Od nauczania Jezusa do spisania Ewangelii

A zatem Ewangelie można określić mianem teologicznego spojrzenia na życie i dzieło Jezusa. Czy wobec tego można dotrzeć do rzeczywistych, historycznie pewnych wydarzeń?

Pierwszym krokiem, aby wyodrębnić elementy redakcyjne – pochodzące od ewangelistów, jest synoptyczne porównanie ze sobą tych samych wydarzeń lub słów Jezusa, występujących u pierwszych trzech ewangelistów.

Porównując ze sobą np. opis chrztu w Jordanie (Mk 1,9-11; Mt 3,13-17; Łk 3,21-22)[7], można zauważyć, że najbardziej zwięzły i pierwotny jest opis Marka. Autor najstarszej Ewangelii zapisze „przyszedł Jezus z Nazaretu w Galilei i przyjął od Jana chrzest w Jordanie. W chwili gdy wychodził z wody, ujrzał rozwierające się niebo i Ducha jak gołębicę zstępującego na siebie. A z nieba odezwał się głos: «Tyś jest mój Syn umiłowany, w Tobie mam upodobanie»” (Mk 1,9-11).

Mateusz włącza w ten opis dialog Jana z Jezusem (Mt 3,14-15): „Lecz Jan powstrzymywał Go, mówiąc: «To ja potrzebuję chrztu od Ciebie, a Ty przychodzisz do mnie?» Jezus mu odpowiedział: «Pozwól teraz, bo tak godzi się nam wypełnić wszystko, co sprawiedliwe»”. Brak jednak tych wierszy w Ewangelii Marka i Łukasza nie oznacza jeszcze ich charakteru redakcyjnego. Należy zatem zbadać słownictwo, styl, kompozycje i zapytać, czy są one specyficzne dla Mateusza. Jeżeli pytanie to postawimy tym dwom wierszom Mateusza, to dostrzeżemy w nich wiele elementów charakterystycznych dla tego ewangelisty. Formuła: „Odpowiadając zaś, Jezus rzekł” (Mt 3,15) należy do stylu Mateusza. Również przysłówek „teraz” jest charakterystycznym dla pierwszej Ewangelii – jest to zatem element redakcji św. Mateusza. Również rzeczownik „sprawiedliwość” (Mt 3,15) jest ulubionym terminem Mateusza – wskazuje w jego dziele na postępowanie zgodne z wolą Bożą. Przysłówek „wtedy” także jest cechą stylistyczną pióra autora Ewangelii wg św. Mateusza. A zatem można uznać, iż fragment Mt 3,14-15, został dodany przez redaktora Ewangelii wg św. Mateusza do pierwotnego przekazu Ewangelii wg św. Marka.

Kolejnym krokiem w odkrywaniu dodatków redakcyjnych poszczególnych redaktorów jest pytanie dlaczego dany redaktor mógł wprowadzić dany element redakcyjny. Czytając przekaz o chrzcie Jezusa należy zatem zadać sobie pytanie: jeśli Mateusz wprowadził wspomniany element redakcyjny, to dlaczego tak uczynił? Jakimi kierował się motywami?

W przypadku przekazu o chrzcie wydaje się, iż fragment dialogu Jezusa z Janem Chrzcicielem został wprowadzony, by w ten sposób odpowiedzieć na trudności, jakie rodziły się z faktu chrztu Jezusa. Wydaje się, iż wspólnota do której kierowana była Ewangelia św. Mateusza pytała dlaczego bezgrzeszny Mesjasz przyjmuje chrzest pokuty? Być może także we wspólnocie kościoła palestyńskiego pojawiały się opinie o wyższości Jana Chrzciciela? Być może niektóre ugrupowania zwolenników Jana Chrzciciela chciały na podstawie przekazu o chrzcie Jezusa wywyższać Jana nad Jezusa. Na te trudności odpowiada dialog wprowadzony przez Mateusza. W swym pytaniu Jan Chrzciciel uznaje wyraźnie wyższość Mesjasza (Mt 3,14-15). Chrzest Jezusa nie jest znakiem niższości Jezusa, ale wyrazem wypełnienia woli Ojca (Mt 3,15). A zatem dialog Jezusa z Janem można uznać, za późniejszą refleksją ewangelisty nad faktem chrztu Jezusa.