ILLIRIA
Ziemia Illiryjczyków, prowincja rzymska na wschodnim wybrzeżu Adriatyku (obecna zachodnia część Serbii i Chorwacji). Starożytni pisarze podają, że Illiryjczycy byli narodem dzikim i uprawiającym piractwo. Rzymianie potrzebowali dwustu pięćdziesięciu lat, by podporządkować sobie całkowicie ten region i w pełni włączyli go do cesarstwa na początku I w. po Chr., za panowania cesarza Tyberiusza (14-37 po Chr). Paweł Apostoł pisze w Rz 15,19, że głosił Ewangelię od Jerozolimy aż po Illirię, lecz nie jest jasne, czy oznacza to, że był w Illirii czy też wymienił ją jako wschodnią granicę swojej działalności apostolskiej w czasie, gdy pisał List do Rzymian. W II w. po Chr. W Illirii istniały wspólnoty chrześcijan, a Hieronim, tłumacz Biblii na łacinę (Wulgaty) urodził się tam około 342 r. po Chr.

Encyklopedia Biblijna :., praca zbiorowa, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 1999

IMIĘ BOŻE
objawione zostaje Mojżeszowi, który prosi o uwiarygodnienie swojej misji wśród Izraelitów przebywających w niewoli egipskiej. Objawienie składa się z dwóch części (Wj 3,14-15). W pierwszym zdaniu znajduje się enigmatyczna odpowiedź: "Jestem, który jestem" (hebr. 'hjh 'szr 'hjh). Może ona oznaczać stwierdzenie absolutnej niezależności Boga, stanowić afirmację Jego nieustannej i żywej obecności lub wskazywać na absolutny byt Boga. Dalszy ciąg to wyjaśnienie i rozszerzenie pierwszej części: Bóg objawia swoje imię "Jahwe" (hebr. Jhwh) oraz ukazuje się jako "Bóg Abrahama, Bóg Izaaka i Bóg Jakuba". Wypowiedź ta potwierdza kontynuację historii patriarchów opowiedzianej w Księdze Rodzaju. Zakończenie odpowiedzi pokazuje, że objawienie imienia dotyczy nie tylko współczesnych Mojżeszowi, ale rozciąga się "na wieki i (...) na najdalsze pokolenia". Alfabet hebrajski nie ma liter oznaczających samogłoski, dlatego może pojawić się wątpliwość, jak należy wymawiać imię Boże:

Jahwe czy Jehowa?
Starożytne teksty greckie posiadają transliterację Jabe, która wskazuje jednoznacznie na wymowę Jahwe. Jak natomiast powstała błędna wymowa? Kilka wieków po Chrystusie opracowano system samogłoskowy, dodając w górze lub w dole poszczególnych liter, czyli spółgłosek, specjalne znaki (kombinacje kropek i kresek), które spełniały funkcję samogłosek. Kiedy opracowano ten system, nie wymawiano na głos imienia Bożego, ponieważ interpretowano dosłownie drugie przykazanie Dekalogu (Wj 20,7). Gdy przy głośnej lekturze natrafiano na to imię, zastępowano je słowem "Pan" (hebr. adonaj). W rękopisach, aby zaznaczyć konieczność takiej zmienionej lektury, do czterech liter-spółgłosek imienia Bożego, zapisanego Jhwh, dodawano samogłoski a-o-a, pochodzące ze słowa adonaj. Ze względów fonetycznych po spółgłosce J nastąpiła zamiana samogłoski a na e. Z takiej kombinacji dwóch odrębnych wyrazów powstał zapis Jehowa. W języku hebrajskim nie miał on jednak nigdy własnego znaczenia i nie był uważany za imię Boga.
(za: ks. Artur Malina, Gość Niedzielny Nr 11/2004)

zobacz również:
Imiona Boga w Piśmie Świętym :.
Imiona Boże w Biblii (w porównaniu z nauką Świadków Jehowy) :.
Imię Boże Jehowa :.


IZAJASZ
Imię własne pierwszego spośród proroków większych. Był synem Amosa i pochodził prawdopodobnie z Jerozolimy. Rok urodzenia Izajasza nie jest znany. Jego sposób mówienia, dobra znajomość sfer dworskich, bliskie relacje z królami judzkimi wskazują na człowieka wykształconego, należącego raczej do wyższych sfer judzkich. Był żonaty i miał dwóch synów. Zachowane urywki biograficzne świadczą, że miał grono uczniów.

