ŚWIĘTYCH APOSTOŁÓW PIOTRA I PAWŁA

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

UROCZYSTOŚĆ ŚWIĘTYCH APOSTOŁÓW PIOTRA I PAWŁA

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Cudowne uwolnienie Piotra z więzienia

Czytanie z Dziejów Apostolskich

W owych dniach Herod zaczął prześladować niektórych członków Kościoła. Ściął mieczem Jakuba, brata Jana, a gdy spostrzegł, że to spodobało się Żydom, uwięził nadto Piotra. A były to dni Przaśników. Kiedy go pojmał, osadził w więzieniu i oddał pod straż czterech oddziałów, po czterech żołnierzy każdy, zamierzając po Święcie Paschy wydać go ludowi.
Strzeżono więc Piotra w więzieniu, a Kościół modlił się za niego nieustannie do Boga.
W nocy, po której Herod miał go wydać, Piotr, skuty podwójnym łańcuchem, spał między dwoma żołnierzami, a strażnicy przed bramą strzegli więzienia.
Wtem zjawił się anioł Pański i światłość zajaśniała w celi. Trąceniem w bok obudził Piotra i powiedział: „Wstań szybko!” Równocześnie z rąk Piotra opadły kajdany.
„Przepasz się i włóż sandały!” - powiedział mu anioł.
A gdy to zrobił, rzekł do niego: „Narzuć płaszcz i chodź za mną!”
Wyszedł więc i szedł za nim, ale nie wiedział, czy to, co czyni anioł, jest rzeczywistością; zdawało mu się, że to widzenie. Minęli pierwszą i drugą straż i doszli do żelaznej bramy, prowadzącej do miasta. Ta otwarła się sama przed nimi. Wyszli więc, przeszli jedną ulicę i natychmiast anioł odstąpił od niego.
Wtedy Piotr przyszedł do siebie i rzekł: „Teraz wiem na pewno, że Pan posłał swego anioła i wyrwał mnie z ręki Heroda i z tego wszystkiego, czego oczekiwali Żydzi”.
Dz 12,1-11

1. ”Herod: Chodzi o Heroda Agryppę I, siostrzeńca oraz syna przyrodniego brata Antypasa (Heroda z Ewangelii, którego próby osiągnięcia władzy równej władzy Agryppy doprowadziły do utraty królestwa. Fatalna w skutkach zazdrość Antypasa wobec Agryppy była podsycana przez jego małżonkę, Herodiadę - Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela 18.7.1-2, 240-44, 250-54 - chociaż pomogła ona swojemu bratu, Agryppie, gdy stracił w Rzymie wszystkie pieniądze i powrócił do Palestyny pogrążony w długach - Dawne dzieje Izraela 18.6.1-2, 143-49). Herod Agryppa I sprzymierzył się z Gajuszem Kaligulą w Rzymie. Kiedy Kaligulą stanął na czele cesarstwa, Agryppa I został pierwszym oficjalnym żydowskim „królem" od czasu swego dziada, Heroda Wielkiego. Ponieważ jego babka, Mariamne, był hasmonejską księżniczką, był zarówno Żydem, jak i Idumejczykiem (w przeciwieństwie do Heroda Wielkiego). Cieszył się więc wielką popularnością wśród ludu, którym rządził sprawiedliwie. Okazywał też sympatię faryzeuszom i często odwiedzał Świątynię.

2. Ścięcie, wcześniej dokonywane toporem, w tym okresie było wykonywane za pomocą miecza. Było też bardziej miłosierną formą egzekucji (stosowaną w przypadku obywateli rzymskich) od ukrzyżowania, które uważano za zbyt okrutne. Jako król, Agryppa miał prawo do życia i śmierci swych poddanych (prawo, którego Sanhedryn był pozbawiony). Podobnie jak wyznawcy judaizmu, chrześcijanie wierzyli, że śmierć nie może nastąpić, jeśli nie jest zgodna z suwerennym planem Bożym.
”Jakuba”: Syn Zebedeusza. W tym czasie, po wysłaniu misji do Żydów mieszkających w ojczyźnie, nie zostaną podjęte żadne próby zastąpienia Jakuba, tak jak to było w przypadku Judasza (1,15-26), jednego z Dwunastu.

