Dzieje Izraela

Położenie geograficzne Palestyny sprawiło, że przybywały do niej ludy z różnych stron świata. Najstarsze zachowane ślady migracji pochodzą z epoki wczesnego brązu (3200-2900 r. przed Chr.), kiedy to na teren Palestyny przybyli mieszkańcy Mezopotamii i Egiptu.
Około 3000 r. przed Chr. z północy przywędrowali do Palestyny Kananejczycy, asymilując się z lokalną ludnością i pokojowo narzucając jej swoją kulturę. Wraz z napływem i osiedlaniem się przybyszów nastąpił żywiołowy rozwój miast, zarówno istniejących, jak i nowych, m.in. Aj, Megiddo, Aradu, Jerycha czy Bet Szean. Nasilenie procesu urbanizacji przypada na okres 2900-2200 r. przed Chr. Ponieważ nie było jednego prężnego organizmu państwowego, miasta-państwa musiały mieć duży stopień samowystarczalności i autonomii. Obok ufortyfikowanych osiedli koczowali nomadzi lub półnomadzi. Dość jednorodny i nieprzerwany rozwój kultury materialnej sugeruje, że w kraju na ogół panował spokój.
W trzeciej fazie wczesnego brązu (lata 2700-2200 przed Chr.) na terenie Palestyny pojawiła się nowa ludność, która przybyła prawdopodobnie z południowo-wschodniej Anatolii i z rejonu Kaukazu. Nie wiadomo jednak, czy zasymilowała się z ludnością kananejską, co się przyczyniło do powiększenia zróżnicowania etnicznego, czy też wycofała się z powrotem na północ.
Burzliwy w dziejach Palestyny był okres średniego brązu (lata 2200-1550 przed Chr.). W jego pierwszej fazie (lata 2200-2000) większość miast kananejskich przeżyła wrogie najazdy, których wynikiem były zniszczenia i przerwy w osadnictwie. Dopiero po jakimś czasie miasta zostały na powrót zasiedlone przez nową ludność napływową. Kolejne fale migracji, jakie wówczas miały miejsce, były częścią ogromnego procesu przemieszczania się ludów obejmującego cały obszar żyznego Półksiężyca. Część uczonych sądzi, że była to migracja ludów semickich, inni są zdania, że najeźdźcy nie byli Semitami.
Z początkiem drugiej fazy średniego brązu (lata 2000-1750) ogarnęła Kanaan wielka inwazja Amorytów, pod wieloma względami podobna do tej, jaka dokonała się około tysiąca lat wcześniej, kiedy napływali Kananejczycy. Napływ Amorytów okazał się zjawiskiem brzemiennym w skutki. Zajęli oni obszar rozciągający się od Ras Szamra w Syrii po Półwysep Synajski. Pozostawali nieprzerwanie na terenie Syro-Palestyny do ok. 1200 r. przed Chr. Czasy świetności Amorytów przypadły na początek drugiej połowy II tys. przed Chr., kiedy to na terenie Syrii istniało silne królestwo Amurru ze stolicą w Kadesz nad Orontesem. Kres jego istnieniu położyły najazdy Chetytów oraz inwazja tzw. Ludów Morza ok. 1200 r.

Według tradycji utrwalonych w Piśmie świętym i potwierdzonych przez archeologię Kananejczycy i Amoryci stanowili tylko część zróżnicowanej mozaiki mieszkańców ziemi Kanaan przed osiedleniem się w niej Izraelitów. Lista przedizraelskich mieszkańców Kanaanu bywa dłuższa, lecz najczęściej obejmuje siedem ludów: Kananejczyków, Chetytów, Amorytów, Peryzytów, Chiwwitów, Jebusytów i Girgaszytów.

Spis treści