Uczta paschalna zapowiedzią Eucharystii

W czasach Jezusa Pascha była świętowana zasadniczo w Jerozolimie. Sposób jej celebracji przekazuje traktat Pesahim zawarty w Misznie[12], według którego późnym popołudniem dnia 14 Nisan Żydzi przyprowadzali zwierzę paschalne do świątyni. Z powodu wielkiej liczby wierni wchodzili na teren świątyni (na wewnętrzny dziedziniec) w trzech grupach. Przyniesione zwierzęta sami zabijali, a kapłani zbierali krew i skrapiali nią ołtarz. Następnie na zewnętrznym dziedzińcu świątyni zwierzęta ofiarne odzierano ze skóry i oczyszczano. Tłuszcz i wnętrzności palono na ołtarzu (zob. Kpł 3,3-4). W czasie tych wszystkich czynności lewici śpiewali tzw. Hallel egipski, czyli psalmy od 113 do 118. Następnie zwierzęta wynoszono ze świątyni i przygotowywano na posiłek paschalny: pieczono je tak, aby – jak zostało wyżej powiedziano – nie złamać żadnej kości (zob. Pes. 7,1.11; por. Wj 12,46; Lb 9,12; J 19,36). Podczas uczty paschalnej każdy z jej uczestników spożywał przynajmniej jeden kawałek zwierzęcia ofiarnego. Oprócz mięsa jedzono różne zioła (zob. Pes 2,6), chleb niekwaszony (przaśniki), zalewę (słodką papkę) sporządzoną z orzechów, migdałów, fig i jabłek zmieszanych z winem lub octem winnym (ḥărôset)[13]. Cała uczta paschalna składała się z czterech części[14]:

I. Pierwsza cześć obejmowała odmówienie przez przewodniczącego uczty (ojca) modlitwy zwanej qîḏûš („poświęcenie”), po której wychylano pierwszy kielich wina, noszący nazwę od wspomnianej modlitwy.

II. Druga część rozpoczynała się od spożycia chleba umoczonego w sosie ḥărôset. Następnie jeden z najmłodszych uczestników uczty paschalnej zadawał pytanie o znaczenie tej nocy: „Czym ta noc różni się od innych?”; wówczas przewodniczący uczty, opierając się na Pwt 26,5-11, odpowiadał, wygłaszając hagadę. Należało tak to opowiedzieć, jakby wszyscy uczestnicy uczty paschalnej brali udział w pamiętnym Wyjściu z Egiptu, wędrówce przez pustynię i zdobyciu Ziemi Obiecanej. Po hagadzie odmawiano Mały Hallel (Ps 113) i wypijano drugi kielich wiana, noszący nazwę haggāḏāh.

III. Trzecia cześć obejmowała właściwy posiłek, którego najważniejszymi pokarmami był przaśny chleb i mięso baranka paschalnego. W czasie posiłku trwała rozmowa o znaczeniu święta. Tę część uczty paschalnej kończono wychyleniem trzeciego kielicha, który nazywano bərāḵāh („kielich błogosławieństwa”).

IV. Ostatnia część uczty paschalnej obejmowała śpiew Wielkiego Hallelu (Ps 114-118) oraz wychylenie czwartego kielicha wina, któremu również nadano nazwę hallēl.