Siedmiokrotne "biada"

Pierwsze „biada" - przeciw zamykającym dostęp do królestwa (23, 13)

¹³Biada wam uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy,
bo zamykacie królestwo niebieskie przed ludźmi.
Sami nie wchodzicie i nie pozwalacie wejść tym, którzy tam idą^a

------------------------------------------------------------------------------------------

^a) W tym miejscu w niektórych kodeksach (f¹³, it, vg^{c, 1}, sy^c, bo^{p, t} oraz w większości późniejszych rękopisów) jako w. 14 albo po w. 12 pojawia się następująca fraza: Ouai de hymin, grammateis kai farisaioi hypokritai, hoti katesthiete tas oikias tōn hērōn kai profasei makra proseuchomenoi dia touto lēmpsesthe perissoteron krima (Biada wam, uczeni w Piśmie i faryzeusze, ponieważ objadacie domy wdów i dla pozoru odprawiacie długie modlitwy. Dlatego spotka was tym większa kara). Jest to interpolacja pochodząca z miejsca paralelnego Mk 12, 40 albo Łk 20, 47. Świadczy o tym nieobecność tego wersetu w najstarszych i najlepszych świadectwach tekstu aleksandryjskiego, zachodniego i cezarejskiego, a poza tym za interpolacją przemawia fakt, że werset ten znajduje się - jak wspomniano - w różnych miejscach - po lub przed w. 13.

I. Zagadnienia literacko-historyczne

Pierwsze „biada", stanowiące niejako summarium wszystkich gróźb, posiada swój odpowiednik w Łk 11, 52. U Łukasza jednak logion zwraca się przeciwko „uczonym w Prawie" (nomikoi), nie zaś uczonym w Piśmie i faryzeuszom. Łukasz (nie stosuje określenia obłudnicy) zarzuca uczonym w Prawie, że zatrzy­mali „klucze poznania", sami nie weszli i przeszkodzili wchodzącym. Łukasz nie mówi zatem wyraźnie, dokąd nie weszli i wejść przeszkadzali. Pomimo czę­ściowo odmiennego słownictwa obydwóch ewangelistów, nie ulega wątpliwości, że Mateusz i Łukasz odwołują się do tego samego logionu występującego w Q. Mateusz prawdopodobnie w większym stopniu niż Łukasz przepracował logion pochodzący z Q (Paciorek, Q - Ewangelia Galilejska, 308n). Wynika to z pew­nych stylistycznych i logicznych udoskonaleń redakcji Mateuszowej. Nie można jednak wykluczyć, że obydwaj ewangeliści rozporządzali odmiennymi wersjami ustnej tradycji.

W sprawie czasu ukształtowania się wersji pierwszego „biada" nie ma jedno­znacznej opinii. Niektórzy są zdania, że ponieważ logion wskazuje na wyraźny rozdźwięk pomiędzy przemawiającym a uczonymi w Piśmie, jest możliwy późny czas jego ukształtowania się (Luz III, 320). Generalnie jednak uznaje się Jezuso­we pochodzenie pierwszej groźby. Jest rzeczą wysoce prawdopodobną, że słowa przestrogi i groźby Jezus skierował do przeciwników swoich i Jana Chrzciciela (Davies - Allison III, 285).

II. Egzegeza,; 13. W czasach Jezusa ugrupowanie faryzeuszy nie było zasadniczo oddzie­lane od uczonych w Piśmie. W swych początkach jednak obydwie grupy były odrębne. Uczeni w Piśmie pojawili się jako osobna grupa w czasie, kiedy Prawo stawało się coraz bardziej normą codziennego postępowania. Łącząc pobożność z wykształceniem, stawali się ekspertami w dziedzinie licznych prawnych przepi­sów. Zajmowali z tego powodu ważne miejsce w dziedzinie wychowania, admini­stracji oraz sądownictwa. Nawet w ugrupowaniach faryzeuszów byli nieodzowni. Ci ostatni stanowili nie tyle ugrupowanie, co raczej ruch gromadzący Żydów wiernych Prawu i przeciwników hellenizacji w czasach panowania syryjskiego. Ich pierwotnym zamiarem było zachowanie kultycznej czystości i otoczenie Pra­wa ochronnym murem, tak aby możliwie najlepiej uchronić się przed wykrocze­niami. Właśnie owo mnożenie przepisów spowodowało, że zajmując się dużą ilością drobnych przepisów, coraz bardziej gubiono to, co rzeczywiście ważne (Paciorek, Q - Ewangelia Galilejska, 309).