XXIX NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK A

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

XXIX NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK A
Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Król Cyrus narzędziem Boga

Czytanie z Księgi proroka Izajasza.

To mówi Pan o swym pomazańcu Cyrusie: «Ja mocno ująłem go za prawicę, aby ujarzmić przed nim narody i królom odpiąć broń od pasa, aby otworzyć przed nim podwoje, żeby się bramy nie zatrzasnęły.
Z powodu sługi mego, Jakuba, Izraela, mojego wybrańca, nazwałem cię twoim imieniem, pełnym zaszczytu, chociaż Mnie nie znałeś. Ja jestem Pan i nie ma innego. Poza Mną nie ma boga. Przypaszę ci broń, chociaż Mnie nie znałeś, aby wiedziano od wschodu słońca aż do zachodu, że beze Mnie nie ma niczego. Ja jestem Panem i nie ma innego».
Iz 45,1.4-6

Fragment powołania Cyrusa (Iz 45,1-8) Słowa oznajmiają Boże postanowienie (Ps 2; 110) dotyczące wstąpienia na tron Cyrusa. Tylko w tym fragmencie ST cudzoziemiec został przez Pana nazwany "pomazańcem" - hebr. māšîah, „mesjasz”, gr. christos, stąd "Chrystus"; ST nigdy nie posługuje się tytułem māšîah jako określeniem obiecanego zwiastuna, mającego oznajmić Izraelowi nadejście czasów ostatecznych. Tytuł ten był zarezerwowany głównie dla królów (1 Sm 16,6; 2 Sm 19,22), lecz nadawano go także prorokom (Ps 105,15) i kapłanom (Kpł 4,3; Dn 9,25-26).

1. ”ująłem go za prawicę”: Podczas ceremonii królowie chwytali rękę opiekującego się nimi boga Bela-Marduka. Deutero-Izajasz ukazuje Jahwe chwytającego dłoń Cyrusa jako prawowitego króla, mającego nadzorować odnowienie Izraela. Prorok musiał się czuć rozczarowany, gdy później Cyrus uchwycił dłoń Bela-Marduka, (zob. cylinder z inskrypcją Cyrusa), i w imieniu tego boga zezwolił Żydom na powrót do ojczyzny.

4. Bóg kierował krokami Cyrusa "chociaż (Cyrus) Go nie znał". Mamy tu praktyczny wyraz tego, że Bóg jest „Pierwszy” (Iz 44,6). Pan pilnował, by historia świata współgrała z Jego planem dla niewielkiej grupy jeńców - Izraela. Starożytni historycy (Herodot i Ksenofont) wyśmiewali próżne rzekomo przechwałki Żydów.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

45,1. Dokonania Cyrusa. Cyrus, król Persji, był jednym z największych zdobywców w dziejach świata. Odziedziczył tron po swoim ojcu, Kamebezysie I, w 559 przed Chr. W 556 przed Chr. babiloński król Nabonid, pod wpływem snu, zerwał traktat, który przez ponad pół stulecia wiązał jego kraj z Medami, i zawarł przymierze z Cyrusem. Dało to Cyrusowi większe pole manewru w stosunkach z Medami (rządzonymi wówczas przez jego dziadka, Astygesa), których państwo podbił w 550 przed Chr. Powstało w ten sposób nowe imperium Medów i Persów, które rozciągało się na całym obszarze dzisiejszego Iranu. W 546 przed Chr. Cyrus pokonał Lidię, królestwo Anatolii i Jonię. W ciągu pięciu następnych lat umocnił swoją władzę nad plemionami północno-wschodniego Iranu. Ukoronowaniem tych sukcesów był podbój Babilonu w 539 przed Chr. Kiedy Cyrus poległ w bitwie w 530 przed Chr., cały Bliski Wschód (z wyjątkiem Egiptu) znajdował się pod panowaniem Persji.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Pośród narodów głoście chwałę Pana.

Śpiewajcie Panu pieśń nową,
śpiewaj Panu, ziemio cała.
Głoście Jego chwałę wśród wszystkich narodów,
rozgłaszajcie cuda pośród wszystkich ludów.
Refren.
Wielki jest Pan, godzien wszelkiej chwały,
budzi trwogę najwyższą, większą niż inni bogowie.
Bo wszyscy bogowie pogan są tylko ułudą,
Pan zaś stworzył niebiosa.
Refren.
Oddajcie Panu, rodziny narodów,
oddajcie Panu chwałę i uznajcie Jego potęgę.
Oddajcie Panu chwałę należną Jego imieniu,
przynieście dary i wejdźcie na Jego dziedzińce.
Refren.
Uwielbiajcie Pana w świętym przybytku.
Zadrżyj ziemio cała przed Jego obliczem.
Głoście wśród ludów, że Pan jest królem,
będzie sprawiedliwie sądził ludy .

