Jerozolima

U Jezusa zebrali się faryzeusze i kilku uczonych w Piśmie, którzy przybyli z Jerozolimy.(Mk 7,1)

Jerozolima (hebr. Jeruszalaim, gr. Ierousalem, Hierosolyma, arab. El-Quds). Nazwa ta jest pochodzenia semickiego jednakże jej etymologia jest niejasna. Prawdopodobnie stanowi połączenie czasownika „jwr” (ustanawiać) imienia semickiego boga Szalem, patrona miasta. W Starym Testamencie Jerozolima nazywana jest również:
Szalem (Rdz 14,18), Jebus (1 Krn 11,4-5), Syjon (2 Sm 5,7), Miasto Boże (2 Sm 10,12; PS 46,5; 87,3), Miasto Święte (Iz 52,1; 2Mch 1,12; 9,14)

Najstarsze ślady zasiedlenia w Jerozolimie datowane są na 2 połowę IV tysiąclecia przed Chrystusem, czyli epokę chalkolitu (4300-3300 r. prz. Chr.). Najwcześniejsze zaś źródła mówiące o Jerozolimie pochodzą z XIV wieku przed Chrystusem. Nazwa miasta (tutaj Mat Uruszalim) wymieniana jest w korespondencji między królami kananejskimi a faraonem Amenofisem (Amenhotepem) III i Amenofisem IV Echnatonem.

Przed zdobyciem Kanaanu przez plemiona izraelski, Jerozolimę zamieszkiwali Amoryci (Joz 10) wyparci później przez Jebusytów. Ich twierdza na wzgórzu Ofel została zdobyta przez Joaba (1 Krn 11,4-7) i stała się Miastem Dawidowym, stolicą królestwa przeniesioną przez Dawida z Hebronu. Również w Jerozolimie król umieścił Arkę Przymierza, a na wzgórzu świątynnym wybudował ołtarz. Jego syn Salomon wzniósł świątynię i pałac królewski. W tym czasie mury miasta obejmowały już nie tylko samo centrum ale również „domy handlowe”.

Po podziale królestwa na północne (Izrael) i południowe (Judea) królowie Judei wzmacniali Jerozolimę zarówno militarnie jak i cywilnie. Na skutek zagrożenia ze strony Asyrii w poł. VIII w. prz. Chr. (2 Krn 26,9) Ozjasz i jego syn Joram umocnili mury obronne miasta. Po zburzeniu stolicy królestwa północnego – Samarii (722 r. prz. Chr.), Jerozolima stała się znowu centrum religijno-narodowym całego Izraela. Dzięki temu król Ezechiasz mógł rozszerzyć granice Judei o Negeb i Filister. Wzmocnił także stare mury miasta, wzniósł nowe, a także uniemożliwił dostęp do wszystkich źródeł wody poza Jerozolimą i wybudował tunel doprowadzający wodę ze źródła Gichon do sadzawki Siloe.

Mury Jerozolimy ponownie zostały wzmocnione pod koniec panowania Manassesa (698-642 prz. Chr.), wtedy również postawiono kolejny, nowy zewnętrzny mur. Miasto było rozbudowywane i za panowania Jozjasza (369-642 prz. Chr.) zajmowało w przybliżeniu teren dzisiejszego Starego Miasta. Proces ten został przerwany zburzeniem Jerozolimy przez Babilończyków w 586 r. prz. Chr. Po deportacji w Jerozolimie zostali tylko nieliczni najubożsi mieszkańcy (2 Krl 25,8-12). Tym niemniej miasto dalej stanowiło centrum religijne do którego przybywali pielgrzymi nie tylko z Judei ale i z Samarii.

Kiedy w 538 r. prz. Chr. powróciła z niewoli babilońskiej pierwsza grupa Izraelitów, wzniesiono pod kierunkiem Szeszbassara ołtarz (Ezd 3,3) i rozpoczęto odbudowę świątyni (Ezd 5,16) - jej restauracja nastąpiła w 515 r. prz. Chr. Następnie rozpoczęto odbudowywanie murów Jerozolimy – początkowo nieudane, zakończone zaś sukcesem przez gubernatora Nehemiasza, przybyłego do miasta w 445 r. prz. Chr.

Kolejna wzmianka o Jerozolimie zawarta w dokumentach historycznych pochodzi dopiero z 332 r. prz. Chr. kiedy to Judea i Jerozolima zostały zdobyte przez Aleksandra Wielkiego. Po jego śmierci miasto przechodziło z rąk do rąk, a ostatecznie w 301 r. prz. Chr. znalazło się pod panowaniem ptolomejskiego królestwa Egiptu – wówczas po raz kolejny odbudowano mury i budynki.

W 200 r. prz. Chr. władzę nad Jerozolimą przejęli Seleucydzi i zaczęli organizować w niej życie na wzór miast greckich.
Kiedy w 168 r. prz. Chr. Antioch IV Epifanes wkroczył do Jerozolimy i obrabował skarbiec świątynny powstał bunt. Po jego stłumieniu Antioch sprowadził do miasta obcych osadników i wybudował twierdzę Akra, gdzie stacjonował garnizon wojskowy.

Próby narzucenia zwyczajów hellenistycznych doprowadziły do wybuchu wojen machabejskich. Na skutek tego Juda Machabeusz wkroczył do Jerozolimy w 164 r. prz. Chr. i dokonał oczyszczenia świątyni, a Szymon w 141 r. prz. Chr. zdobył twierdzę Akrę i uwolnił miasto spod panowania Seleucydów. Jednakże już w 132 r. prz. Chr. Jerozolima, po dwóch latach oblężenia, została zdobyta przez Antiocha VII Sidetesa.

Gwałtowny rozwój miasta miał miejsce za czasów Aleksandra Janneusza (103-76 r. prz. Chr.). Wybudowano wówczas wiele budynków, rezydencji, akwedukt doprowadzający wodę do miasta oraz drugi mur, chroniący nowe budowle.
W 63 r. prz. Chr. do Jerozolimy wkroczyły wojska Pompejusza Wielkiego i miasto znalazło się pod panowaniem rzymskim.

Kolejny czas rozkwitu miasta przypada na lata panowania Heroda Wielkiego (37-4 prz. Chr.). Powstały wówczas kolejne budowle, luksusowe pałace, rozbudowano i upiększono świątynię – dzięki temu Jerozolima stała się jedną z najpiękniejszych stolic Bliskiego Wschodu.
Kolejną budowlą w Jerozolimie godną odnotowania był akwedukt wybudowany przez Piłata (26-36 r. po Chr.) oraz trzeci mur obronny wokół miasta, którego budowę rozpoczął Herod Agrypa I (budowa tego muru została przerwana na skutek sprzeciwu Rzymu)
Kiedy upadło powstanie żydowskie (66-70 po Chr.) Jerozolima została zburzona w 70 r. po Chr. a jej mieszkańcy wzięci do niewoli. W 130 r. po Chr. cesarz Hadrian na ruinach Jerozolimy wybudował nowe miasto Aelia Capitolina, do którego Żydzi nie mieli prawa wstępu.