Zdjęcie z krzyża

Artysta renesansowy
Pedro Machuca, autor "Zdjęcia z krzyża" był artystą wszechstronnym, podobnie jak wielu innych twórców okresu odrodzenia. Znany jest przede wszystkim jako architekt, zbudował m.in. pałac cesarza i króla Hiszpanii Karola V w Granadzie. Machuca był również rzeźbiarzem i malarzem. Uczył się w Italii (wrócił do Hiszpanii dopiero w 1520) i w jego dziełach widać wpływy wielkich artystów włoskich: Rafaela i Michała Anioła.
"Zdjęcie z krzyża" zostało namalowane jako retabulum ołtarzowe. Niestety nie wiadomo w jakim kościele dzieło pierwotnie się znajdowało.

Zapowiedź baroku
Chrystusa zdejmują z krzyża św. Józef z Arymatei (na drabinie z lewej strony, podtrzymuje głowę Pana) i św. Nikodem (na drabinie z prawej, trzyma lewą rękę Jezusa). Ciało Zbawiciela przejmuje od nich św. Jan Apostoł (w ciemnej szacie).
Najważniejsze osoby na obrazie są zgrupowane po przekątnej od prawego górnego do lewego dolnego rogu dzieła. Z prawej strony zamyka kompozycję św. Nikodem. Za św. Janem, z całunem w rękach czeka na zdjęcie z krzyża św. Maria Magdalena. W lewym dolnym rogu pozostałe osoby skupiają się na pocieszaniu i podtrzymywaniu rozpaczającej Matki Bożej (w czarnej szacie z twarzą zasłoniętą chustką).
Taka kompozycja, zwana diagonalną, nie była typowa dla malarstwa renesansowego. Stała się popularna dopiero w okresie baroku. W Italii, gdzie pobierał nauki Machuca, już jednak na początku XVI wieku można było zauważyć zapowiedzi nowego stylu. To zmieszanie renesansu z barokiem nazywamy manieryzmem.
Manierystyczne jest również ciemne tło obrazu, nadające kompozycji tajemniczy i niepokojący charakter.

Kompozycja zrównoważona
Machuca łagodzi nieco nowatorstwo dzieła wprowadzając dwie grupy osób nieistotnych dla jego wymowy: w prawym dolnym rogu na pierwszym planie oraz z lewej strony, w głębi. Zwłaszcza grupa z prawej strony rzuca się w oczy: rycerz w zbroi z początku XVI wieku, dwoje dzieci, jasna postać z prawej strony, przyciągają uwagę widza, stanowią mocny kontrapunkt dla głównej osi kompozycji, wprowadzają cenioną w okresie renesansu równowagę.