O śmierci i życiu wiecznym w Katechizmie Kościoła Katolickiego

Brama śmierci – przejście do innego wymiaru życia

Katechizm Kościoła Katolickiego podejmuje temat śmierci tam, gdzie wyjaśnia jedenasty artykuł Symbolu Apostolskiego „Wierzę w ciała zmartwychwstanie”. Najpierw więc wyjaśnia wiarę Kościoła w zmartwychwstanie ciała ukazując ścisłą relację zmartwychwstania ciała człowieka z tajemnicą zmartwychwstania Chrystusa. W tym kontekście, w drugiej części także tajemnica śmierci oświetlona zostaje przez więź umierającego człowieka z Jezusem Chrystusem. W Katechizmie czytamy: „Aby zmartwychwstać z Chrystusem, trzeba umrzeć z Chrystusem, trzeba «opuścić nasze ciało i stanąć w obliczu Pana» (2 Kor 5,8)” (KKK 1005). Ten moment powiązania tych dwóch części staje się także dla autorów Katechizmu okazją (jedyną, jak się okazuje), by powiedzieć czym jest z chrześcijańskiego punktu widzenia śmierć. „W tym «odejściu» 624 (Flp 1,23), jakim jest śmierć, dusza jest oddzielona od ciała” (KKK 1005). I zaraz dodaje (powiedzmy to od razu), że „połączy się z nim 650 na nowo w dniu zmartwychwstania umarłych (por. Paweł VI, Wyznanie wiary Ludu Bożego, nr 28)” (KKK 1005).

Najpierw więc Katechizm przybliża rozumienie śmierci, a następnie wyjaśnia sens chrześcijańskiej śmierci. Co Katechizm mówi o samej śmierci? Egzystencjalne doświadczenie zostaje tu oświetlone przez wiarę i wyjaśnione z teologicznego punktu widzenia. Najpierw więc mamy przypomnienie, że śmierć jest kresem życia ziemskiego (aspekt egzystencjalny) oraz wyjaśnienie, że jest ona konsekwencją grzechu, ale została przemieniona przez Chrystusa (aspekt teologiczny).

„Śmierć jest kresem życia ziemskiego. Czas jest miarą naszego życia; w jego biegu zmieniamy się i starzejemy. Jak w przypadku wszystkich istot żyjących na ziemi, śmierć jawi się jako normalny koniec życia” (KKK 1007). W tym miejscu pojawia się także zachęta o charakterze parenetycznego wezwania: „Ten aspekt śmierci jest pewnym przynagleniem dla naszego życia; pamięć o naszej śmiertelności służy także jako przypomnienie, że mamy tylko ograniczony czas, by zrealizować nasze życie” (KKK 1007), wzmocnioną słowami Pisma: «Pomnij... na Stwórcę swego w dniach swej młodości... zanim wróci się proch do ziemi, tak jak nią był, a duch powróci do Boga, który go dał» (Koh 12,1. 7)” (KKK 1007).

Powołując się na nauczanie Pisma Świętego oraz Tradycję Kościół naucza, że śmierć jest przeciwna zamysłom Stwórcy i jest konsekwencją grzechu. „Urząd Nauczycielski Kościoła, który 401autentycznie interpretuje wypowiedzi Pisma Świętego (por. Rdz 2,17; 3,3. 19; Mdr 1,13; Rz 5,12; 6,23)Por. Rdz 2, 17; 3, 3. 19; Mdr 1, 13; Rz S, 12; 6, 23. i Tradycji, naucza, że śmierć weszła na świat z powodu grzechu człowieka (por. Sobór Trydencki: DS 1511)” (KKK 1008)Por. Sobór Trydencki: DS 1511.. W tym samym miejscu Katechizm odpowiada na pytanie czy człowiek umierałby gdyby nie zgrzeszył: „Chociaż człowiek posiadał śmiertelną naturę, z woli Bożej miał nie umierać. Śmierć była 376 więc przeciwna zamysłom Boga Stwórcy, a weszła na świat jako konsekwencja grzechu (por. Mdr 2,23-24)” (KKK 1008)[5]Por. Mdr 2, 23-24..

Dalej Katechizm wyjaśnia, że śmierć, której także Jezus doświadczył i którą przyjął w posłuszeństwie Ojcu, została dzięki Jego posłuszeństwu przemieniona w błogosławieństwo. „Także Jezus, Syn Boży, przeszedł przez cierpienie śmierci, właściwej dla kondycji ludzkiej. Mimo swojej 612 trwogi przed śmiercią (por. Mk 14,33-34; Hbr 5,7-8)Por. Mk 14, 33-34; Hbr 5, 7-8., przyjął ją aktem całkowitego i dobrowolnego poddania się woli Ojca. Posłuszeństwo Jezusa przemieniło przekleństwo śmierci w błogosławieństwo (por. Rz 5,19-21)” (KKK 1009).Por. Rz 5, 19-21.

