Na 4 Niedzielę Adwentu C z cyklu "Wyzwania".
więcej »Jest to fragment książki Między Starym a Nowym Testamentem :. Wydawnictwa WAM
5. Personel kultyczny
Właściwy personel kultyczny rozumiał samego siebie w całości jako ród Lewiego. Kapłani wywodzili się od Aarona, zaś bardziej znamienici - od Sadoka, pierwszego arcykapłana w świątyni Salomona. Lewici zgodnie z funkcją dzielili się na właściwą służbę kultyczną w świątyni, która sprawowała pomocnicze funkcje kapłańskie i stale myślała o rozszerzeniu swych praw, oraz na straż czuwającą u bram, na muzyków bądź śpiewaków. Lewici byli czynni we wszystkich sferach administracyjnych, a nawet zajmowali się edukacją i to nie tylko dotyczącą dziedziny kulty cznej.
Odpowiednio do znaczenia świątyni, kapłani, a w węższej mierze także lewici, od czasów perskich cieszyli się uprzywilejowanym statusem społecznym, jednak nieustannie dochodziło do napięć między znakomitymi, majętnymi rodzinami, a rodzinami uboższymi.
W hierarchicznej, a w pewnych rodzinach dziedzicznej strukturze urzędów regulowano sprawy wewnętrzne pod przewodem arcykapłana i jego zastępcy. Kapłani i lewici zdolni do służby kultycznej byli podzieleni na dwadzieścia cztery działy, zgodnie z kalendarzem księżycowo-słonecznym, oraz na dwadzieścia sześć, zgodnie z kalendarzem słonecznym. Wykonywali oni służbę dwa razy po tygodniu w ciągu roku. Do tego dochodziła rada świeckich wybierana na przemian według regionów (mTaanit IV, 1-4).
6. Liturgia świątynna
Zdumiewająco mało wiadomo o tekstach liturgicznych, którymi posługiwano się w świątyni, równolegle do składania ofiar lub przy ich składaniu. Chodziło przecież o kapłańską wiedzę zawodową, znaną poza świątynią tylko w tradycjach rodzinnych. Nieco tych tradycji zachowało się w drugorzędnych tekstach literackich w obrębie istniejącej literatury. Przy tym należy rozróżniać pomiędzy (a) okazjami liturgicznymi, (b) liturgicznymi grupami przeznaczonymi do pełnienia określonych funkcji i (c) tekstami przeznaczonymi dla świeckich uczestników i to częściowo przeznaczonymi do odczytywania przez nich samych, a częściowo tylko do słuchania. Kontakt z chórem lewitów i ze słuchaczami zapewniały kapłańskie sygnały dawane trąbkami (por. mSukkah V, 5), na które uczestnicy reagowali odpowiedziami i skłonami do ziemi.
Przy codziennych ofiarach - tamid śpiewacy lewiccy stali na podium na stopniach prowadzących do wieży znajdującej się pomiędzy dziedzińcem Izraelitów (dziedzińcem dla kobiet) a dziedzińcem dla mężczyzn i śpiewali psalmy przeznaczone dla uczestników, według sygnałów dawanych trąbkami przez kapłanów stojących na podium znajdującym się na obrzeżu dziedzińca kapłańskiego. Rano śpiewano Ps 105, 1-15, a wieczorem Ps 96 (por. 1 Krn 16, 8-36). Poza tym regularnie śpiewano określone psalmy codzienne, które już wówczas interpretowano w odniesieniu do tygodnia stworzenia, a tym samym do odnośnych miejsc opowiadania o stworzeniu w Rdz 1, 1nn: w niedzielę (1 dzień tygodnia) - Ps 24, w poniedziałek - Ps 48, we wtorek - Ps 82, w środę - Ps 94, w czwartek - Ps 81, w piątek - Ps 93 i w szabat - Ps 92. Psalmy te znalazły swój dalszy żywot w liturgii synagogalnej, ponieważ nie dotyczyły dokonywanego przez kapłanów aktu kultycznego na ołtarzu, ale wiernych znajdujących się na zewnątrz na dziedzińcu. Raczej nie wiadomo, jakie błogosławieństwa i modlitwy, jako teksty towarzyszące samym rytom ofiarnym lub ich sprawowaniu, były w użytku w hekal (ofiar całopalnych, przygotowywania świeczników, zmiany chlebów pokładnych). Jeśli w tekstach rabinackich (mJoma) pominie się niektóre dane dotyczące modlitwy arcykapłańskiej w wielkim Dniu Pojednania, to wprawdzie przekazane są w nich wszelkiego rodzaju błogosławieństwa - przede wszystkim w tekstach z Qumran - jednak prawie nigdy nie jest wymienione ich dokładne zastosowanie liturgiczne.
