Pesach

Według rabbiego Jozuego ben Lewi owe cztery kielichy od­powiadają pucharom faraona w śnie podczaszego (Rdz 40,5-15).

Inni widzą w nich symbol czterech mocarstw, które po Egipcjanach gnębić będą lud Izraela: Babilonii, Persji, Grecji (w osobie Antiocha) i Rzymu. Pewnego dnia Pan poda tym czterem gnębicielom cztery puchary gniewu, lecz w czasach przyszłych Jego naród wybrany otrzyma cztery puchary pocieszenia.

Gaon z Wilna twierdzi, że cztery kielichy mówią o czterech kolejnych światach: świecie obecnym, epoce mesjańskiej, zmart­wychwstaniu umarłych i świecie przyszłym.

Stąd ten, kto świętuje seder zgodnie z wszystkimi przepisami, może być pewien, że jego udziałem będą kolejno wszystkie te cztery światy. Zdaniem innego mędrca cztery kielichy odpowiadają czte­rem matkom narodu żydowskiego: Sarze, Rebece, Racheli i Lei, bowiem Izrael został wyzwolony dzięki ich zasługom.

W czasie sederu pije się wino czerwone, które ma przypominać krew obrzezania i krew baranka paschalnego, to znaczy dwa przy­kazania, micwot, które synowie Izraela musieli wypełnić 14 dnia nisan przed wyzwoleniem (Wj 12,43-49).

Czerwone wino przywołuje również na pamięć krew tysięcy dzieci żydowskich, które - jak mówi tradycja - faraon kazał zabić, aby uleczyć się z trądu.

Afikoman

Pod koniec wieczerzy paschalnej ojciec rodziny odłamuje kawa­łek środkowej macy zawiniętej w płócienną serwetkę i chowa go, aby pobudzić ciekawość dzieci, które zadają pytania i stwarzają w ten sposób okazję do rozpoczęcia opowiadania hagady. Ten kawałek macy nosi nazwę afikoman. Z chrześcijańskiego punktu widzenia szczególnie interesujące jest to, że w tradycji żydowskiej od czasów zburzenia Świątyni spożycie afikomanu wyobraża spożycie baranka paschalnego, która to potrawa również kończyła świąteczny posiłek.

Tak więc kiedy podczas Mszy świętej kapłan podnosi „macę", hostię z przaśnego chleba, mówiąc: „Oto Baranek Boży, który gładzi grzechy świata", odnajdujemy wspólny z judaizmem język tej samej rodziny, gdyż odkąd nie składa się już w ofierze zwierząt, maca sederowa zastępuje baranka paschalnego. Chleb to baranek, a baranek to chleb, który zbawia.

W ziemi Izraela istniał taki zwyczaj: ojciec rodziny zawijał afikoman w kawałek białego płótna i umieszczał go na ramieniu; następnie kładł go na ramieniu jego sąsiad przy stole, potem kolejny biesiadnik i tak dalej, aż do końca stołu. Ostatni, który otrzymał afikoman, wstawał i robił cztery kroki, recytując werset z Księgi Wyjścia (12,34): I wziął lud ciasto, zanim się zakwasiło w dzieżach owiniętych pluszczami, i niósł je na barkach.

Inni uczestnicy sederu pytali go wówczas: Skąd przychodzisz? On odpowiadał: Z ziemi egipskiej! A dokąd idziesz? Odpowiadał: Do Jerozolimy! Wtedy wszyscy wołali: Przyszłego roku w Jerozolimie!

W drugim wieku naszej ery wiele kościołów w Azji obchodziło Wielkanoc, podobnie jak Żydzi Paschę, czternastego dnia pierw­szego miesiąca księżycowego po wiosennym zrównaniu dnia z nocą. Nazywano je „kwartodecymalnymi", co znaczy obchodzącymi czternasty dzień miesiąca księżycowego.