XVII NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK C

Tekst i komentarz z Komentarza Żydowskiego do Nowego Testamentu. David H. Stern. Oficyna Wydawnicza Vocatio. Warszawa 2004

II CZYTANIE

Zostaliście pogrzebani wraz z Mesjaszem przez zanurzenie i w jedności z Nim zostaliście też razem z Nim wskrzeszeni przez wierność Boga, którą okazał On, gdy wskrzesił Jeszuę z martwych. Byliście martwi przez swoje grzechy, czyli przez swój "napletek", swą starą naturę. Ale bóg was ożywił wraz z Mesjaszem poprzez odpuszczenie wam wszystkich waszych grzechów. Zmazał On listę zarzutów przeciwko nam. Na mocy przepisów świadczyła ona przeciw nam, ale On ją usunął, przybijając ją do pala egzekucyjnego.

(Kol 2,12-14)

11-15. W czasach Sza'ula trzema elementami obrzędu wprowadzenia poganina-prozelity do judaizmu były: obrzezanie (u mężczyzn), zanurzenie w mikwe (sadzawce do obmyć rytualnych) oraz złożenie ofiary w Świątyni. (W dzisiejszym judaizmie ortodoksyjnym to ostatnie jest unieważnione, ponieważ nie ma Świątyni, w której można by składać ofiary. Pozostałe dwa są jednak nadal wymogami stawianymi nawróconym). Te trzy elementy ukazano w tych pięciu wersetach jako już spełnione dla tych nie-Żydów, którzy ufają Jeszui, mimo że nie stali się Żydami (zob. następne komentarze).

11-13a Według w. 11 zostaliście (wierzący spośród nie-Żydów) obrzezani duchowo, nie zaś fizycznie, bo było to obrzezanie uczynione nie ludzkimi rękoma, ale dokonane [...] przez Mesjasza, który dla wierzącego jest duchowym mohelem (hebr. - "rzezak"). Używając obrazowego języka, Sza'ul wyjaśnia, że to duchowe obrzezanie polegało na odarciu przez Mesjasza nie z dosłownego napletka, ale z tego, co on symbolizuje, czyli z władzy, jaką nad ciałem sprawuje stara natura. Werset 13a nie pozostawia wątpliwości co do sensu tej metafory, utożsamiając napletek z grzechami człowieka i jego starą naturą. Idea odarcia z napletka jest oczywista dla każdego, kto choć raz był obecny podczas tradycyjnej żydowskiej ceremonii b'rit-mili. Czynienie z rytualnego obrzezania symbolu rzeczywistości duchowej nie jest wynalazkiem autorów Nowego Testamentu, w Tanach robi się to samo, kiedy mowa o obrzezaniu serc (Kapłańska 26,41; Powtórzonego Prawa 10,16; 30,6; Jeremiasz 9,25; Ezechiel 44,7.9), uszu (Jeremiasz 6,10) i ust (Wyjścia 6,12.30); por. Dz 7,51zK.
Możliwe jest jednak również inne rozumienie tej metafory. Greckie wyrażenia przetłumaczone tu jako "władza, jaką nad ciałem sprawuje stara natura" oraz "wasza stara natura" to w dosłownym tłumaczeniu "cielesne ciało" i "wasze [fizyczne] ciało" (zob. Rz 7,5K). Sza'ul mógł jednak uważać całość fizycznego ciała za ów "napletek" ludzkiego ducha w wierzącym. Ciało wierzącego zostanie zdarte - czyli umrze, ale ponieważ wierzący jest zjednoczony z Mesjaszem, to zastąpi je ciało duchowe, takie jak u Jeszui (1 Kor 15,45-49zKK).
Przed tym "obrzezaniem" byliście martwi (por. Ef 2,1-3; Rz 6,2). Ale zostaliście wraz z Nim wskrzeszeni przez wierność Boga, którą okazał On, gdy wskrzesił Jeszuę z martwych. Jest to odpowiednik obietnicy z Rz 8,11: "Jeśli mieszka w was Duch Tego, który wskrzesił z martwych Mesjasza Jeszuę, tchnie życie również w wasze martwe ciała przez swego Ducha, który w was mieszka".
Większość tłumaczy i komentatorów rozumie ten fragment inaczej. Typowy przykład stanowi angielskie tłumaczenie Revised Standard Version: "zostaliście [...] wskrzeszeni wraz z Nim przez swą wiarę w moc Boga, który wskrzesił Go z martwych". Takie podejście przypisuje nasze wskrzeszenie naszej wierze, nie zaś wierności Boga. Moje pobudki do takiego, a nie innego tłumaczenia są takie same jak w Rz 3,22zK: dopełniacz w określeniu "wiara Boga" należy odczytywać podmiotowo, jako dopełniacz, a nie biernik ("w Boga").
 