3. Łukasz nawiązuje tutaj do Święta Przaśników, by przypomnieć swoim czytelnikom o czasie egzekucji Jezusa (Łk 22,7) lub dlatego, że Piotr nie mógł pozostać nie zauważony w Jerozolimie w czasie święta. Gdyby Łukasz traktował to wydarzenie wyłącznie jako szczegół o charakterze chronologicznym, podałby też przypuszczalnie rok panowania Agryppy. Chociaż Agryppa (poza Judea) hojnie łożył na potrzeby pogan, uprawiana przez niego polityka powodowała, że był znacznie bardziej popularny wśród swych żydowskich poddanych (spełniał dezyderaty żydowskiej większości), niż wśród pogan.

4. Agryppa I rezydował w Jerozolimie. Łukasz nie wspomina, w jakim konkretnie miejscu Piotr został uwięziony, lecz jedną z możliwości jest twierdza Antonia położona na wzgórzu świątynnym. Jako zaufany klient władcy Rzymu, Agryppa miał też własną armię, więc żołnierze, o których tutaj mowa, nie muszą być Rzymianami, chociaż opisani zostali w kategoriach organizacyjnych stosowanych w wojsku rzymskim. Podstawową jednostką armii rzymskiej było contubernium - drużyna składająca się z ośmiu żołnierzy, którzy spali w jednym namiocie. Czasami połowę takiej drużyny przeznaczano do wykonania jakiegoś zadania. Każdy z czterech „oddziałów", o których czytamy w tekście, składał się z połowy drużyny, w sumie szesnastu żołnierzy. Agryppa być może obawiał się zbrojnego oporu. Łukasz używa słowa „Pascha" w znaczeniu ogólnym, jakie stosowano wówczas w odniesieniu do całego Święta Przaśników. Wyrażenie „wydać (dosł. wyprowadzić) go ludowi" było używane na oznaczenie publicznych zgromadzeń sądowniczych w greckich miastach.

5-6. Więźniowie skuci łańcuchami i umieszczeni między żołnierzami (taka była praktyka - por. Dz 21,33; 28,16.20) po ludzku rzecz biorąc nie mieli żadnych szans na ucieczkę.

6-19. Ocalenie Piotra, który był pilnowany przez „cztery oddziały" (w. 4), oraz fakt, że uwolnienie zostało przepowiedziane w modlitwie Kościoła (w. 5), należy do konwencji gatunku literackiego, opisującego ocalenie wierzącego przez Bożą epifanię. Utwory takie uzasadniają prawdziwość objawienia, wskazując na jego zwycięstwo nad przeważającymi siłami natury czy potęgą państwa (por. 5,17-25; 16,25-34). Lokalny koloryt i wymienianie konkretnych osób (ww. 12-13) wskazują, że opowieść ta dotarła do Łukasza razem z innymi „opowiadaniami o Piotrze" i podczas pisania 5,17-25 została przez niego zmieniona.

8-11. Na temat cudownych ucieczek z więzienia zob. komentarz do Dz 5,19-20. Agryppa miał znacznie większą władzę niż Sanhedryn, jego straże były też znacznie sprawniejsze. W popularnej greckiej opowieści Dionizos sprawił, że łańcuchy, którymi był skuty, opadły i otworzyły się zaryglowane drzwi. Wzmianki o bramach, które „otwierają się same", pojawiają się w literaturze starożytnej od Homera do Józefa Flawiusza. Możemy więc zrozumieć, dlaczego Piotr sądził, że śni.

11. ”oczekiwali Żydzi”: Łukaszowa ocena cudu dokumentuje dalszy rozwój procesu, który rozpoczął się wraz z ukamienowaniem Szczepana: odejścia „ludu", który przyjął kiedyś apostolską misję (2,47; 5,13), do niewierzących Żydów, co spowodowało zwrócenie się „prawdziwego Izraela" do pogan (W. Radl, BZ 27 [1983] 83-84).

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Od wszelkiej trwogi Pan Bóg mnie wyzwolił.

Będę błogosławił Pana po wieczne czasy,
Jego chwała będzie zawsze na moich ustach.
Dusza moja chlubi się Panem,
niech słyszą to pokorni i niech się weselą.
Refren.
Wysławiajcie razem ze mną Pana,
wspólnie wywyższajmy Jego imię.
Szukałem pomocy u Pana, a On mnie wysłuchał
i wyzwolił od wszelkiej trwogi.
Refren.
Spójrzcie na Niego, a rozpromienicie się radością,
oblicza wasze nie zapłoną wstydem.
Oto biedak zawołał i Pan go usłyszał,
i uwolnił od wszelkiego ucisku.
Refren.
Anioł Pański otacza szańcem bogobojnych,
aby ich ocalić.
Skosztujcie i zobaczcie, jak Pan jest dobry,
szczęśliwy człowiek, który znajduje w Nim ucieczkę.
Refren.
Ps 34,2-3.4-5.6-7.8-9

Pieśń dziękczynna jednostki. Psalmista w utworze w formie akrostychu zwraca się do sprawiedliwych z zachętą do przyłączenia się do jego wielbienia Boga, który wybawia pokładających -w nim ufność. Nauczanie należy do typowej doktryny mądrości, według której prawi żyją w pomyślności (por. Ps 37), a „żadnego dobra" im nie brakuje (w. 11).

