Dekalog krok po kroku

¹³Nie zabijaj.

13. Po stosunkach z Bogiem i rodzicami Dekalog reguluje teraz relacje z bliź­nimi (ww. 13-17). Wprost o bliźnim mowa jest dopiero w ww. 16-17, jednak jego praw strzegą także trzy krótkie zakazy z ww. 13-15 (por. Oz 4, 2; Jr 7, 9). Pierw­szym i podstawowym prawem człowieka, jest prawo do życia. W świecie, gdzie śmierć mogła dosięgnąć człowieka łatwo i niespodziewanie, dziwić może regu­lacja, która nie wychodzi naprzeciw tym zagrożeniom w sposób integralny. Co prawda czasownik rāsah dotyczy zarówno przemyślanych, jak i nieprzemyśla­nych aktów zabójstwa, to jednocześnie jest najrzadziej stosowanym przez auto­rów biblijnych (częściej stosuje się rdzenie: hrg i mwt) na jego opisanie. Warto więc chyba zwrócić uwagę na jego specyfikę. Nigdy nie odnosi się on do kary śmierci nakładanej w procesie sądowym (por. Wj 21, 12-17), do zabicia wroga podczas wojny (por. Pwt 7, 2; 20, 17; 1 Sm 15, 3), aborcji (Wj 21, 22), eutanazji czy zabijania zwierząt. Nawet samobójstwo nie jest w Starym Testamencie po­strzegane jako coś nagannego. Traktuje się je jako tragiczny wybór mniejszego zła, a czasem wręcz jako heroizm (por. J. Lemański, „Sprawisz", 73). Użyty w De­kalogu czasownik zawsze opisuje natomiast zabicie osobistego wroga. Tylko raz (Lb 35, 30) oznacza wykonanie kary wobec kogoś, kto został skazany wyrokiem sądu. W teksach kapłańskich przede wszystkim pojawia się on w kontekście pra­wa dotyczącego azylu (miasta ucieczki Lb 35; por. Pwt 19). Kiedy odróżnia się w nich działania intencjonalne, wynikające z nienawiści i takie powodowane odruchem, bez premedytacji (Pwt 19,4.11), to analizowany czasownik opisu­je zwykle te drugie (Pwt 19,3-4.6; Lb 35,6.11.25-26; Joz 20,3.5-6). Słuszne więc wydaje się pytanie, jak można zakazać czegoś, co nie jest efektem podjęte­go z premedytacją zamiaru? Być może chodzi o zakaz zabijania, który ogranicza pozasądową vendettę (Lb 35,19.27: mściciel krwi; por. W.H. Schmidt, Die Zehn Gebote, 108) lub w ogóle zabójstwo poza przyjętymi realiami (wojna, wyrok są­dowy; por. W.R. Domeris, rsh, w: NIDOTTE III, 1189). Podstawowy sens tego czasownika zamyka w sobie dużą dozę agresji (F.L. Hossfeld, rāsah, w: TWAT VII, 654). Zatem w kontekście stosunków wewnątrzspołecznych przykazanie wy­tycza dwa zasadnicze pryncypia: najpierw wskazuje na wartość ludzkiego życia i chroni je przed lekkomyślnym odebraniem, a potem kładzie granice pomiędzy tym, co jest dozwolone i niedozwolone, oddzielając od siebie dochodzenie spra­wiedliwości za popełnione zło od przemocy i bezmyślnej zemsty.