochwały, można było określać tym mianem kilka osób jednocześnie. Rabini jednym tchem nazywali zarówno Józefa, jak i Mojżesza największymi postaciami w dziejach Izraela (w Starym Testamencie zob. np. 2 Krl 18,5; 23,25). Nazwa „narodzeni z niewiast" była popularnym starotestamentowym określeniem ludzi (zob. Hi 14,1).

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.