HELLENIŚCI
grupa Żydów przybyłych z diaspory (czyli żyjących poza Palestyną), którzy osiedlili się w Jerozolimie. Posługiwali się oni językiem greckim, w przeciwieństwie do używających palestyńskiej odmiany języka aramejskiego Hebrajczyków.

W I w. po Chrystusie w Jerozolimie istniało kilka greckojęzycznych synagog. Przyczyną powrotu do ojczyzny była gorliwość żyjących poza Palestyną Żydów w zachowywaniu tradycji przodków. Wielu z nich pod koniec życia wracało do ojczyzny przodków, by tam umrzeć, ponieważ za pożądane uznawano spocząć w ziemi Izraela. Według jednej z rozpowszechnionych tradycji, zmartwychwstać mieli jako pierwsi ci zmarli, którzy zostali pogrzebani w Izraelu.

Biblia hebrajska nakazywała otaczanie opieką wdów, pozbawionych po śmierci mężów środków do życia. W Jerozolimie mieszkało tak wiele wdów z diaspory, że istniejące synagogi nie były w stanie pomóc wszystkim. Ten problem dotknął także pierwotny Kościół - helleniści zgłaszali pretensje, że ich wdowy nie otrzymują należytej opieki ze strony wspólnoty (Dz 6,1).
(za: Gość Niedzielny Nr 17/2002)

HEROD WIELKI
syn Antypatra mianowanego władcą Judei przez Juliusza Cezara w 47 roku przed Chrystusem. Antypater mianował Heroda zarządcą Galilei. Po śmierci ojca i brata Józefa, zarządcy Jerozolimy, Rzymianie nadali Herodowi tytuł ?króla żydowskiego?; jego panowanie trwało od 37 r. przed narodzeniem Chrystusa.

Herod był gorliwym królem i rozpoczął całkowitą przebudowę świątyni w Jerozolimie, lecz lud powątpiewał w szczerość intencji władcy i nienawidził jego rodziny. Herod, który nie był z pochodzenia Żydem, wymordował członków żydowskiego rodu Hasmoneuszów, w których upatrywał zagrożenie dla swej władzy.

Nowy Testament przedstawia go jako sprawcę wymordowania dzieci do drugiego roku życia w Betlejem, w czasie, gdy narodził się Jezus. Miał opinię władcy nieznającego litości. Znajdował i mordował przeciwników nawet wśród członków własnej rodziny.

Po śmierci jego królestwo podzielono między trzech z pozostałych przy życiu synów: Archelausa, Antypasa i Filipa.
(za: Gość Niedzielny Nr 1/2001)

HISTORIA ZBAWIENIA
Podstawową kategorią religii Izraela i chrześcijaństwa jest historia zbawienia. Jej rozwój jest linearny i jednokierunkowy. Wydarzenia mogą być wielokrotnie wspominane, ale nie są powtarzane. Religie objawione różnią się zatem od religii naturalnych, które były przeniknięte motywami powtarzających się powrotów oraz wiecznie następujących po sobie okresów umierania i odradzania się. Nawiązując do cykliczności przyrody, mity opowiadały o bogach umierających i powracających do życia. Sztuka nagrobków - zarówno pogańskich, jak i najstarszych chrześcijańskich - wykorzystywała tę symbolikę. Pierwsi teolodzy chrześcijańscy interpretowali ją jednak w świetle Objawienia: „Nic nie ginie inaczej jak dla ocalenia. Cały więc ten zmienny porządek natury jest świadectwem zmartwychwstania umarłych” (Tertulian, O zmartwychwstaniu ciała 12).
(za: Gość Niedzielny Nr 48/2003)

HOREB (góra)
hebr.: suchy, samotny.

Nazwa góry, przy której został powołany Mojżesz (Wj 3, l) i Bóg ukazał się Eliaszowi (l Krl 19,8-14). Utożsamia się ją zazwyczaj z górą Synaj lub uważa za nazwę pasma górskiego, którego szczytem jest Synaj.
(za: Gość Niedzielny Nr 9/2002) HELI (hebr., „[Bóg] jest wzniosły”).

1. Sędzia Izraela (1 Sm 4,18) i kapłan w Szilo, gdzie w epoce sędziów znajdowała się Arka Boża. Obserwując Annę modlącą się o dziecko, najpierw myślał, że jest pijana, ale potem pewnił ją, że jej modlitwa będzie wysłuchana. Później Samuel, owoc tej obietnicy, został przyprowadzony do Szilo i przeznaczony na służbę Bożą; z czasem zastąpił Helego, którego obaj synowie, Chodni i Pinchas, byli źli. Gdy Heli usłyszał o ich śmierci w bitwie pod Afek i utracie Arki Bożej, upadł, złamał kark i umarł (1 Sm 4).