8. ”Anioł Pana”: Por. Wj 14,19; 23,20. Odwrotna rola „anioła Pańskiego" w następnym psalmie (35,5-6).

10. ”Bójcie się Pana”: Pierwsza połowa psalmu kończy się uwagą na temat „bojaźni" przed Bogiem, podobnie zaczyna się druga część (w. 12). Ten podstawowy temat literatury mądrościowej oznacza uznanie panowania Boga nad życiem człowieka, czego wyrazem jest przestrzeganie przykazań i oddawanie Bogu czci.

12. ”synowie”: Jednym z miejsc powstania literatury mądrościowej ST był z pewnością dom, gdzie rodzice uczyli dzieci właściwego zachowania. Zwracanie się do „synów" jest powszechne w literaturze mądrościowej starożytnego Bliskiego Wschodu (por. Prz 4,1; 5,7; 7,24; 8,32; Syr 2,1; 3,12). 20. Zdanie najlepiej tłumaczyć jako przyzwolenie: „Chociaż wiele nieszczęść spada na sprawiedliwego...".

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

DRUGIE CZYTANIE
Paweł przewiduje bliską śmierć i nagrodę

Czytanie z Drugiego listu świętego Pawła Apostoła do Tymoteusza

Najmilszy:
Krew moja już ma być wylana na ofiarę, a chwila mojej rozłąki nadeszła. W dobrych zawodach wystąpiłem, bieg ukończyłem, wiarę ustrzegłem. Na ostatek odłożono dla mnie wieniec sprawiedliwości, który mi w owym dniu odda Pan, sprawiedliwy Sędzia, a nie tylko mnie, ale i wszystkim którzy umiłowali pojawienie się Jego.
Pospiesz się, by przybyć do mnie szybko. Pan stanął przy mnie i wzmocnił mię, żeby się przeze mnie dopełniło głoszenie Ewangelii i żeby wszystkie narody je posłyszały; wyrwany też zostałem z paszczy lwa. Wyrwie mię Pan od wszelkiego złego czynu i wybawi mię, przyjmując do swego królestwa niebieskiego; Jemu chwała na wieki wieków. Amen.
2 Tm 4,6-9.17-18

6-8. Śmierć Pawła jest przedstawiona jako bliska, dlatego przekazuje on swoje dziedzictwo Tymoteuszowi i innym przyszłym przełożonym. W listach Pawłowych częste są obrazowe porównania typu: wylanie krwi (Flp 2,17), zawody i nagroda (1 Kor 9,25), bieg (1 Kor 9,24; Flp 3,12).

6. Na temat wylania życia na ofiarę lub ofiary z płynów, zob. komentarz do Flp 2,17. (W pewnych tekstach żydowskich, szczególnie w 4 Księdze Machabejskiej, przypisuje się przebłagalną - dlatego w pewnym sensie ofiarnicza - wartość śmierci męczenników; w większości ówczesnych nurtów żydowskiego nauczania cierpienie mogło stanowić przebłaganie winy, zaś męczennicy mogli odwrócić w pewnym stopniu Boży gniew skierowany przeciwko Izraelowi. Nie jest jednak jasne, czy ten pogląd jest tutaj obecny.)

7. Pierwszym obrazem, po który Paweł tutaj sięga, są zawody sportowe, przypuszczalnie zapasy na arenie. Moraliści często posługiwali się tym motywem, by opisać zmagania w dążeniu do cnoty (zob. komentarz do 1 Tm 6,12). Zwrot „bieg ukończyłem" nawiązuje do wyścigu, częstego obrazu zaczerpniętego z zawodów sportowych. „Wiarę ustrzegłem" to grecki zwrot, który oznacza dochowanie wierności, podobny hebrajskiemu wyrażeniu, które potwierdza wierność zawartemu przymierzu, lub, w pewnych przypadkach, ustrzeżenie prawdziwej wiary.