Powołanie Izajasza na proroka przedstawione jest w sposób uroczysty. Działalność swoją Izajasz rozpoczął w roku śmierci Azariasza, kontynuował ją za Jotama, a zwłaszcza za Achaza i Ezechiasza. Jego ostatnie pewne wystąpienie przypada na 701 rok przed Chrystusem. Na temat jego męczeńskiej śmierci za Manassesa istnieją jedynie przekazy apokryficzne i talmudyczne.

W swojej działalności Izajasz zabiegał u królów judzkich o neutralność polityczną, nie chciał się w głoszeniu Słowa Bożego podporządkować władzy państwowej.

Poddawał krytyce niesprawiedliwość społeczną, upadek moralności, brak właściwej linii postępowania religijnego i politycznego przez klasy kierujące państwem. Jednak zapowiedź kary i sądu nie była ostatnim słowem proroka. Przewidywał zasadnicze odrodzenie narodu wraz z dynastią Dawida. Jedną z bardziej charakterystycznych cech jego twórczości jest mesjanizm. Izajasz opisywał dzieje przyszłego Mesjasza. Szczególny nacisk kładł na Jego mękę.
(za: Gość Niedzielny Nr 28/2002)


IZAJASZA KSIĘGA
Jest zbiorem różnych utworów, zebranych w jedną całość i przypisanych Izajaszowi. Do XVIII wieku przetrwał pogląd, że wszystkie 66 rozdziałów pochodzi od jednego autora. Dziś prawie jednomyślnie przyjmuje się 3 księgi powstałe w różnych czasach, reprezentujące rozmaite gatunki literackie.

Wszystkie części - napisane przez różnych autorów - miały prawdopodobnie bliżej nieznanego redaktora. Łączy je wiele wspólnych pojęć: idea sądu i zbawienia, sprawiedliwości, Boga jako Świętego Izraela.
(za: Gość Niedzielny Nr 28/2002)

IZMAEL syn Abrahama i Hagar, służącej Sary. Dopóki żona Abrahama, Sara, nie urodziła syna, dopóty - zgodnie z ówczesnym prawem żydowskim - dziedzicem pozostawał Izmael, syn niewolnicy. Gdy Sara urodziła Izaaka i zauważyła, że Izmael wyśmiewa się z niego, domagała się od Abrahama, żeby wypędził z domu służącą Hagar wraz z jej synem. W końcu Abraham uczynił tak, jak radziła mu żona. Błąkając się po pustyni wygnańcy niemal umierali z pragnienia, ale Bóg usłyszał jęk małego Izmaela, ulitował się nad nim i poprowadził Hagar do studni. Gdy Izmael dorósł, stał się dobrym łucznikiem, mieszkał na pustyni, poślubił Egipcjankę i miał dwunastu synów, którzy stali się ojcami dwunastu plemion arabskich, zwanych Izmaelitami (Rdz 16,15; 21,8-21; 25,12-16; 37,25).
(mb)

IZRAEL
Nazwa dwunastu plemion semickich, zespolonych w jeden naród przez Mojżesza i Jozuego, które po zdobyciu Kanaanu utworzyły za czasów Dawida jedno zorganizowane państwo. Według jednej tradycji Jakub otrzymał imię Izrael po nocnej walce z aniołem.

Według innej sam Jahwe nadał mu imię Izrael w czasie objawienia w Betel. Synowie Izraela widzieli w Jakubie ojca plemienia. Świadectwem pozabiblijnym historii Izraela jest jego nazwa wyryta na kolumnie z końca XII wieku przed Chrystusem, na której faraon polecił wyryć nazwy podbitych narodów i plemion. Widocznie Izrael stanowił wtedy co najmniej jeden szczep semicki. Po śmierci Salomona i podziale królestwa imię Izrael stało się nazwą Państwa Północnego, które powstało po śmierci Salomona w 922 roku przed Chrystusem, w wyniku podziału królestwa.

Pierwszym królem Izraela był Jeroboam I.