Zostaliście też wskrzeszeni. Przez użycie czasu przeszłego Sza'ul wyraża pewność, że Bóg w swej wierności wypełnił swą obietnicę względem zmartwychwstałych wierzących. Zob. w. 10zK.
Nie powiedziano tu, że stara natura wierzącego nie ma już na niego żadnego wpływu, tylko że może on nad nią panować. W tradycyjnej terminologii rabinicznej jecer ra' ("zła skłonność"), z jaką człowiek się rodzi, nie musi zdominować jecer tow ("dobrej skłonności"; zob. Rz 5,12-21zK; 8,1-13).
Dowodzenie na podstawie tych wersetów, że Żydzi mesjaniczni nie powinni poddawać swych synów obrzezaniu, jest nadinterpretacją metafory duchowego obrzezania. Nie ma tu bowiem mowy o tym, jakoby obrzezanie duchowe zastąpiło dla Żydów obrzezanie fizyczne, chodzi natomiast o to, że chrześcijanie nie-Żydzi są pełnoprawnymi członkami ludu Bożego dzięki zaufaniu Bogu i Jego Mesjaszowi Jeszui, mimo że nie przedsięwzięli owych trzech kroków wymaganych do przejścia na judaizm niemesjaniczny. w wersetach tych nie mówi się nic o tym, czy dla Żydów mesjanicznych b'rit-mila to rzecz wymagana, zakazana bądź też pozostawiona do indywidualnego wyboru. Kwestia ta jest jednak podniesiona w Dz 16,1-3zKK; 21,20-21zKK.
To jedyne w Nowym Testamencie miejsce, gdzie obrzezanie zostaje utożsamione z zanurzeniem (czyli z chrztem; zob. Mt 33,1K). Sza'ul czyni to, ponieważ - jak wyjaśniliśmy powyżej - myśli on tutaj kategoriami żydowskich wymogów przy nawróceniu i chciałby zapewnić nieżydowskich wierzących, że są w pełni prawomocnie członkami ludu Bożego. Mowa tu jednak o przejściu nie-Żyda na judaizm, nie zaś o b'rit-mili syna żydowskich rodziców. Nie chodzi o to, że zanurzenie zastąpiło teraz obrzezanie, że Żydzi mesjaniczni zamiast dokonywać b'rit-mili swoich maleńkich synów powinni ich teraz chrzcić. Chodzi raczej o to, że z duchowego punktu widzenia wszystkie trzy wymogi stawiane nie-Żydom przy nawróceniu na judaizm - obrzezanie, zanurzenie i ofiara - zostają spełnione z chwilą, gdy ktoś zaufa Jeszui i zjednoczy się z Nim.
Jeszua dokonuje duchowego obrzezania serca, uszu i ust. Następuje to w chwili fizycznego zanurzenia w wodzi, będącego zarazem zanurzeniem duchowym przez Mesjasza i w Nim, zjednoczeniem z Nim w Jego śmierci ("zostaliście pogrzebani wraz z Nim" - por. Rz 6,2-4). Ta jedność trwa nieprzerwanie już teraz i dotrwa do przyszłości, znajdując ukoronowanie w zmartwychwstaniu ("zostaliście też razem z Nim wskrzeszeni"). Element ofiary pojawia się w omówieniu Jego śmierci na palu w w. 14-15. Nie ma wyraźnego rozdziału pomiędzy tymi trzema - dla Sza'ula wszystkie one stanowią jedność. Podobnie jak przy przejściu na judaizm, te trzy wymogi reprezentują jedno wydarzenie duchowe - wejście do grona ludu Bożego.

13b. Bóg was ożywił wraz z Mesjaszem poprzez odpuszczenie wam wszystkich waszych grzechów. Tak oto zanurzenie wiąże się z ofiarą, a w. 14-15 wyjaśniają, w jaki sposób - przez śmierć Mesjasza za wszystkich - Bóg był w stanie tego dokonać.

14. Podczas egzekucji zbrodniarza na palu zwyczajowo przybijano do pala również spis jego przestępstw, czego przykładem jest napis umieszczony nad głową Jeszui (J 19,19-22). Zdaniem niektórych interpretatorów werset ten oznacza, że Bóg usunął nie zarzuty przeciw grzesznikom, ale samą Torę. Nie będę po raz kolejny powtarzał argumentów przeciwko takiemu stanowisku, ale skieruję czytelnika do Rz 9,30-10,10zKK; Ga 2,16bzK; 3,23bzK; Ef 2,15azK.