2. W NT imię ojca Józefa w genealogii Jezusa, podanej w Ewangelii Łukasza (3,23)
(EB)

HEBRON
Jedno z centralnych miast, położonych w południowej, górzystej części Judy, około 40 km na południowy zachód od Jerozolimy. Hebron znajduje się na jednym z najwyższych punktów (ok. 930 m n.p.m.) centralnego pogórza i jest jednym z najstarszych stale zamieszkanych miast Palestyny. Jest położony w obszarze obficie zaopatrzonym w wodę, czerpaną z licznych studni i źródeł oraz stanowi regionalne centrum uprawy winogron i oliwek. Wzmianki o jego starożytnym pochodzeniu znajdujemy w Lb 13,22, gdzie się podaje, że założono go siedem lat przed egipskim Soan (Awaris, później nazywany Ramses), prawdopodobnie w XVII w przed Chr. Pierwotnie Hebron (Rdz 23,2; Jo 20,7) nosił nazwę Kiriat-Arba (hebr. „czteroczęściowe miasto”).

Obecnie nazwa miasta Al-Chalil (arab. „przyjaciel”) wskazuje na jego bliski związek z tradycyjnymi podaniami o Abrahamie (Rdz 13,18; 18,1), znanym jako „przyjaciel Boga” (2 Krn 20,7; Iz 41,8; Jk 2,23). W Hebronie zmarła Sara i właśnie tam Abraham kupił od Chetytów pieczarę Makrela na grobowiec rodzinny (Rdz 23,7-16). Miejsce to zachowało do dziś swoją tradycyjną nazwę Heram al-Chalil (arab. „Świątynia Przyjaciela”).
Gdy Izraelici wkroczyli do Ziemi Obiecanej, w Hebronie przebywali trzej legendarni Anakici, „olbrzymi” (Lb 13,22), którzy ponownie się w nim osiedlili po podboju (Joz 14,12). Hebron został zdobyty przez Jozuego (Joz 10,1-27.36-39; 11,21-23), a następnie ponownie zajęty przez Kaleba (Joz 14,12). Miasto zostało przydzielone Kalebowi ostatecznie stając się własnością Kehatytów i pełniąc funkcję jednego z sześciu miast ucieczki (Joz 20,7).

Hebron odgrywał ważną rolę we wczesnym okresie życia Dawida (ok. 1004-998 przed Chr.). Był jednym z miast, które udzieliły mu pomocy w czasie, gdy żył jako zbieg (1 Sm 30,31). Właśnie w Hebronie Dawid został namaszczony na „króla Judy” (2 Sm 2,11) i panował przez siedem i pół roku (2 Sm 5,5), podczas gdy syn Saula, Iszboszet, władał na północy. W Hebronie Absalom rozpoczął swoją rewoltę przeciwko ojcu (2 Sm 15,7-10).

W okresie podzielonego królestwa (924-586 przed Chr.) Roboam umocnił fortyfikacje Hebronu (2 Krn 11,5.10). Na kilku odnalezionych uchach glinianych dzbanów o jednakowej pojemności (ok. 38 l), datowanych na VIII w. przed Chr., widnieje pieczęć z nazwą Hebronu, gdzie zostały prawdopodobnie wykonane w królewskiej garncarni.

Od czasu wygnania do Babilonu (586 – ok. 538 przed Chr.) do odbicia miasta w 164 r. przed Chr. przez Judę Machabeusza (1 Mch –w 5,65), Hebron zamieszkiwali Edomici (Idumejczycy). Chociaż Hebron nie jest wymieniany w NT, Herod Wielki wzniósł w nim kilka charakterystycznych budowli, które nadal można oglądać w Haram el-Chalil.(EB)

HOR
Góra, na której umarł Aaron, miejsce zborne i obozowisko Izraelitów na granicy Edomu (Lb 20,22-29; 33,37-39). Tradycyjnie Hor utożsamiano ze współczesną Dżabal Harun, wznoszącą się w pobliżu Petry - miejsca, w którym znajduje się muzułmańska świątynia. Hipoteza ta jest jednak mało prawdopodobna, ponieważ Dżabal Harun znajduje się w głębi Edomu, a jego najwyższe szczyty nie nadają się na miejsce zgromadzeń. Hor wymieniano także jako północną granicę dziedzictwa Izraela (Lb 34,7-8); być może chodziło o Hermon.
(EB)