Janowe spojrzenie na mękę i śmierć Jezusa

Stanie się na końcu czasów,
że góra świątyni Pańskiej
stanie mocno na wierzchu gór
i wystrzeli ponad pagórki.
Wszystkie narody do niej popłyną,
mnogie ludy pójdą i rzekną:
„Chodźcie, wstąpmy na Górę Pańską
do świątyni Boga Jakubowego!
Niech nas nauczy dróg swoich,
byśmy kroczyli Jego ścieżkami.
Bo Prawo wyjdzie z Syjonu
i słowo Pańskie - z Jeruzalem".
On będzie rozjemcą pomiędzy ludami
i wyda wyroki dla licznych narodów.
Wtedy swe miecze przekująna lemiesze,
a swoje włócznie na sierpy.
Naród przeciw narodowi nie podniesie miecza,
nie będą się. więcej zaprawiać do wojny.
Chodźcie, domu Jakuba,
postępujmy w światłości Pańskiej! (Iz 2,2-5).


Słuchajcie, narody, słowa Pańskiego,
głoście na dalekich wyspach, mówiąc:
„Ten, co rozproszył Izraela, zgromadzi go
i będzie czuwał nad nim jak pasterz nad swą trzodą" (Jr 31,10).


Jak podpowiada nam drugi tekst, temat powrotu Izraelitów z niewoli babilońskiej przedstawia się często za pomocą obrazu pasterza, który przyprowadza owce do owczarni. Wedle tej symboliki pasterzem jest Mojżesz lub sam Bóg. Wszystkie te obrazy mają na celu przedstawienie przedmiotu nadziei prorockiej, czyli powrotu rozproszonych synów na górę Syjon, gdzie mają stać się nowym Ludem Bożym.
Św. Jan antycypuje również i to wydarzenie w scenie ukrzyżowania Jezusa. Nowy Lud Boży rodzi się właśnie pod krzyżem, w osobie Maryi i ucznia, którzy są nośnikami doniosłego sensu symbolicznego.
Widać to zresztą bardzo wyraźnie w proroctwie najwyższego kapłana, Kajfasza, podczas procesu przed Sanhedrynem. Jest to bardzo ważny werset w interpretacji męki Jezusa według św. Jana: „Wy nic nie rozumiecie i nie bierzecie tego pod uwagę, że lepiej jest dla was, gdy jeden człowiek umrze za lud, niż miałby zginąć cały naród" (J 11,50). Kolejne dwa wersety są komentarzem Ewangelisty do powyższych słów: „Tego jednak nie powiedział sam od siebie, ale jako najwyższy kapłan w owym roku wypowiedział proroctwo, że Jezus miał umrzeć za naród, i nie tylko za naród, ale także po to, by rozproszone dzieci Boże zgromadzić w jedno" (J 11,51-52). Zwróćmy uwagę na słowo greckie: sunagágei eis hén - doprowadzić do jedności (dosłownie: „w jedno"). O jaką jedność zatem tu chodzi? Możliwe, że wyrażenie to odnosi się. do „wywyższonego" Chrystusa: On jest źródłem jedności, która realizuje się wokół Niego.
Z wielu powodów, o których nie możemy teraz szczegółowo powiedzieć, należy stwierdzić, że wyrażenie „zgromadzić w jedno" oznacza dla św. Jana jedność realizującą siq wokół krzyża w Jezusie i z Jezusem. Potwierdza to także inny werset, już cytowany, jednak w innym kontekście: „A Ja, gdy zostanę nad ziemię wywyższony, przyciągnę wszystkich do siebie" (J 12,32). Jezus wywyższony na krzyżu przyciągnie wszystkich ludzi do siebie. Ten werset ma swoje zakorzenienie w tekście proroka Jeremiasza (31,3-14), w którym Bóg zaprasza swój lud do powrotu. Przyciągnie swój lud na górę Syjon, do „dziewicy syjońskiej", która niczym matka zaprasza swoich synów i córki do powrotu z wygnania i chce ich zgromadzić wokół siebie.
Według św. Jana dokonało się to pod krzyżem Jezusa. Symbol tuniki oraz scena z Marią i Janem - dwiema osobami, które są początkiem nowego Ludu Bożego, oznaczają właśnie dokonującą się pod krzyżem antycypację zgromadzenia ludów w dniu Pięćdziesiątnicy: narodzenia Kościoła. Ta teologiczna uwaga przetrwa w tradycji i zostanie rozwinięta przez Ojców Kościoła.