Ps 96(95)

Psalm 96 - Hymn na cześć Jahwe-Króla. Psalm zawiera liczne paralele do Ps 98 i dublet w 1 Krn 26,23-33. Niezwykłą cechą psalmu jest charakter "misyjny", nakazujący ludowi Bożemu głoszenie chwały Boga na całym świecie (ww. 2.10). Struktura: ww. 1-6 (wezwanie ludu Jahwe, by rozgłaszał Jego chwalę); ww. 7-9 (wezwanie narodów do oddania czci Jahwe); ww. 10-13 (wezwanie całego stworzenia do uznania władzy Jahwe).

5.. Bo wszyscy bogowie pogan to ułuda:
Choć w tym miejscu nie musimy brać tego dosłownie, niemniej jednak to zdanie wyznacza kolejny krok w stronę całkowitego monoteizmu.

7-9. Tekst zaczerpnięty z Ps 29,1-2. Lecz tutaj "rodziny narodów", a nie bogowie, otrzymują nakaz wielbienia Jahwe w świątyni (por. ww. 6 i8). Czy jest to kolejny dowód w tym psalmie rodzącego się monoteizmu?

7-8. Przypisanie Bogu "chwały i pokłonu" oznacza uznanie go za najwyższego Boga.

8. Nieście ofiary i wchodźcie do Jego przedsieni:
Poddani królowie na starożytnym Bliskim Wschodzie mieli obowiązek regularnego stawiania się przed swoim suzerenem ("wchodźcie do ] ego przedsieni").

10. Por. Ps 93,1. Wołanie w psalmach na cześć Króla: ,,Jahwe króluje!" (por. Ps 93,1; 97,1; 99,1) teraz ogłaszane jest światu.

11-13. Nie tylko narody, lecz także całe stworzenie jest wezwane do przyłączenia się do radosnego przekazywania dobrej nowiny o Jahwe jako Królu wszechświata.

12. Teofania (Ps 50,3) lub ryt kultyczny, kiedy Arka niesiona jest w pochodzie (por. 2 Sm 6,5.9) i "wchodzi" do świątyni (Ps 24,7.9). Takie kultyczne wydarzenie wprowadza większy dramatyzm do starożytnego mitu o boskim wojowniku, który wchodzi do swego pałacu i rozpoczyna sprawowanie władzy nad światem po pokonaniu sił chaosu.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

DRUGIE CZYTANIE
Paweł dziękuje Bogu za wiarę, nadzieję i miłość Tesaloniczan

Początek Pierwszego Listu świętego Pawła Apostoła do Tesaloniczan.

Bracia: Paweł, Sylwan i Tymoteusz do Kościoła Tesaloniczan w Bogu Ojcu i Panu Jezusie Chrystusie. Łaska wam i pokój.
Zawsze dziękujemy Bogu za was wszystkich, wspominając o was nieustannie w naszych modlitwach, pomni przed Bogiem i Ojcem naszym na wasze dzieło wiary, na trud miłości i na wytrwałą nadzieję, w Panu naszym Jezusie Chrystusie. Wiemy, bracia przez Boga umiłowani, o wybraniu waszym, bo nasze głoszenie Ewangelii wśród was nie dokonało się przez samo tylko słowo, lecz przez moc i przez Ducha Świętego, z wielką siłą przekonania.
1 Tes 1,1-5b

Nie jest pewne, w którym miejscu kończy się (ani czy w ogóle się kończy) Pawłowe dziękczynienie. Ponieważ apostoł nie stosował podziału na paragrafy, lecz podążał swobodnie za biegiem myśli i czynił dygresje, nie zawsze można przedstawić w zarysie treść jego listu, jak to czynimy w przypadku współczesnych tekstów, które omawiają określony problem.

Pozdrowienie (1,1).

Pierwszy list Pawła rozpoczyna się w sposób typowy dla starożytnych listów greckich, tj. od wskazania autora (autorów), odbiorcy (odbiorców) oraz słów pozdrowienia. Pierwsze słowa listu określają go jako wspólne dzieło Pawła, Sylwana i Tymoteusza. Używanie w tekście listu zwrotów w 1 os. lm. (poza 3,5; 5,27) wskazuje, że nie tylko słowa pozdrowienia, lecz także główne przesłanie pochodziło od trzech wymienionych osób (2,7). Sporadyczne pojawianie się lp. dowodzi, że to Paweł ostatecznie zredagował list, chociaż anonimowy skryba uczestniczył przypuszczalnie w procesie jego pisania.

