Dekalog krok po kroku

Aspekt kerygmatyczny

W obecnym kontekście Dekalog stanowi kulminacyjny moment teofanii. Bóg po raz pierwszy przemawia bezpośrednio do Izraelitów (w. 1) przekazu­jąc im najbardziej fundamentalne przykazania, które zostaną następnie szcze­gółowo rozwinięte w Kodeksie Przymierza (Wj 20,22 - 23,19) przekazanym za pośrednictwem Mojżesza. Dziesięcioro Przykazań stanowi więc kwintesencję całego prawodawstwa starożytnego Izraela. Siłą rzeczy nie reguluje ono wszyst­kich sfer życia religijnego i społecznego, ale uwypukla dwa główne aspekty po­dając dla nich normy generalne. Znajduje w nich swoje odbicie ogólny wymóg starożytnego pojęcia sprawiedliwości: wybierać dobro i unikać zła (por. Mi 3,2; 6,8; Iz 5,20; Am 5,14), który wynika z podstawowej zasady mądrościowej opartej na opozycji pomiędzy dobrem i złem (Prz 11,27; 31,12; por. 1 Krl 3,9; Hi 31). Pierwsza i podstawowa zasada w życiu każdego Izraelity to uznanie, że JHWH i tylko JHWH jest Bogiem Izraela. Wynika ona z jego doświadczenia hi­storycznego: JHWH wyzwolił jego naród z niewoli egipskiej (w. 2). Zachowanie tego daru niesie ze sobą potrzebę odrzucenia wszelkich inklinacji idolatrycznych obecnych zarówno w fabrykowaniu podobizn innych bóstw, jak i wyobrażeń sa­mego JHWH, oddawaniu im czci (ww. 3-6), niewłaściwemu odwoływaniu się do imienia Bożego (w. 7) oraz przestrzegania szabatu, które jest znakiem współ­pracy z Bogiem Stwórcą (ww. 8-11). Izrael nie jest jednak tylko zbiorowością jednostek; jest wspólnotą narodową wybraną i przeznaczoną przez Boga, aby dawać o Nim świadectwo wobec innych ludów. Aby świadectwo to było właści­we, jego życie społeczne musi opierać się na sprawiedliwych relacjach z bliźnimi. Pierwszym i podstawowym przykazaniem regulującym prawidłowy rytm życia społecznego jest szacunek i troska okazywana rodzicom (w. 12). W stosunkach z innymi członkami wspólnoty powinny być respektowane wszystkie podstawo­we prawa wynikające z prawa do życia, integralności małżeńskiej oraz własności (ww. 13-15). Izraelita nie tylko nie powinien ich łamać, ale nawet podejmować jakichkolwiek działań, które by ku temu zmierzały (ww. 16-17). Generalne wska­zania religijne (ww. 2-11) i społeczne (ww. 12-17) tworzą dwie podstawowe tabli­ce przymierza obowiązującego każdego dorosłego Izraelitę, członka wspólnoty przymierza. Dekalog zachowuje swoje znaczenie także w Nowym Testamencie. Jezus Chrystus stał się inkarnacją Boga (Mt 1,23; 28,20; J 1,18; Flp 2,6-11; Kol 1,15; Hbr 1,3), nowym Adamem (Rz 8,29; 1 Kor 15,49; 2 Kor 3,16 - 4,6), w któ­rym człowiek na nowo odzyskał możliwość bezpośredniego kontaktu ze Stwórcą (por. Rdz 3,8-9). W Kazaniu na Górze (Mt 5,17-29), stylizowanym na wzór ob­jawienia synajskiego, Jezus ukazuje znacznie głębsze rozumienie przykazań De­kalogu, niż wynikało ono z dotychczasowej praktyki. Istotę całego prawa widzi w przykazaniu miłości wobec Boga i człowieka (Mk 12,28nn; Mt 22,34nn; por. Pwt 6,5; Kpł 19,18; Rz 13,9-10; Ga 5,14), uznając je za największe przykazanie (Łk 10,25nn). Mówiąc o bałwochwalstwie, zawraca uwagę na nowe jego formy (mamona: Mt 6,24), a polemizując na temat sposobu przestrzegania szabatu, podkreśla priorytet miłosierdzia nad legalizmem (Mt 12,1nn. 9nn i par.; Łk 13,10nn; 14,1nn; J 5,1nn). Z tego też powodu znacznie częściej niż do pierwszej, odwołuje się do drugiej, społecznej tablicy Dekalogu (Mt 19,18-19; Mk 10,19; Łk 18,20; por. Rz 7,7; 13,9; Ef 6,2; Jk 2,11). Święty Paweł natomiast interpre­tuje, w kluczu wierności wobec drugiego przykazania, misję nawracania pogan (Rz 1,23; 2,12; 1 Kor 8, 4-6; 1 Tes 1,9; por. Ap 9,20; 13,14-15).