Jaki jest sens śmierci chrześcijańskiej? Tak jak Chrystus przemienił przekleństwo śmierci w błogosławieństwo (por. KKK 1009), tak również dzięki Chrystusowi – jak czytamy w następnym zdaniu Katechizmu – „śmierć chrześcijańska ma sens pozytywny” (KKK 1010). W następnych punktach znajdujemy odpowiedź na pytanie: dlaczego?

Ten pozytywny sens śmierci chrześcijańskiej ma swój fundament w zjednoczeniu chrześcijanina z Chrystusem przez chrzest. „Istotna nowość śmierci chrześcijańskiej – czytamy na ten temat w Katechizmie – polega na tym, że przez chrzest chrześcijanin już w sposób sakramentalny 1220 «umarł z Chrystusem», by żyć nowym życiem. Jeżeli umieramy w łasce Chrystusa, przez śmierć fizyczną wypełnia się to «umieranie z Chrystusem» i dopełnia w ten sposób nasze wszczepienie w Niego w Jego akcie odkupieńczym” (KKK 1010). Katechizm cytuje tutaj św. Pawła: „Dla mnie bowiem żyć – to Chrystus, a umrzeć – to zysk” (Flp l,21). „Nauka to zasługująca na wiarę: Jeżeliśmy bowiem z Nim współumarli, wespół z Nim i żyć będziemy” (2 Tm 2,11).

Chrześcijańska śmierć pojmowana jest także jako spotkanie z Chrystusem, lub spotkanie z Bogiem, który powołuje człowieka do siebie, a człowiek, na wzór Chrystusa (por. Łk 23,46), „może przemienić własną śmierć w akt 1025posłuszeństwa i miłości wobec Ojca” (KKK 1011). „Dlatego chrześcijanin może przeżywać wobec śmierci pragnienie podobne do pragnienia św. Pawła: «Pragnę odejść, a być z Chrystusem» (Flp 1,23)” (KKK 1011). To chrześcijańskie spojrzenie na tajemnicę śmierci ilustrowane jest świadectwem świętych: Ignacego Antiocheńskiego, Teresy z Avila oraz Teresy od Dzieciątka Jezus. „Chcę widzieć Boga, – pisze św. Teresa od Jezusa w swej Księdze życia – ale trzeba umrzeć, by Go zobaczyć”. A jej duchowa córka, św. Teresa od Dzieciątka Jezus, napisze: „Ja nie umieram, ja wchodzę w życie” (por. KKK 1011).

Katechizm przypomina, że w perspektywie śmierci jeszcze wyraźniej jawi się ostateczny cel życia człowieka oraz odpowiedzialność człowieka za kształt jego wieczności: „Śmierć jest końcem ziemskiej pielgrzymki człowieka, czasu łaski i miłosierdzia, jaki Bóg ofiaruje człowiekowi, by realizował swoje ziemskie życie według zamysłu Bożego i by decydował o swoim ostatecznym przeznaczeniu. Gdy zakończy się «jeden jedyny bieg naszego ziemskiego żywota» (Sobór Watykański II, Konstytucja Lumen gentium, nr 48)Sobór Watykański II, konst. Lumen gentium, 48. , nie wrócimy już do kolejnego życia ziemskiego. «Postanowione ludziom raz umrzeć» (Hbr 9,27)” (KKK 1013). Po czym dodaje krótko i zwięźle: „Po śmierci nie ma «reinkarnacji»” (KKK 1013).

Rozważania o sensie śmierci chrześcijańskiej Katechizm kończy zachętą skierowaną do wiernych: „Kościół zachęca nas do przygotowania się na godzinę naszej śmierci («Od nagłej i niespodziewanej śmierci wybaw nas, Panie»: starożytna Litania do Wszystkich Świętych), do proszenia Matki Bożej, by wstawiała się za nami «w godzinę śmierci naszej» (modlitwa «Zdrowaś Maryjo»), oraz do powierzenia się 2676-2677świętemu Józefowi, patronowi dobrej śmierci” (KKK 1014). Po czym cytuje O naśladowaniu Chrystusa Tomasza à Kempis (I, 23, 1): „Tak powinieneś zachować się w każdym czynie i w każdej myśli, jak gdybyś dziś miał umrzeć. Jeśli miałbyś czyste sumienie, nie bałbyś się bardzo śmierci. Lepiej jest unikać grzechu, niż uciekać przed śmiercią. Jeśli dziś nie jesteś gotowy, czy będziesz gotowy jutro?” (por. KKK 1014).