EWANGELIA

Jednego razu Jeszua był w pewnym miejscu i modlił się. Kiedy skończył, jeden z talmidim powiedział Mu: "Panie, naucz nas się modlić, tak jak Jochanan nauczył swoich talmidim". Powiedział im: "Kiedy się modlicie, mówcie:
»Ojcze,
niech będzie święcone imię Twoje.
Niech przyjdzie Twoje królestwo.
Dawaj nam co dnia potrzebny pokarm.
Przebacz nam nasze grzechy, bo i my przebaczamy każdemu, kto nas skrzywdził.
I nie wystawiaj nas na ciężką próbę«".
Powiedział im też: "Przypuśćmy, że ktoś z was ma przyjaciela. Idzie do niego w środku nocy i mówi: »Przyjacielu, pożycz mi trzy chleby, bo zjechał akurat do mojego domu jeden mój przyjaciel będący w podróży, a nie mam co dać mu jeść«. Oczywiście ten w domu może odpowiedzieć: »Daj mi spokój! Drzwi już pozamykane, dzieci śpią ze mną w łóżku - nie mogę wstać, żeby ci cokolwiek dać!«. Lecz mówię wam, nawet jeśli nie wstanie dlatego, że to jego przyjaciel, to jednak z powodu chucpy tego człowieka wstanie i da mu tyle, ile potrzebuje.
Ponadto ja sam mówię wam: nie przestawajcie prosić, a będzie wam dane; nie przestawajcie szukać, a znajdziecie; nie przestawajcie pukać, a otworzą wam drzwi. Bo każdy, kto wytrwale prosi, otrzymuje; a ten, kto wytrwale szuka, znajduje; temu zaś, kto nie przestaje pukać, otworzą drzwi.
Czy istnieje ojciec, który gdy syn prosi go o rybę, dałby mu zamiast ryby żmiję? Albo gdy prosi o jajko, dałby mu skorpiona? Jeśli więc wy, mimo że jesteście źli, umiecie dawać waszym dzieciom dary, które są dobre, to o ileż bardziej Ojciec będzie dawał Ruach Ha-Kodesz z nieba tym, którzy wytrwale Go proszą!".

(Łk 11,1–13)

1-13. Naucz nas się modlić. Dziś w społeczeństwie świeckim, ludzie często uważają, że nie są w stanie się modlić, i zakładają, że zdolność modlitwy to rzecz wrodzona jednym, a obca drugim. Ale talmidim Jeszui, mimo że i oni czuli się nieprzygotowani do modlitwy, mieli słuszność, przypuszczając, że Jeszua mógł ich nauczyć, jak się modlić. Jego nauka na ten temat składała się z czterech części:
(1) o tym, o co się modlić (w. 2-4)
(2) o wadze wytrwałości (w. 5-10)
(3) o pewności pozytywnej odpowiedzi na podstawie Bożej miłości i dobroci (w. 9-13) oraz
(4) o darze najwyższym, Duchu Świętym, który jest źródłem i mocą wszelkiej właściwej modlitwy (w. 13b; zob. Rz 8,26-27).

2-4. Ta wersja Modlitwy Pańskiej jest krótsza niż u Mattitjahu, ale zawiera te same tematy modlitwy. Zob. Mt 6,9-13zK. (Mt 6,9-13 Słynna Modlitwa Pańska, nazywana tak, bo uczył jej Pan Jeszua. Wszystkie jej elementy można znaleźć w ówczesnym judaizmie, w tym zatem sensie nie jest ona wynalazkiem Jeszui, słusznie jednak cieszy się szacunkiem ze względu na swe piękno i zwięzłość. Jej pierwsze słowa: Ojcze nasz w niebie! (Awinu sz'ba-Szammaim) rozpoczynają wiele hebrajskich modlitw. Następne dwa wiersze przypominają pierwszą część modlitwy synagogalnej, znanej jako Kadisz, która brzmi: "Wywyższone i poświęcone (Jitgadal w'jitkadasz) niech będzie Jego wielkie imię na całym świecie, który stworzył zgodnie ze swą wolą, i niech zaprowadzi swe Królestwo za naszego życia...". Użyta tu liczba mnoga: Daj nam [...], Przebacz nam [...], Nie wystawiaj nas [...], jest w charakterystyczny sposób żydowska, koncentrując się przede wszystkim na grupie, w mniejszym zaś stopniu na pojedynczej jednostce.)

8. Chucpa. Barwne słowo hebrajskie i w języku jidysz, oznaczające "śmiałość, zuchwalstwo, czelność, bezczelność, butę, arogancję, upór, tupet, odwagę" oraz wszelkie możliwe stany pośrednie w rozmaitej skali i natężeniu. Według mnie słowo to idealnie oddaje greckie słowo anaideia, które Arndt i Gingrich w A Greek-Englich Lexicon of the New Testament tłumaczą jako impudence, shamelessness ("tupet, bezczelność").

13. Werset Ef 5,18 nakazuje naśladowcom Jeszui, aby "nieustannie byli napełnieni Duchem". Ruach Ha-Kodesz po raz pierwszy zstąpił na wierzących, kiedy od pewnego czasu modlili się wytrwale (Dz 1,4; 2,4) w odpowiedzi na obietnicę samego Jeszui (ten werset oraz 24,49 i Dz 1,8). Napełnieni Duchem Świętym mogą się spodziewać, że otrzymają dary (Rz 12,6-8; 1 Kor 12,28-30; Ef 4,11-12), że będą przejawiać owoce sprawiedliwości (Ga 5,22-23) oraz że posiądą pragnienie, miłość i moc służące temu, aby skutecznie, słowem i czynem, przekazywać Dobra Nowinę o Jeszui tym, którzy jeszcze w nią nie uwierzyli (cała Księga Dziejów skupia się na tym zagadnieniu). Ponadto "kto nie ma Ducha Mesjasza, ten do Niego nie należy" (Rz 8,9).

------------------------------------

chucpa - bezczelność
Ruach Ha-Kodesz - Duch Święty
talmidim - uczniowie