”Sylwan”: Mężczyzna utożsamiany zwykle z "Sylasem" z Dz 17,4 (Sylwan to łacińska forma imienia Sylasa, rzymskiego obywatela. Żydzi cieszący się obywatelstwem Rzymu, często nadawali swoim dzieciom imiona, które brzmiałyby podobnie w języku hebrajskim (lub aramejskim) oraz łacińskim.)- jedną z czołowych postaci chrześcijańskiej wspólnoty w Jerozolimie. Sylas, początkowo wysłany z misją do Antiochii (Dz 15,22), towarzyszył Pawłowi w jego podróżach misyjnych po odejściu od Apostoła Barnaby i Marka (Dz 15,36-41).

”Tymoteusz”: Dosł. "Czczący Boga"; główny współpracownik Pawła i jego zaufany pomocnik w dziele ewangelizacji.

”do Kościoła Tesaloniczan”: List został zaadresowany do grupy osób, nie zaś do pojedynczej osoby. Wyrażenie to sugeruje, że odbiorcy listu spotykali się (5,27), przypuszczalnie w domu jednego z wierzących. Jest mało prawdopodobne, by niedawno nawróceni Tesaloniczanie byli świadomi całego bogactwa znaczenia, jakie kryje w sobie biblijne (LXX) słowo "Kościół".

”Tesaloniczan”: Słowa te sugerują, że chrześcijanie stanowili wybraną grupę (1,4) wyodrębnioną spośród mieszkańców Tesaloniki.

”Ojcu”: Paweł zwraca uwagę na związek Kościoła z Bogiem Ojcem i Jezusem Chrystusem, co odróżnia zgromadzenie wierzących od innych zgromadzeń Tesaloniczan, a konkretnie chyba od członków synagogi. Ukazywanie Boga jako Ojca było zjawiskiem powszechnym w biblijnej i pozabiblijnej literaturze, Paweł jednak podkreśla związek między Bożym ojcostwem a więzią z Jezusem.

”Jezusie Chrystusie” :Jezus to imię historycznej postaci - Żyda z Nazaretu; tytuły "Chrystus" i "Pan" określają Go jako urzeczywistnienie mesjańskich oczekiwań i Tego, który został wzbudzony z martwych.

”Łaska wam i pokój”: Pozdrowienie Pawłowe nie jest typowym pozdrowieniem spotykanym w literaturze epistolarnej. Zamiast posłużyć się zwyczajowo stosowanym w greckich listach słowem chairein, Paweł użył zwrotu o charakterze liturgicznym.

Dziękczynienie (1,2nn)

Dziękczynienie jest stałym elementem starożytnych listów. Wersety 2-10 stanowią proem - tradycyjny wstęp mający zjednać przychylność czytelników, w którym Paweł pragnie im jednocześnie dodać otuchy. Apostoł posługuje się epideiktyczną retoryką (tj. językiem pochwalnym).

2-5. W tekście greckim ww.2-5 stanowią jedno zdanie. Paweł rozpoczyna list od wyrażenia dziękczynienia. Pawłowe dziękczynienie różni się jednak od typowego dziękczynienia występującego w starożytnych listach z powodu osoby do której się zwraca, i przyczyny wdzięczności.

”Bogu”: Paweł kieruje swoje słowa dziękczynienia do Boga, monoteistycznego Boga tradycji żydowskiej, powodem wdzięczności Apostoła jest zaś chętne przyjęcie Ewangelii przez chrześcijan z Tesaloniki.

”Ho theos”: to imię nadawane osobie odnoszące się do Boga Ojca.

2-3. Pawłowe dziękczynienie wyrażone zostało w formie modlitwy zawierającej Boże imię.

”w naszych modlitwach”: Proseuchē to podstawowe słowo oznaczające wezwanie. Apostoł podkreśla w modlitwie chrześcijański etos widoczny u Tesaloniczan - ich żywą wiarę, akty miłości i wytrwałą nadzieję

„przed Bogiem i Ojcem naszym”: Paweł wierzy, że chrześcijańskie życie Tesaloniczan toczy się pod osłoną Bożej opatrzności. Życie ich cechuje rosnąca wiara, wyrażana w codziennym życiu, objawiająca się w miłości okazywanej w trudnych niekiedy czynach, i w wytrwałej nadziei - cierpliwym oczekiwaniu, mimo doczesnych ucisków, przyjścia Pana Jezusa (1,6; 3,3)

4. ”bracia”:Sposób, w jaki Paweł zwraca się do Tesaloniczan jest wyrazem uczuć, które względem nich żywi. Słowo adeifos, pojawiające się dziewiętnaście razy w 1 Tes, obrazuje również społeczno religijną sytuację w I w.