9. Zob. komentarz do 2 Tm 4,21. Serdeczni przyjaciele powinni odwiedzić umierającego człowieka, zasada ta odnosiła się przede wszystkim do syna, nawet przybranego lub rozumianego w sensie przenośnym (2 Tm 1,2). (Synowie grzebali też zwykle ojców, rzymskie władze mogły jednak odmówić przekazania Tymoteuszowi ciała Pawła.) Dla apostoła było szczególnie ważne, by Tymoteusz odwiedził go przed śmiercią. Weźmy przykład przyjaciół Sokratesa, którzy spędzili z nim ostatnie chwile.

16-18. Paweł jest przedstawiony jako piszący 2 Tm pomiędzy pierwszą a drugą rozprawą. Chociaż został opuszczony przez „wszystkich" (zob. komentarz do 4,11), nie jest opuszczony przez swego Pana. Jednak jego życie jest nadal w niebezpieczeństwie (zob. 4,6-8).

z paszczy lwa”: Zob. Ps 22,22. Ps 22 opowiada, jak Bóg wybawia sprawiedliwego, który cierpi prześladowanie,

”wybawi mię”: Zob. 3,11. Jednakże tego rodzaju „wybawienie" wcale nie wyklucza w przypadku Pawła możliwości fizycznej śmierci!

17-18. Paweł może tutaj czynić aluzję do wiary Dawida lub Daniela, opisanej w Starym Testamencie (1 Sm 17,37; Dn 6,27; por. 1 Mch 2,60). Daniel został wrzucony do jaskini lwów z rozkazu króla. W literaturze starożytnej lew jest symbolem potęgi, słusznie więc odnosi się tutaj do władzy Nerona. Podczas prześladowań za Nerona, gdy zginał też Paweł, wielu chrześcijan rzucono na pożarcie dzikim zwierzętom na arenie. Apostoł często jednak używa słowa „lew" w znaczeniu metaforycznym, co spotykamy również w Starym Testamencie (np. Ps 22,13.21). Słowo przetłumaczone jako „wyrwie" oznacza ratunek w wymiarze doczesnym (w. 17); termin ten był też stosowany w odniesieniu do ostatecznego zbawienia (w. 18). Modlitw)' wydają się naturalną częścią starożytnych listów, bowiem ówczesne życie przesycone było wiarą, której dawało praktyczny wyraz.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Ty jesteś Piotr-Opoka,
i na tej opoce zbuduję mój Kościół,
a bramy piekielne go nie przemogą.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Mt 16,18

EWANGELIA
Tobie dam klucze królestwa niebieskiego

Słowa Ewangelii według świętego Mateusza

Gdy Jezus przyszedł w okolice Cezarei Filipowej, pytał swych uczniów: „Za kogo ludzie uważają Syna Człowieczego?”
A oni odpowiedzieli: „Jedni za Jana Chrzciciela, inni za Eliasza, jeszcze inni za Jeremiasza albo za jednego z proroków”.
Jezus zapytał ich: „A wy za kogo Mnie uważacie?”.
Odpowiedział Szymon Piotr: „Ty jesteś Mesjasz, Syn Boga żywego”.
Na to Jezus mu rzekł: „Błogosławiony jesteś, Szymonie, synu Jony. Albowiem ciało i krew nie objawiły ci tego, lecz Ojciec mój, który jest w niebie. Otóż i Ja tobie powiadam: Ty jesteś Piotr Opoka, i na tej opoce zbuduję mój Kościół, a bramy piekielne go nie przemogą. I tobie dam klucze królestwa niebieskiego: cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie”.
Mt 16,13-19

13. Cezarea Filipowa (w Nowym Testamencie miasto inne niż Cezarea Nadmorska) leżała na ziemiach pogan, w pobliżu groty poświęconej kultowi greckiego boga Pana. Herod wzniósł tam również świątynię ku czci cezara. Z tego względu nie było to miejsce odpowiednie dla dokonania Bożego objawienia. Samo miasto leżało w odległości około 50 km na północ od Jeziora Galilejskiego, 500 m wyżej, stąd konieczność urządzenia postoju podczas drogi (Mt 15,21). Niedaleko znajdowało się źródło Jordanu, w starotestamentowym mieście Dań, stanowiącym północną granicę starożytnego Izraela.

