Niezłomni apostołowie

Z lewej strony na pierwszym planie widzimy męczeństwo św. Tomasza. Według tradycji nawracał on pogan w Indiach. Kiedy wrzucił do pieca i stopił posągi tamtejszych bożków, został zabity mieczem przez zwolenników starego porządku. Na pierwszym planie artysta umieścił scenę śmierci apostoła, w którego pierś kapłan wbija miecz. W tle, ponad postacią świętego, możemy dostrzec, jak apostoł z pomocnikami wrzuca figury bożków do pieca. Z lewej natomiast obserwujemy wcześniejszą pracę ewangelizacyjną Tomasza.

Z prawej strony na pierwszym planie znajduje się scena zesłania Ducha Świętego. Najbliżej widza, w białej szacie, klęczy św. Mateusz. W tle z prawej strony możemy oglądać konsekwencje zesłania: Mateusz ewangelizuje słuchających go ludzi. Artysta zwraca w ten sposób naszą uwagę na to, że św. Mateusz był zarówno apostołem, jak i ewangelistą. Zesłanie Ducha Świętego w jego przypadku dało więc szczególnie obfite owoce.

Na obrazie widzimy też zwierzęta, które mają symboliczne znaczenie. Z lewej strony na pierwszym planie znajduje się pies, oznaczający wierność, a w środku, w tle – paw, symbol nieśmiertelności (w średniowieczu wierzono, że mięso pawia nigdy się nie psuje).

Postacie Tomasza i Mateusza rzadko są łączone na jednym obrazie. Dzieło van Orleya zostało jednak ufundowane przez cechy murarzy i cieśli z Brukseli, których patronami byli właśnie ci dwaj apostołowie. Obraz dekorował ołtarz w kościele du Sablon w Brukseli. Obecnie reprodukowany przez nas obraz środkowy tryptyku znajduje się w Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu, a skrzydła boczne w muzeum w Brukseli.