”przez Boga”: Określenie to stanowi opis relacji łączącej Jahwe i Izraela, podkreśla niezmienność Bożej miłości względem Tesaloniczan. Miłość ta jest źródłem Bożego wybrania Kościoła w Tesalonikach.

”o wybraniu waszym”: Zwrot ten nawiązuje do historii zbawienia (Pwt 7,6-8). Powodem wybrania Kościoła w Tesalonice jest sposób w jaki przyjęli oni Ewangelię. „Wybranie" było terminem, który Żydzi stosowali wyłącznie do siebie. Paweł używa go tutaj w odniesieniu do Kościoła, do którego należało wielu nawróconych pogan.

5. ”nasze głoszenie Ewangelii”: Słowo euangelion oznacza czynność - zwiastowanie dobrych wieści; niekiedy też wskazuje na treść Dobrej Nowiny. Ostatnia część wersetu akcentuje, że styl życia Apostoła stanowi świadectwo potwierdzające prawdziwość jego przesłania. Paweł podkreśla, że siła Ewangelii nie leżała w jego przekonywającej retoryce, lecz w mocy Ducha Bożego (1 Kor 2,1-5).

”przez moc i przez Ducha Świętego, z wielką siłą przekonania”: Występują tu trzy niemal synonimiczne wyrażenia. Dla Pawła zwiastowanie ewangelii było takim samym wyrazem działania Bożej mocy jak czynienie cudów.

Listy parenetyczne często nawiązywały do kwestii znanych adresatom. Odwoływanie się do naocznej wiedzy czytelników było metodą argumentacji, której nie sposób było się przeciwstawić.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Oddajcie Cezarowi to, co należy do Cezara,
a Bogu to, co należy do Boga.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja.
Mt 12,21

EWANGELIA
Oddajcie Cezarowi to, co należy do Cezara, a Bogu to, co należy do Boga

Słowa Ewangelii według świętego Mateusza

Faryzeusze odeszli i naradzali się, jak by podchwycić Jezusa w mowie. Posłali więc do Niego swych uczniów razem ze zwolennikami Heroda, aby Mu powiedzieli: «Nauczycielu, wiemy, że jesteś prawdomówny i drogi Bożej w prawdzie nauczasz. Na nikim Ci też nie zależy, bo nie oglądasz się na osobę ludzką. Powiedz nam więc, jak Ci się zdaje? Czy wolno płacić podatek Cezarowi, czy nie?» Jezus przejrzał ich przewrotność i rzekł: «Czemu Mnie kusicie, obłudnicy? Pokażcie Mi monetę podatkową ». Przynieśli Mu denara. On ich zapytał: «Czyj jest ten obraz i napis? » Odpowiedzieli: «Cezara». Wówczas rzekł do nich: «Oddajcie więc Cezarowi to, co należy do Cezara, a Bogu to, co należy do Boga ».
Mt 22, 15-21

Jest to pierwszy z czterech fragmentów relacjonujących spory z różnymi grupami żydowskich przywódców - faryzeuszami, herodianami i saduceuszami.
Tym razem przeciwnicy Jezusa starają się zmusić Go do dokonania wyboru pomiędzy buntem przeciwko Rzymowi, co pozwoliłoby im oskarżyć Go przed Rzymianami, a współpracą z cesarstwem, której, jak sądzili, nie jest przychylny (ponieważ w świątyni sprzeciwiał się nawet żydowskim przywódcom). Mądre sprostanie próbie, jaką stanowiło trudne pytanie, było jednym ze znanych motywów literatury starożytnej (por. 1 Krl 10,1). Wyższość mądrości Jezusa została ukazana w Mt 22,15-46

15-16 Faryzeusze stali raczej na straży tradycji narodowych, podczas gdy herodianie, klienci Heroda, byli ulegli wobec Rzymu. Obydwie grupy współpracowały ze sobą jedynie w wyjątkowych okolicznościach. Faryzeusze domagaliby się spełnienia żydowskiego prawa, wymagającego przeciwstawienia przynajmniej dwóch świadków oskarżenia prawnego, byli jednak gotowi zbadać zarzut braku lojalności Jezusa wobec Prawa. Nic dziwnego, że chcieli poddać próbie Jego naukę. Herodianie, którzy mieli nadzieję na odnowienie panowania dynastii Heroda w Judei (której namiestnikiem był wówczas Piłat), byli zaniepokojeni osobnikami wysuwającymi roszczenia mesjańskie, obawiali się bowiem, że spowoduje to zacieśnienie bezpośredniej kontroli Rzymu nad ich ziemią.
”pochwycić”: Także dzisiaj podstęp jest naruszeniem prawa