”Syna Człowieczego”: W ten sposób Mateusz zastępuje Markowe „Mnie". Mateusz przejął dziedzictwo źródła Q, utożsamiające ziemskiego Jezusa z postacią Syna Człowieczego (por. Dn 7,13).

14. Wszystkie odpowiedzi na pytanie, kim jest Jezus, umieszczają Go w kategorii „proroków". Chociaż większość żydowskich nauczycieli utrzymywała, że prorocy wymarli, powszechne oczekiwanie nadejścia proroków czasów ostatecznych pozostało żywe. Oczekiwano powrotu Eliasza (Ml 4,5), zaś wiele cudów dokonanych przez Jezusa przypominało cuda Eliasza. Jego wyrocznie dotyczące sądu (Mt 11,20-24) lub pomniejszanie znaczenia świątyni (zob. Mt 12,6; 24,1-2) nasuwały podobieństwo do Jeremiasza.

”Jeremiasza”: Mateusz wymienia proroka Jeremiasza, ponieważ doświadczył on odrzucenia i cierpienia, zapowiadając przyszłe odrzucenie i cierpienie Mesjasza (M.J.J. Menken, ETL 60 [ 1984] 5-24).

15-16. Piotr użył właściwego tytułu, chociaż miał błędne wyobrażenie na temat Mesjasza (Mt 16,22). Królewska linia Dawida została uznana przez Boga za Jego własną (2 Sm 7,14), było więc naturalne, że ostatni dziedzic tronu Dawida zostanie nazwany Bożym Synem (Ps 2,7; 89,27), na co zwróciła uwagę garstka żydowskich interpretatorów z tego okresu (np. we Florilegium z czwartej groty w Qumran, komentarzu esseńczyków do 2 Sm 7).

16. ”Syn Boga żywego”: Mateusz dodaje tę frazę (por. 14,33) do lapidarnego Markowego „Chrystusem", by powiązać je z wyjątkowym doświadczeniem synostwa przez Jezusa Bożego (11,27). Nawiązując do relacji Ojciec-Syn, Mateusz odwraca uwagę od militarno-politycznych konotacji zawartych w tytule „Mesjasz".

17-18. Wersja Mk nie zawiera satysfakcjonującej odpowiedzi Jezusa na wyznanie Piotra, a jedynie polecenie zachowania milczenia. Mateusz podejmuje się uzupełnienia, czerpiąc je przypuszczalnie z wcześniejszego źródła. Z formalnego punktu widzenia w. 17 ma charakter błogosławieństwa, natomiast ww. 18,19 mogą stanowić etiologiczną legendę wyjaśniającą nadanie Szymonów imienia „Piotr". [Ale por. J l,42],Wraz z ww. 17-19 wersety te tworzą podstawę opowiadania o władzy w Kościele po Wielkanocy oraz powołania do przywództwa.

17. „Błogosławiony jesteś" to tradycyjna formuła błogosławieństwa (zob. komentarz do Mt 5,1-12). „Ciało i krew" to typowe określenie używane przez Żydów na oznaczenie „istot ludzkich". Chociaż wszyscy Żydzi podkreślali znaczenie badania Pism, niektórzy uznawali również rolę Bożego oświecenia (np. w Zwojach znad Morza Martwego) lub objawienia (literatura apokaliptyczna; niektóre pisma "rabinackiego mistycyzmu).

”nie objawiły ci tego”: Słowa te mogą stanowić przeciwwagę Pawłowe-go stwierdzenia w Ga 1,15.16 (J. Dupont, RSR 52 [1964] 411-420).

18. W języku aramejskim „Piotr" i „skała" to jedno i to samo słowo. W grece (tutaj) są one terminami pokrewnymi. Na temat przedstawienia jakiejś osoby jako fundamentu, na którym wznosi się coś innego, zob. Iz 51,1-2; Ef 2,20. (Obietnica ta została dana Piotrowi, bowiem to on wyznał Jezusa - w. 16; Piotr jest skałą jako ten, który wyznaje Jezusa, inni zaś będą budowali na tym fundamencie, czyniąc to samo wyznanie.) Stary Testament często mówi o tych, którzy „budują" lud Boży (np. Rt 4,11; Jr 1,10) i modlą się, by Bóg umocnił Izraela (Ps 51,18; 69,35; 147,2; Jr 24,6; 31,4.28). „Bramy piekielne" to w Starym Testamencie (Hi 38,17; Ps 9,13) i późniejszej tradycji żydowskiej sfera panowania śmierci - śmierć nie zdoła uciszyć głosu Kościoła. Wbrew tym, którzy twierdzą, że Jezus nie mógł zaplanować powstania Kościoła, chociaż wybrał dwunastu uczniów jako jądro reszty Izraela (porównaj symboliczne znaczenie dwunastu w Zwojach znad Morza Martwego), terminologia dotycząca „kościoła" była już stosowana na oznaczenie reszty wspólnoty przez Jego współczesnych (*Zwoje znad Morza Martwego; zob. więcej informacji pod hasłem „Kościół" w glosariuszu).

