Wobec cierpienia

Dopóki Hiobowi powodzi się dobrze i jest zdrowy, możemy utrzymywać wszystkie trzy założenia. Kiedy jednak w jego życiu pojawia się cierpienie, wydaje się, że któreś z powyższych założeń jest nieprawdziwe:

1. Jeśli Bóg jest sprawiedliwy i wszechmocny, to Hiob musi być człowiekiem złym.

2. Jeśli Bóg jest wszechmocny i Hiob jest człowiekiem dobrym, to Bóg musi być niesprawiedliwy.

3. Jeśli Bóg jest sprawiedliwy i Hiob jest człowiekiem dobrym, to Bóg nie może być wszechmocny.

Jak wybrnąć z tego zawiłego labiryntu?

Wszyscy rozumiemy, że grzech jest świadomym przekroczeniem prawa Bożego. Bywają jednak sytuacje, w których człowiek przekracza jakąś normę zupełnie nieświadomie i musi ponieść konsekwencje tego czynu (np. kierowca, nie zauważywszy znaku, przekracza prędkość, w wyniku czego wpada w poślizg). Hiob dał złu dostęp do swego życia zupełnie nieświadomie (dlatego właśnie nie zgrzeszył). Uczynił to przez jedno zdanie, które wypowiedziane świadomie byłoby niczym bluźnierstwo: Dobro przyjęliśmy z ręki Boga, czemu zła przyjąć nie możemy? (Hi 2, 10). Hiob zło przypisał Bogu, a konsekwencją tego było pozostawanie w chorobie. Jak długo Hiob trwa w stanie nieszczęścia, cierpienia, choroby? Aż do momentu, kiedy uświadomił sobie swój błąd. Zdrowie, majątek i szczęście zostają mu przywrócone w chwili, w której odwołuje zdanie przypisujące Bogu zło: Odwołuję, co powiedziałem, kajam się w prochu i popiele (Hi 42, 6). Hiob jest przykładem nieświadomego przekroczenia "prawa dwóch dróg" (Pwt 30, 15-20). Z drogi życia zszedł na drogę śmierci. Stąd nie bezpodstawne jest pytanie Boga: Naprawdę chcesz złamać me prawa? Wykażesz Mi zło? (Hi 40, 8) Bóg ma wobec nas zamiary pełne pokoju (Jr 29, 11), Hiob natomiast próbował przysłonić ten zamiar (Hi 38, 2; 42, 2). Choć czynił to zupełnie nieświadomie, to jednak ściągnął na siebie konsekwencje tego czynu.

Oczywiście powyższe rozumowanie nie daje odpowiedzi na pytanie o cierpienie ludzi niewinnych. Może być odniesione jedynie do nielicznych przypadków zła, które spotykamy w życiu. Kushner jest świadomy tego, że jedynie przybliżył się do tajemnicy cierpienia, ale nie rozwikłał związanych z nią pytań. Wnioski, jakie nasuwają się po lekturze jego rozważań, mogą być sprowadzone do następujących: Bóg nigdy w pozytywny sposób nie chce zła moralnego samego w sobie lub zła moralnego złączonego z fizycznym; postawą człowieka wierzącego wobec zła jest prośba skierowana do Boga o usunięcie zła, o mądre przeżycie sytuacji nieszczęścia; ostatecznie każdy człowiek wezwany jest do zwalczania - na ile to tylko możliwe - wszelkich przejawów zła, do wychodzenia z pomocą ku potrzebującym, do zaradzania nieszczęściom, bo przecież żadne z nich nie było zaplanowane przez Boga przed upadkiem pierwszych ludzi. Pierwotną wolą Boga wobec człowieka nigdy nie był grzech, a więc i jego konsekwencje.

A co z karą Bożą?

Cierpienie jest nieuchronną konsekwencją grzechu. Na tym tle pojawia się problem kary Bożej. Czy za popełniony grzech Bóg chce człowieka ukarać, zsyłając na niego chorobę, zło, nieszczęście? Często przecież przypominamy sobie główną prawdę wiary, znaną z katechizmu: Bóg jest sędzią sprawiedliwym, który za dobre wynagradza, a za złe karze. Z drugiej strony jesteśmy przekonani o Bożej miłości, o tym, że Bóg - jak kochający Ojciec - chce dla nas jedynie dobra. Niekiedy trudno nam ze sobą pogodzić te dwie prawdy. Warto jednak stawiać takie odważne pytania. Pewna młoda kobieta, której dwuletnie dziecko znalazło się nagle na oddziale hematologii tak wspomina tamte trudne chwile:

Od dziecka wiedziałam, że Bóg mnie kocha. Słyszałam o tym wiele razy, gdy wyjeżdżałam z młodzieżą na rekolekcje oazowe. Mówiono jednak też o konieczności przyjmowania krzyża. Nie bardzo wiedziałam, jak to rozumieć. Powtarzano mi w domu przysłowie: Koga Pan Bóg kocha, temu krzyże daje. Modliłam się, aby Bóg mnie kochał, ale nie za bardzo, bo nie wiem, czy będę umiała to znieść.