”ze zwolennikami Heroda”: Ludzie ci byli przyjaciółmi i sojusznikami Heroda Antypasa, tetrarchy Galilei; nie tworzyli oni stronnictwa religijnego jak faryzeusze, saduceusze, czy uczniowie Jana Chrzciciela. Mateusz podporządkowuje ich faryzeuszom, ponieważ nie stanowili zagrożenia dla jego Kościoła, w przeciwieństwie do następców faryzeuszów.

”jesteś prawdomówny”: To znaczy "wierny swojemu słowu". Pochwała ma na celu ukrycie ich podstępu.

”nie oglądasz się na osobę ludzką” (nie masz względu na osoby): Ten dziwny idiom wyraża główny aspekt biblijnej idei sprawiedliwości: bezstronność, która odmawia przyjęcia łapówki i nie zwraca się przeciwko biedniejszemu. Jest to biblijna postawa dbałości o biednych.

17 Faryzeusze woleli zachowanie pokoju z Rzymem od mesjańskich rozruchów, jakie ich zdaniem wzniecał Jezus. Tragiczny bunt spowodowany podatkami na rzecz Rzymu, który wybuchł dwadzieścia lat wcześniej, pokazał, do czego takie pobudzenie może doprowadzić. Jeśli publicznie głosiłby poglądy ludzi, których później nazwano zelotam: (nie ma króla oprócz Boga), herodianie mogliby go pojmać. Jeśli zaprzeczy (co pewnie uczyni), zdradzi swoich naśladowców.

”Czy wolno płacić podatek”: Pytanie to mogło niepokoić sumienie faryzeuszów, lecz nie zwolenników Heroda; płacenie podatku oznaczało uznanie suwerennej władzy obcych pogan nad Izraelem

18-22. Żydowska Palestyna biła własną miedzianą monetę - unikano posługiwania się monetą rzymską, przedstawiającą boskiego cezara, która obrażała uczucia Żydów (po 6 r. po Chr. były to mimo wszystko monety rzymskie). Jednak obce monety, noszące imię cezara i wzmiankę o jego boskim charakterze, znajdowały się w powszechnym obiegu w Palestynie, gdzie nie można było bić złotych ani srebrnych monet. Srebrne denary, przypuszczalnie bite w Lyonie, były potrzebne, bowiem to nimi właśnie płacono podatki w Palestynie (podobnie jak w innych częściach cesarstwa) i Żydzi musieli się nimi posługiwać czy im się to podobało, czy nie.
Powstańcy z 6 r. po Chr. gwałtownie zaprotestowali przeciwko ich używaniu, co spotkało się z okrutnym odwetem ze strony Rzymian. Gdyby ludziom pytającym Jezusa rzeczywiście chodziło o płacenie rzymskich podatków, nie powinni byli przynosić tej monety. Szybka replika, która dyskredytuje pytających, była charakterystyczną metoda stosowaną przez ludowych nauczycieli, zarówno w tradycji żydowskiej, jak i greckiej - Jezus jawi się tutaj jako jeden z najbardziej skutecznych starożytnych nauczycieli.

18. ”obłudnicy”: Mateusz włącza obraźliwe słowo w bezpośredni dialog.

20. ”napis”: Na monecie był umieszczony napis: "Tyberiusz Cezar, syn boskiego Augusta, najwyższy kapłan".

21. ”Oddajcie więc Cezarowi”: Logion ten zawiera apoftegmat. Nie posiada ironicznego (zachęcającego zelotów do wzniecenia powstania) ani kwietystycznego znaczenia. Jezus akceptuje sytuację taką, jaka jest, wybierając mniejsze zło (gorszym złem byłaby anarchia). Por. m . 'Abot 3,2: "Módl się o pokój dla sprawujących władzę, bowiem, gdyby nie lęk przed nimi, ludzie pochłonęliby się żywcem nawzajem". Nie oznacza to uznania roszczeń państwa za boskie. (Państwo może być nawet demoniczne; zob. Ap 13). Jezus dążył do społecznych zmian bez odwoływania się do przemocy (5,38-48) i do jak najszybszego doprowadzenia do nadejścia królestwa Bożego. Boże żądania są ważniejsze od wymagań państwa. Por. 17,24-27; Rz 13,1-7; l P 2,13-17.

Katolicki Komentarz Biblijny,
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu,
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.