Podsumowanie Kongresu

SESJA II - Przewodniczy Ks. dr hab. Sławomir Stasiak

  Ks. Adam Sekściński Ks. prof. dr hab. Ryszard Knapiński
I Kongres Biblijny - Warszawa 28.10.2011 Ks. prof. dr hab. Ryszard Knapiński:
Biblia w egzegezie sztuki - słowo obrazem się staje

Założeniem referatu jest ukazanie relacji pomiędzy słowem i obrazem na tle kształtującej się w chrześcijaństwie teologii sztuki. Podjęte rozważania mają charakter zarysu, a ich ilustracją są przykłady z malarstwa ukazujące w pewnym rodzaju egzegezę biblijną w sztukach plastycznych. Osobliwością są takie przykłady, w których dosłownie ukazano przeobrażenie słowa w obraz. Opracowania dotyczące roli obrazu w chrześcijaństwie są stosunkowo nowe i rzadko bywają podejmowane przez teologów lub historyków sztuki.
W tytule wystąpienia zawarta jest trawestacja sentencji św. Jana (1,14): „A Słowo ciałem się stało". Jan mówi o Logosie, a w naszym ujęciu chodzi o słowo pisane, czyli o Objawienie spisane na kartach Biblii. Problematykę ukazującą rolę obrazu w religii można sprowadzić do parafrazy sentencji głoszącej, że wiara pochodzi ze słyszenia - Fides ex auditu, jako: Fides ex visu. Pewnym ludziom w obraz pomaga w dochodzeniu do wiary.
W referacie podjęto konfrontację z poglądem polegającym na tradycji starotestamentalnej, głoszącej, że idolem staje się nie tylko obraz fałszywego boga, ale także fałszywy obraz prawdziwego Boga. Niewidzialny Bóg jest możliwy do opisania, ale nie do namalowania. Sztuka jest za słaba, by ukazać wielkość Boga. Nieopisany Bóg pozostał niewidzialny. W takim podejściu słowo staje się potęgą, a odtrącony obraz popada w niemoc, bo jest nieprzydatny, a nawet szkodliwy. Trafnie wyraził to Regis Debray, pisząc, że sztuka ze swoimi ołtarzami, obrazami i figurami była za ciężka, aby mógł ją zabrać w drogę Żyd, ten odwieczny tułacz. Zabrał więc księgę. Sytuacja uległa zmianie w Nowym Testamencie, kiedy odwieczny Logos - Syn Boży stał się człowiekiem. Przez wcielone Słowo możliwe było oglądanie Boga, albowiem Jezus Chrystus stał się najdoskonalszą ikoną Boga. Wcielenie otworzyło możliwość obrazowania dotąd Niewidzialnego. Można to zawrzeć w stwierdzeniu, że „Słowo obrazem się stało". Na Tajemnicę Wcielenia powołali się ikonodule na soborze nicejskim II, w 787 r. Chrześcijaństwo jest religią słowa i obrazu. WIĘCEJ:.

  Ks. Adam Sekściński Ks. dr hab. Stefan Szymik
I Kongres Biblijny - Warszawa 28.10.2011 Ks. dr hab. Stefan Szymik:
« Wieża Babel» P. Bruegla czytana oczami biblisty

Wieża Babel P. Bruegla jest artystycznym, malarskim przedstawieniem opowiadania biblijnego Rdz 11,1-9, w którym autor natchniony objaśnia wielość ludzkich języków i rozproszenie rodzaju ludzkiego, jako skutek ludzkiej pychy i buntu wobec Boga. Bruegel malował Wieżę Babel trzykrotnie, ale najbardziej znany obraz to jego „większa" Wieża Babel (obecnie w muzeum w Wiedniu). Celem wystąpienia jest analiza tego arcydzieła sztuki malarskiej i drugiej, mniejszej Wieży Babel w ich relacji do opowiadania biblijnego, a także odpowiedź na pytanie o Brueglowskie inspiracje. Okazuje się, iż wyobraźnię artysty kształtował nie tylko tekst Pisma św., ale także tradycje pozabiblijne i szesnastowieczne konwencje malarskie. Poczynione obserwacje są następnie podstawą do refleksji hermeneutycznej nad regułami artystycznych „interpretacji" tekstów natchnionych. Kościół uczy, iż Pismo św. winno być czytane i interpretowane w tym samym Duchu, w jakim zostało napisane, co oznacza stosowanie „hermeneutyki wiary" (Benedykt XVI).