Tajemnica łaski

Rządy Józefa

W Egipcie nadal panuje głód. Józef zatem w dalszym ciągu sprzedaje żywność. Najpierw za pieniądze, a gdy ich zabrakło za bydło, ziemię. Kiedy i te się Egipcjanom skończyły, zaczęli oddawać się w niewolę, byle tylko nie umrzeć z głodu. Być może autor tego opowiadania chciał przez nie wyjaśnić stosunki społeczne i własnościowe panujące w Egipcie w czasie gdy tworzył swoje dzieło.

W komentarzu do tego fragmentu w tzw. „Biblii Poznańskiej” czytamy: „Tzw. Stare Państwo (ok. 2900 do 2200) było ściśle scentralizowane pod nieograniczoną władzą faraona jako pana całego kraju. Średnie Państwo natomiast (ok. 2200 do 1580) przekształciło się w społeczeństwo feudalne; obok faraona doszli do znaczenia bogaci właściciele wielkich dóbr. Z kolei w Nowym Państwie (1580-1100) zanika ustrój feudalny, a faraon znowu staje się nieograniczonym panem, wydzierżawiającym ziemię za opłatą: tylko kapłani i wojownicy mają wyjątkowe przywileje, np. zwolnienie z podatków (por. Herodot, Dzieje 2, 168). Wynika z tego, że życie i organizacyjna działalność Józefa przypada na okres, w którym możni tracą wielkie posiadłości, a faraon odzyskuje dawną nieograniczoną władzę. Ten proces dokonał się już pod koniec okresu Hyksosów (1700-1580), o którym, niestety, mamy bardzo skąpe i niepełne wiadomości, albo też za pierwszych faraonów tzw. XVIII dynastii (od około 1580). Autor nie podaje oceny moralnej postępowania Józefa, a tylko opowiada o jego zarządzeniach, które przyczyniły się do umocnienia nieograniczonej władzy faraona. Nie należy jednak sądzić, że dopiero odtąd cała ludność poczuła się niewolnikami władcy. Faraon zawsze uważany był za boga. Płacenie zaś podatku na rzecz faraona w wysokości 1/5 zbiorów praktycznie nie było pogorszeniem stanu majątkowego biednej ludności wiejskiej, lecz tylko zmniejszeniem bogactwa i znaczenia dawnych obszarników.”

Adopcja i błogosławieństwo

Zbliżał się powoli czas śmierci Jakuba. Wzywa więc Józefa i prosi, aby ten pochował go w grobie przodków. Chodzi o grotę w Makpela, gdzie pochowano Abrahama i Sarę, Izaaka i Rebekę. Tam też Jakub pochował swoją żonę Leę. Józef obiecał to swemu ojcu potwierdzając obietnicę przysięgą, kładąc swoją rękę pod jego biodro. Położenie ręki pod biodrem oznaczało dotknięcie narządów płciowych jako źródła życia i płodności – podstawowych darów Boga. Był to znany (i jeszcze do dzisiaj praktykowany u niektórych plemion arabskich) sposób składania przysięgi, poprzez który przysięgający składał swoje zobowiązanie nie tylko wobec tego, którego dotykał, ale również wobec wszystkich jego potomków. W późniejszej tradycji żydowskiej ten sposób składania przysięgi odnoszono do faktu obrzezania – znaku przymierza Boga z ludem. Poprzez położenie ręki blisko obrzezanego członka przysięgający zostawał związany przysięgą, tak jak obrzezany zobowiązywał się do przestrzegania przymierza z Bogiem.