KRÓLOWANIE CHRYSTUSA

Ostatni, czwarty temat potraktujemy o wiele krócej, ponieważ właściwie mówiliśmy już o nim, kiedy rozważaliśmy wywyższenie Jezusa na krzyżu.
Według Dziejów Apostolskich i Listów ś w. Pawła Jezus w wydarzeniu wniebowstąpienia realnie otrzymuje władzę królewską nad swoim ludem. Piotr mówi: „Tego Jezusa, którego wyście ukrzyżowali, uczynił Bóg i Panem, i Mesjaszem" (Dz 2,36). Dokonuje się to w wydarzeniu wywyższenia Jezusa, które ujmujemy w słowa: „siedzi po prawicy Boga". W tym miejscu widać odniesienie do psalmów królewskich, na przykład: „Wyrocznia Boga dla Pana mego: «Siądź po mojej prawicy, aż Twych wrogów położę jako podnóżek pod Twoje stopy»" (Ps 110,1; Dz 2,34), a także do Ps 45 przytaczanego w Liście do Hebrajczyków: „Dlatego namaścił Cię, Boże, Bóg Twój olejkiem radości bardziej niż Twych towarzyszy" (1,9). Innymi słowy, wydarzenie wniebowstąpienia jawi sięjako celebracja intronizacji królewskiej, ponieważ Jezus, wstępując do nieba, otrzymuje władzę królewską.
Jak temat wywyższenia ściśle wiąże się z wniebowstąpieniem, tak aspekt królowania Jezusa jest już antycypowany na krzyżu. Staje się ponadto jedną z linii przewodnich opisu męki Jezusa w czwartej Ewangelii.
Słowo „król" pojawia się o wiele częściej u św. Jana niż w innych tekstach Nowego Testamentu: dwanaście razy tylko w dwóch rozdziałach opisu męki. Zwrócimy uwagę przede wszystkim na sceny królewskie opisu męki. Już w momencie wjazdu Jezusa do Jerozolimy lud woła: „Hosanna! Błogosławiony, który przychodzi w imię Pańskie, oraz: «Król izraelski!»" (J 12,13). Ponieważ parę wersetów dalej (J 12,32) jest mowa o wywyższeniu na krzyżu, wielu egzegetów twierdzi, że dla św. Jana krzyż Jezusa to Jego tron królewski. Jezus rozpoczyna królowanie już na krzyżu i dlatego przyciągnie wszystkich ludzi do siebie, a także uformuje wokół krzyża nowy Lud Boży.
Nieco dalej znajdziemy w tekście następne wersety dotyczące królowania Jezusa. W opisie procesu rzymskiego - scena typowo Janowa - Piłat pyta Jezusa: „«A więc jesteś królem?» Odpowiedział Jezus: «Tak, jestem królem. Ja się na to narodziłem i na to przyszedłem na świat, aby dać świadectwo prawdzie. Każdy, kto jest z prawdy, słucha mojego głosu»" (J 18,37).
Św. Jan opisuje scenę ukoronowania cierniem Jezusa, lecz nie ma ona charakteru wyszydzenia, upokorzenia i cierpienia tak jak u Synoptyków. Scena ta przedstawia Jezusa, który staje się królem w swojej męce. I tu znowu mamy do czynienia z charakterystycznym paradoksem w czwartej Ewangelii. Zwróćmy jeszcze uwagę na kolejne dwa wersety: „Oto Człowiek", nawiązujący do panowania Syna Człowieczego (Dn 7,13-27), i przedstawienie Jezusa ludowi: „Oto król wasz" z rozgrywającej się w pretorium sceny końcowej, która kryje w sobie bogatą treść symboliczną odnośnie do sędziego zasiadającego na trybunale (J 19,14).
Wspomnijmy też o sprzeciwie kapłanów dotyczącego napisu na krzyżu: „Król Żydowski". Wszystkie powyższe szczegóły można zgromadzić w jeden rozdział i zatytułować „Sceny królewskie".