Dekalog krok po kroku

¹⁴Nie cudzołóż.

14. Rdzeń czasownikowy n^˒p opisuje, najogólniej mówiąc, nielegalne stosun­ki seksualne pomiędzy mężczyzną i kobietą. Chociaż konotacje użytego pojęcia wskazują na instytucję małżeństwa, nie wynika z nich żadne odniesienie do pro­blemu mono-, bi- czy poligamicznych związków, znanych chociażby z opowiadań o patriarchach czy okresu wczesnej monarchii. Z bardziej szczegółowego, kazuistycznego prawa wynika ponadto, że nie wszystkie, opisywane tym czasowni­kiem akty, uznawane są za „cudzołóstwo". Popełnić je może mężczyzna z zamęż­ną kobietą (Kpł 18,20; 20,10), zamężna kobieta z mężczyzną (Ez 16,32; Oz 4,13) lub mężczyzna z kobietą zaręczoną już z innym mężczyzną (Pwt 22,28-29). Uwiedzenie dziewicy, nie mającej zobowiązań wynikających z małżeństwa lub zaręczyn, choć zakazane, nie należy do zakresu znaczeniowego analizowanego czasownika (Wj 22, 16; Pwt 22, 28-20). Powyższe teksty skupiają zatem uwagę je­dynie na statusie matrymonialnym kobiety. Cudzołóstwo zachodzi jedynie w przy­padku, kiedy jest zamężna lub zaręczona. Tylko pośrednio można wnioskować, że mężczyzna, o którym mówi się w takim wypadku, mógłby być żonaty (Durham, 293; inaczej Dohmen, 123). Generalnie zdrada małżonka lub uwiedzenie zamęż­nej kobiety uważane są za bardzo ciężki grzech (por. Rdz 39, 9). Przykazanie ma jednak na uwadze przede wszystkim prawo własności i przynależności żony do męża. Problemy moralno-etyczne związane z małżeństwem i rodziną, we współ­czesnym znaczeniu, nie wychodzą tu jeszcze na pierwszy plan. Stary Testament zna jednak negatywne konsekwencje cudzołóstwa (por. 2 Sm 11-12), a wszelkie grzechy natury seksualnej rozpatruje z perspektywy praktycznego doświadczenia i zwyczajów: „tak nie czyni się w Izraelu" (por. Rdz 34,7; 2 Sm 13,12). Można więc sądzić, że istniał w Izraelu pewien etyczny imperatyw w tej sferze, choć nie doczekał się on szczegółowego sformułowania (por. W.H. Schmidt, Die Zehn Gebote, 116). W związku z cudzołóstwem, w ramach wspólnoty, zapewne problema­tyczne mogły być również kwestie dziedziczenia ziemi (por. Lb 5, 11-12; Pwt 25, 5-10) oraz społeczny status dziecka poczętego z takich kontaktów, gdy sprawa wyszłaby na jaw. Jak wielką wagę przywiązywano do tego przykazania świadczyć może jednak częste metaforyczne zastosowanie tego pojęcia na opisanie bałwo­chwalstwa (Oz 4,13; Jr 3,8; 5,7; 23,10.14; Ez 16,32.38; 23,37.48).