”Skale”: Gra słów oparta na podwójnym znaczeniu imienia „Piotr" (Petrus, „skała": petra); w aram. obydwu odpowiada kêpā' (por. Iz 28,14-22; 51,1.2; 1QH 3,13-18; 6,25-27; zob. J.A. Fitzmyer, TAG 112-24).

”Kościół”: We wszystkich Ewangeliach jedynie tutaj i w 18,17 występuje słowo ekklesia, które odnosi się do zgromadzenia ludu Bożego,

”bramy piekielne”: Por. Iz 38,10; Hi 38,17; Ps 9,14; Mdr 16,13.

19. Sprawowanie pieczy nad kluczami było najważniejszym obowiązkiem, jaki mógł zostać powierzony słudze pracującemu w domu (zob. Mk 13,32-34). Wysocy dostojnicy przechowywali klucze do królestwa (Iz 22,20-22) i Domu Bożego, świątyni. Klucze oznaczają tutaj władzę udzielania wstępu do królestwa (Mt 23,13) w oparciu o poznanie prawdy o Jezusie (Mt 16,16). 'Wspólnota z Qumran również posiadała przywódców, którzy decydowali kogo przyjąć w poczet członków; decyzja była uzależniona od przyjęcia przez kandydata zasad życia wyznawanych przez sektę.
Wielu Żydów uważało, że żydowski sąd najwyższy działał na mocy prawa udzielonego mu przez Boży sąd w niebie, ratyfikujący jego wyroki. „Związywanie" i „rozwiązywanie" (zob. też Mt 18,18) oznaczało także władzę sądowniczą sprawowaną przez rabinów podczas interpretowania Pisma („zakazywania" i „udzielania pozwolenia"), mogło się więc również odnosić do sytuacji o charakterze prawnym.

”klucze”: Iz 22,22.23; Hi 12,14; 1 Hen 1-16 (G.W. E. Nickelsburg JBL 100 [1981] 575-600).

”królestwa”: Mateusz porównuje Kościół z królestwem: Kościół jest tymczasowym rozwiązaniem, pośrednikiem w zbawieniu w okresie między ziemską służbą Jezusa a przyszłym nastaniem jego królestwa,

”będzie związane”: Ten i odpowiadający mu zwrot „będzie rozwiązane" są teologicznymi wyrażeniami w stronie biernej (ZBG § 236); Bóg zwiąże i rozwiąże to, co zwiąże i rozwiąże Piotr. Związywanie i rozwiązywanie są rabinicznymi terminami określającymi, które mogą się odnosić do wypędzania demonów podczas egzorcyzmów (R.H. Hiers, JBL 104 [1985] 233-250), do prawnych czynności ekskomunikowania lub do władzy podejmowania ostatecznej decyzji (formy nauczania przez system legislacyjny i porządek polityczny). Zob. J. Jeremias, TDNT3. 744-753. Władza związywania i rozwiązywania została udzielona uczniom w 18,18, jednak jedynie Piotr otrzymał objawienie swojej przyszłej roli jako skały stanowiącej fundament (Ef 2,20) i otrzymał też klucze. W Ewangelii Tomasza 12 główną rolę przypisuje się Jakubowi, przywódcy chrześcijan pochodzenia żydowskiego. Dla chrześcijan o pogańskim rodowodzie Paweł byłby lepszym kandydatem na przywódcę Kościoła. Piotr reprezentuje zatem kompromis pozwalający zachować jedność obydwu tendencji wczesnego Kościoła. Mateusz daje wyraz ekumenicznemu wyczuciu. Tekst zawiera również reminiscencję o charakterze historycznym: Piotr był rzecznikiem uczniów w okresie działalności Jezusa. Jako całość ww. 17-19 stanowią połączenie poetyckiej obrazowości ST i elementów instytucjonalnego prawodawstwa. Połączenie takie nie jest zjawiskiem niezwykłym w literaturze rabinicznej, tutaj jednak wydaje się być szczególnie nasilone.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :