Czy według Nowego Testamentu Maryja nie była dziewicą?

W Izraelu dziewice wyróżniały się spośród tłumu swym sposobem ubierania (2 Sm 13,18). Zatem młoda, niezamężna kobieta jawnie obnosiła się ze swym dziewictwem, nie mogąc w zasadzie w żaden sposób przy ówczesnych zwyczajach społecznych panujących w Izraelu zataić braku swego dziewictwa (por. Pnp 6,8, gdzie dziewice ( ‘alamot) jakby przeciwstawiono „nałożnicom królewskim”). Z tego punktu widzenia młoda, jeszcze niezamężna kobieta, określana w Biblii jako ‘almah, jest dziewicą. W Starym Testamencie, poza rozważanym fragmentem Iz 7,14, mamy przynajmniej jedno bezsporne miejsce, gdzie mianem ‘almah została określona dziewica. Mianowicie, w Rdz 24,16 Rebeka została określona terminem betulah („dziewica”), zaś w Rdz 24,43 określono ją terminem ‘almah. Widać z tego, że wyrazy ‘almah i betulah były stosowane zamiennie jako synonimy.
Z drugiej strony w czasach powstawania LXX w starożytnych językach orientalnych nie istniało specjalnie wydzielone słowo „dziewica”, które tak jak dziś w języku polskim oznaczało stricte tylko i wyłącznie „dziewicę”. Nie tylko słowo ‘almah, ale nawet hebrajskie słowo betulah, które posiada wydźwięk bardziej skierowany na istotę dziewictwa, wedle filologów również nie do końca to dziewictwo zakłada^[8]. Skoro tekst hebrajski Iz 7,14 nie mógł bezspornie i jednoznacznie oddać w czasach powstawania LXX idei dziewictwa za pomocą żadnego słowa, natomiast greckie parthenos („dziewica”) o wiele lepiej określa istotę dziewictwa, to można przyjąć, że hebrajscy tłumacze greckiej Septuaginty, którzy w czasach przedchrześcijańskich przetłumaczyli słowo ‘almah na greckie parthenos – „dziewica”, mieli tak jak w przypadku Rdz 24,43^[9] określone racje przemawiające za tym, aby tak właśnie i nie inaczej to słowo przetłumaczyć również w Iz 7,14. Wskazuje to, że w takim duchu odczytywała ten tekst przedchrześcijańska tradycja żydowska, co znalazło wyraz w tym właśnie tłumaczeniu Septuaginty. Tradycja ta może być uzasadniona także z innych powodów.

Mianowicie, z pewnych powodów można przyjąć, że prorok Izajasz, który pisał swe słowa z Iz 7,14 w VIII wieku przed Chrystusem^[10], rozumiał słowo ‘almah bardziej w znaczeniu „dziewica” niż tylko w znaczeniu „młoda niewiasta”, jak to dziś próbuje się akcentować wśród przeciwników katolickiej interpretacji Iz 7,14. Wskazuje na to kilka okoliczności. Pierwsza z nich to archaiczne znaczenie słowa ‘almah, które najwidoczniej w czasach Izajasza nosiło w sobie o wiele silniejszy akcent kładziony na istotę dziewictwa, niż stało się to być może później, kiedy słowo to oznaczało przede wszystkim młodą kobietę. Okoliczność, że słowo ‘almah w czasach Izajasza nosiło o wiele silniejszy akcent kładziony na istotę dziewictwa, jest potwierdzony przez odkrycia z Zendżirli, gdzie w jednym z napisów z IX wieku przed Chrystusem, który to napis został poświęcony pewnemu królowi Kilamu, słowo ‘almah jest bezspornie odniesione do kobiety, która jeszcze nie rodziła, a ponadto do dziewicy^[11]. Potwierdzają to też ustalenia C.H. Gordona, który w swym słowniku ugaryckim pt. Ugaritic Handbook^[12] wykazał, że odpowiadające hebrajskiemu słowu ‘almah ugaryckie glmt wielokrotnie jest utożsamiane z ugaryckim btlt, które odpowiada hebrajskiemu betulah – „dziewica”^[13]. Przykładem takiego synonimicznego zastosowania wspomnianych w poprzednim zdaniu dwóch słów może być pewien starożytny napis ugarycki, który brzmi: hl glmt tld b(n) , co się tłumaczy jako: młoda dziewczyna (glmt, któremu odpowiada ‘almah – przyp. J.L.) urodzi syna. Wydaje się, że owa glmt jest wcześniej w tym tekście określana jako btlt – „dziewica”^[14]. Być może o istnieniu takiego samego synonimu świadczy również fenicki napis z Ras Szamra, opublikowany w 1933 roku przez Virolleanda, w czasopiśmie „Syria”^[15]. Napis ten brzmi: ast tq hbtk glmt ts rb, co się tłumaczy: weźmiesz niewiastę do swego domu, pannę (glmt) wprowadzisz na swój dziedziniec^[16]. Warto też dodać, że Hieronim^[17] zwracał nam uwagę na to, iż w języku punickim słowo alma oznaczało właśnie dziewicę^[18].

Następnie, jak wyżej wspomniałem, w Rdz 24,16 Rebeka została określona terminem betulah („dziewica”), zaś w Rdz 24,43 określono ją terminem ‘almah. Widać z tego, że wyrazy ‘almah i betulah były bezspornie stosowane zamiennie jako synonimy w rozdziale 24 Księgi Rodzaju, która zdaniem krytyków należy do warstwy J Pięcioksięgu i której powstanie datuje się na X wiek przed Chrystusem^[19]. Ten sam wniosek wynika z wyżej wspomnianych tekstów ugaryckich, w których odpowiednik ‘almah jest używany wymiennie z btlt, któremu odpowiada hebrajskie betulah – „dziewica”.

Mamy zatem wyżej wspomniane i szczegółowo omówione trzy najstarsze świadectwa semickie, w których słowo ‘almah jest zawsze bezspornie stosowane na oznaczenie dziewicy. Są to: 1) teksty ugaryckie wspomniane w słowniku C.H. Gordona; 2) tekst z Zendżirli, który został poświęcony pewnemu królowi Kilamu; 3) bardzo stary tekst uważany przez biblistów za należący do warstwy jahwistycznej Pięcioksięgu, którą datuje się na nie później niż X wiek przed Chrystusem. Późniejsze teksty z ST nie przeczą takiej interpretacji słowa ‘almah, w której oznacza ono dziewicę. Te dane upoważniają nas do przyjęcia wniosku, że autorzy LXX mieli uzasadnione powody i pełne prawo ku temu, aby słowo ‘almah z bardzo starego (w porównaniu z resztą tekstów ST) proroctwa Izajasza z Iz 7,14 przetłumaczyć na greckie parthenos, oznaczające dziewicę, co było zgodne z najstarszym znaczeniem słowa ‘almah.

Ponadto kolejnym powodem, dla którego tłumacze LXX zdecydowali się na przetłumaczenie ‘almah na akcentujące dziewictwo słowo parthenos w Iz 7,14, może być fakt, zgodnie z którym wiemy, że w Iz 7 nie wspomniano o ojcu Emmanuela. Nie wspomniano też, że to właśnie on nada Emmanuelowi imię, choć taki zwyczaj istniał w starożytnych patriarchalnym Izraelu^[20] (por. też Rdz 16,15; Sdz 8,31; Tb 1,9; Oz 1,4.6; Mt 1,21.25; Łk 1,13). Z tekstu masoreckiego wynika, że imię nada Emmanuelowi matka: weqara’t – „i ona nazwie” (Iz 7,14). Z Wulgaty i Peszitty wynika, że nazwą go tak inni. Tylko kilka kodeksów LXX wspomina, że Achaz nada imię dziecku, jednak ich lekcja nie jest uważana za wiarygodną. Za najbardziej wiarygodną uważa się lekcję z tekstu qumrańskiego, gdzie spotykamy formę trzeciej osoby rodzaju męskiego, która w języku hebrajskim przyjmuje jednak znaczenie nieosobowe^[21]. Lekcja z Qumran jest więc w zgodzie z Wulgatą i Peszittą i z niej nie można wnioskować, że to ojciec nada dziecku imię, co suponuje brak ojca (a tym samym dziewicze poczęcie w Iz 7,14).

Za tłumaczeniem ‘almah z Iz 7,14 przez słowo „dziewica” oprócz LXX poszły też inne starożytne przekłady, także tłumaczące słowo ‘almah przez słowo „dziewica”. Mianowicie, Wulgata ma w Iz 7,14 virgo, Peszitta ma betulto, zaś Targum Jonatana ben Uzziela ma ullemeto, alimto, odpowiadające słowu ‘almah^[22]. Z takimi tłumaczeniami nie zgadzają się, co prawda, pewne starożytne przekłady ST, mianowicie Akwila, Teodocjon i Symmach, które tłumaczą słowo ‘almah przez neanis („młoda dziewczyna”)^[23], jednakże dziś wśród biblistów powszechnie akceptowany jest fakt^[24], że są to przekłady nie tylko o wiele młodsze od LXX, ale przede wszystkim powstałe na gruncie wrogim chrześcijaństwu i z tego powodu konkurencyjne względem LXX. Stąd różnice te należy traktować jako opozycyjne względem Septuaginty, czysto polemiczne i nacechowane brakiem obiektywizmu. Warto też zauważyć, że tłumacze LXX w innych niż Iz 7,14 miejscach przetłumaczyli słowo ‘almah przez neanis, co znaczy „młoda dziewczyna”^[25]. Zdawali sobie zatem sprawę, jakie jest pełne znaczenie tego słowa, co przeczy tezie niektórych^[26], jakoby po prostu „pomylili” się oni w swym tłumaczeniu.