Zachowały się fragmenty z Qumran, które świadczą o istnieniu specjalnych tekstów na dni tygodnia i na dni miesiąca, ale nie zaznaczono przy nich, kiedy, po co i przez kogo miałyby być stosowane.
Poza tym kapłani, lewici i grupy świeckich (ma'amadot), wypełniając swoje zadania mieli każdorazowo do odmawiania różne, zależne od okoliczności teksty. Należało do nich (aaronowe) błogosławieństwo kapłańskie z Lb 6, 24-26 (por. mTamid VII, 1). Skierowane jest ono do uczestników i choć nie jest rytualnym tekstem towarzyszącym, to jednak z racji wypowiadania imienia Bożego miało szczególny charakter numino-tyczny. Poza świątynią stosunkowo wcześnie mogło ono mieć zastosowanie przy określonych okazjach publicznych, co wyjaśniałoby jego wczesne zakorzenienie również w liturgii synagogalnej.
Zdecydowanie wyłączną liturgię kapłańską spotykamy w Qumran, w śpiewach przeznaczonych na składanie całopalnych ofiar szabatowych podczas trzynastu szabatów kwartału rocznego (Qumran Szirot olat hashabbat). Zawierają one uroczysty, liturgiczny opis kultu niebieskiego i ziemskiego, zestawiając paralelnie aniołów i kapłanów, a więc stanowią swego rodzaju „inscenizację" kultu niebieskiego spełnianego przez ziemskich kapłanów. Tekst ów ilustruje kapłańską świadomość i brak w nim jakiejkolwiek historiozbawczej wypowiedzi i jakiegokolwiek odniesienia do świeckich uczestników. W Starym Testamencie istnieją przepracowane fragmenty o charakterze późnoliturgicznym, a ich pochodzenie z liturgii świątynnej jest sporne. Prawdopodobnie pomimo wygnania można zakładać ciągłość tradycji kultycznej i przyjąć, że takie miejsca jak Ez 3, 12, a przede wszystkim Trishagion Iz 6, 3 nieprzypadkowo miały tak silne oddziaływanie historyczno-liturgiczne.
To, co ze wskazówek pochodzących z epoki świątynnej pozostało jeszcze w tradycji i liturgii rabinackiej, dotyczy najczęściej momentów z wyraźnym udziałem ludu. Przykładem mogą być podobne do litanii teksty „hoszana" towarzyszące rytuałowi czerpania wody ostatniego dnia święta Sukkot, śpiewanie psalmów - Hallel (Ps 113-118) w wieczór Paschy oraz zasadnicza struktura liturgii pokutnej i postnej. Chociaż dzięki wiadomościom pochodzącym od Józefa Flawiusza i tekstom rabinackim możliwa jest rekonstrukcja przebiegu jednego dnia kultycznego w świątyni, to jednak nie dotyczy to tekstów towarzyszących kultowi.
Dla personelu kultycznego pełniącego służbę istniały odrębne zarządzenia. W Tamid V, 1 opisane jest nabożeństwo, które posługujący kapłani powinni odprawić rankiem na początku służby. Składały się nań: wstępne błogosławieństwo, Dekalog, Szema Izrael oraz trzy dalsze błogosławieństwa. Ważnym pomostem do późniejszej tradycji synagogalnej było nabożeństwo stanowych ugrupowań ludzi świeckich (ma'amadot). Podczas swej służby przy świątyni mieli oni własny porządek nabożeństw na każdy dzień tygodnia, z czytaniami z Rdz 1,1- 2,1, związany z lewickimi „psalmami codziennymi". W pozostałym czasie odbywali w swych miejscach rodzinnych zebrania modlitewne w czasie analogicznym do czasu odprawiania kultu w świątyni. Miało to miejsce najpierw w Judei, a po 135 r. po Chr - w Galilei.
Jeszcze wiele wieków po zburzeniu świątyni pielęgnowano te nabożeństwa przeznaczone dla grup kapłańskich oraz przedstawicieli świeckich, ponieważ spodziewano się odbudowy świątyni.
aktualna ocena | |
głosujących | |
Ocena |
bardzo słabe |
słabe |
średnie |
dobre |
super |