Stolicą początkowo było Sychem, potem Tirsa, aż wreszcie król Omri przeniósł ją do Samarii. Izrael stale był zagrożony przez Syrię, a później przez Asyryjczyków. Odmiennie, niż to miało miejsce w Państwie Południowym, Państwo Północne nie miało stałej dynastii. Na przełomie dwustuletniego istnienia wybitnymi jego władcami byli: Omri - uchodzący za faktycznego twórcę królestwa, Achab - prowadzący pokojową politykę z Judą oraz Ozeasz.
(za: Gość Niedzielny Nr 24/2002)
IDUMEA
Grecka i rzymska nazwa Edomu, jakkolwiek co do terytorium są duże różnice. Edom leżał na południowy zachód od Morza Martwego, po obu stro­nach zapadliska Araby aż do Zatoki Elanickiej. Idumea natomiast leżała na po­łudnie od Judei i obejmowała obszar Hebronu, zajęty przez Edomitów prawdo­podobnie po zburzeniu Jerozolimy w 587 r. (Am. 1,11; Abd.; Ez. 25, 12 n.; 35, 5-15; Lam. 4, 21; Ps. 136, 7), a na daw­nym edomickim obszarze osiedlił się szczep arabski Nabatejczyków (Iz. 34,5; 63,1; Jer. 49,17; Mal. 1,2 n.). W okresie syryjskim I. obejmowała jeszcze część Sefeli i stanowiła eparchię lub satrapię, którą zarządzał strateg (2 Mach. 12,35 wymienia Gorgiasza). W czasach rzym­skich Idumea stanowiła południową część Ju­dei, co do przestrzeni niewielką. Granicę południową stanowiła linia Gaza-Bersa-bea do południowych wybrzeży Morza Martwego, a więc fizyczna granica Pale­styny przedjordańskiej. Granicą wschod­nią był brzeg morza aż do Engaddi (wy­łącznie), granica północna biegła na pół­noc od miast: Masada, Hetoron, Betsura, Marisa. Potomkowie dawnych Edomitów etnograficznie i religijnie złączyli się z Żydami. Antypater i jego syn Herod Wielki byli Idumejczykami. Wraz z upadkiem państwa żydowskiego ginie pamięć o Idumei.
IDUMEJCZYCY

Nazwa, którą w okresie hellenistycznym i rzymskim określano lud Edomitów, siedzący pier­wotnie między Morzem Martwym na pół­nocy i zatoką Akaba na południu. Pod naciskiem prących z Arabii Nabatejczyków przesunęli się Edomici z tych siedzib na teren południowej Judei, wyludnionej zresztą w znacznej mierze przez uprowa­dzenie ludności do niewoli babilońskiej (586). Głównym ich miastem było teraz dawne judzkie miasto Hebron na południe od Jerozolimy. W nowych siedzibach dzie­lili Idumejczycy losy swoich pobratym­ców judzkich, a więc podlegali królom perskim, potem weszli w skład monarchii Aleksandra Wielkiego i jego następców. Kiedy Antioch III wydarł Lagidom Palestynę (198 r.), znaleźli się Idumejczycy pod pa­nowaniem Seleucydów, przy czym obszar ich stanowił osobną prowincję (eparchia u Diod. XIX, 95, 2 lub strategia u tegoż Diod, XIX, 98, 1) pod zarządem stratega. Takim strategiem (u Wujka „starostą") był w Idumei Gorgiasz (2 Mach. 12,32), wódz Antiocha IV Epifanesa, pobity przez Judę Machabeusza w r. 165. Zwycięski Juda zwrócił się z kolei przeciw Idumejczykom, którzy popierali Seleucydów (1 Mach. 5,3) i zdobył miasto ich Hebron (1 Mach. 5,65). W r. 126 syn Szymona Machabeusza Jan Hirkan (135-104) roz­ciągnął swoją supremację na całą już Idumeę i dążąc do zespolenia kraju z Judea, narzucił mieszkańcom prawo Mojżeszowe i obrzezanie (J. Flaw., Antiq. XIII, 257; XV, 254; Bell. Jud. I, 63). Idumea zachowała jednak swoich naczelników, z których jednym był za Jana Hirkana II (63—40) Idumejczyk Antypater, wkrótce wszechwładny minister słabego króla. Syn jego Herod Wielki mianowany został w r. 40 przez Rzymian królem dotychczasowego państwa Hasmonejczyków i osadzony w r. 37 przez wojska rzymskie w Jerozolimie. W ten sposób idumejska dynastia zapanowała nad Judea, dając jej złudę politycznej świetności pod rzymską supremacją, ale lud idumejski zespolił się nierozerwalnie ze swym odwiecznym wrogiem w jedną całość i podzielił jego losy. W powstaniu żydowskim 66-70 wzięli udział i Idumejczycy, w czasie oblężenia Jerozolimy uprawiali wraz z zelotami rządy terroru (J. Flaw., BJ. IV, 224 nn.). Z upadkiem powstania znikli Idumejczycy na zawsze z historii.

(PEB)