XXVII NIEDZIELA ZWYKŁA - ROK C

Dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej „Vocatio” i Księgarni św. Wojciecha (www.mojeksiazki.pl), które wyraziły zgodę na publikację fragmentów wydawanych przez nie pozycji, przedstawiamy czytelnikom cykl: „Zrozumieć Słowo”. Będziemy starali się ukazywać w nim fragmenty Pisma Świętego przewidziane w Liturgii w kontekście historycznym, kulturowym i teologicznym.
Mamy nadzieję, że pomoże to czytelnikom w pełniejszym przeżywaniu spotkania z Chrystusem podczas Eucharystii oraz w coraz lepszym odczytywaniu skierowanego do nas Słowa Bożego i wprowadzaniu go w życie. Zapraszamy do lektury i refleksji.

XXVII NIEDZIELA ZWYKŁA – Rok C

Czytania mszalne

PIERWSZE CZYTANIE
Sprawiedliwy żyć będzie dzięki swej wierności

Czytanie z Księgi proroka Habakuka

Dokądże, Panie, wzywać Cię będę, a Ty nie wysłuchujesz? Wołać będę ku Tobie: ”Krzywda mi się dzieje”, a Ty nie pomagasz? Czemu każesz mi patrzeć na nieprawość i na zło spoglądasz bezczynnie? Oto ucisk i przemoc przede mną, powstają spory, wybuchają waśnie.
I odpowiedział Pan tymi słowami: ”Zapisz widzenie, na tablicach wyryj, by można było łatwo je odczytać. Jest to widzenie na czas oznaczony, lecz wypełnienie jego niechybnie nastąpi; a jeśli się opóźnia, ty go oczekuj, bo w krótkim czasie przyjdzie niezawodnie. Oto zginie ten, co jest ducha nieprawego, a sprawiedliwy żyć będzie dzięki swej wierności”.
Ha 1,2-3;2,2-4

1,2. ”krzywda”: Por. także 1,3.9; 2,8.17; chodzi o pogwałcenie podstawowych praw człowieka, charakteryzujące ówczesny zamęt i anarchię.

2,4a. Dosł.: „Oto nadęte, a nie proste, jest jego gardło (dusza) w nim". Wieloznaczność słowa nepeš, które może znaczyć „gardło", „żądza" albo „dusza", pozwala autorowi skonstruować dość osobliwy obraz: „gardło" (nepeš) człowieka bezbożnego, nadęte i rozszerzone przez pożądliwość, odzwierciedla jego „duszę" (nepeš), wypaczoną przez pychę. W w. 5 prorok łączy ową pożądliwość z nienasyconym głodem Śmierci: „Gardziel (nepeš) szeroko rozwiera się jak Szeol”.
”sprawiedliwy żyć będzie dzięki swej wierności”: Sprawiedliwy natomiast pokłada ufność w Bogu, a nie w swej zdolności zdobywania władzy i bogactw (zob. w. 5). Sprawiedliwych charakteryzuje wierność, nieugiętość, stałość; trzymają się tych wartości ze wszystkich sił, nawet podczas niebezpieczeństw i zamętu; dzięki nim też „żyć będą”

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

1,2-4. Skarga na niesprawiedliwość społeczną. Chociaż Habakuk przemawiał do mieszkańców Judy u schyłku VII w. przed Chr., jego wypowiedzi na temat sprawiedliwości społecznej są bardzo podobne do słów wypowiadanych przez proroka Amosa w odniesieniu do Północnego Królestwa Izraela w VIII w. przed Chr. Obydwaj prorocy potępiają folgujących sobie przywódców (zob. wstawkę umieszczoną obok komentarza do Am 2,6-8 na temat warunków ekonomiczno-społecznych panujących w VIII w. przed Chr. oraz komentarz do Am 5,12 na temat skorumpowanego systemu sprawiedliwości). Oskarżenia o niesprawiedliwość społeczną są częstym tematem egipskiej literatury mądrościowej. Pisarze stawiali przywódcom narodu bardzo wysokie standardy, uważali też, że niezbędnym warunkiem przetrwania ich kultury jest ujawnienie korupcji i zajęcie się nią przez osoby piastujące najwyższą władzę. W okresie Średniego Państwa (2050-1800 przed Chr.) powstał utwór zatytułowany Rozważania na temat samobójstwa ujawniający społeczne bolączki, które doprowadziły niemal do zniszczenia społeczeństwa egipskiego w pierwszym okresie pośrednim (2258-2050 przed Chr.). Człowiek szukający samobójczej śmierci skarży się, że "każdy jest złodziejem", "serca ludzkie są pełne pożądliwości", a "przestępstwa nie oburzają nikogo". W tym okresie niepokojów i zawirowań powstał również inny utwór, Opowieść o wymownym wieśniaku, wskazujący na konieczność zajęcia się przez rządzących postępkami sędziów, którzy "aprobują rabunek", i nadzorców, którzy "bronią zepsucia". "Wymowny wieśniak" wzywa sędziów, by nie przyjmowali łapówek i nie tolerowali krzywoprzysięstwa. W państwach Bliskiego Wschodu sprawiedliwość była najbardziej podstawową i najbardziej upragnioną przez społeczeństwo wartością. Obowiązkiem króla była dbałość o przestrzeganie sprawiedliwości. Jeszcze ściślejszego przestrzegania sprawiedliwości, na płaszczyźnie osobistej i społecznej, wymagało od Izraelitów przymierze.

2,3. Herold biegnący z tabliczkami. Obraz posłańca podążającego z przesłaniem wskazuje na jego pilność lub znaczenie. Nie jest jasne, czy odczytującym zapisane widzenie jest herold, który biegł z jednego miejsca do drugiego, by głośno je oznajmić, czy każdy, kto je czytał. W pierwszym przypadku tabliczka, na której wyryto widzenie, zostałaby powierzona zawodowemu posłańcowi. W drugim, inskrypcja zostałaby umieszczona w miejscu publicznym, dostępnym dla każdego. Ludzie, którzy zapoznali się z jej treścią, rozpowszechniliby ją wśród pozostałych. Bardziej prawdopodobna wydaje się pierwsza hipoteza, bowiem widzenie zostało zapisane na tabliczce. Inskrypcje do wiadomości publicznej umieszczano zwykle na stelach. Zawodowi posłańcy byli na wszystkich królewskich dworach, np. w starożytnym Mari i Babilonie. Pełnili ważną funkcję "biegaczy", przekazujących rozkazy swojego pana (zob. też Jr 36,4 oraz misję Barucha jako sekretarza i posłańca proroka Jeremiasza).

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

PSALM RESPONSORYJNY

Refren: Słysząc głos Pana, serc nie zatwardzajcie.

Przyjdźcie, radośnie śpiewajmy Panu,
wznośmy okrzyki ku chwale Opoki naszego zbawienia.
Stańmy przed obliczem Jego z uwielbieniem,
radośnie śpiewajmy Mu pieśni.
Refren.
Przyjdźcie, uwielbiajmy Go, padając na twarze,
zegnijmy kolana przed Panem, który nas stworzył.
Albowiem On jest naszym Bogiem,
a my ludem Jego pastwiska i owcami w Jego ręku.
Refren.
Obyście dzisiaj usłyszeli głos Jego
”Niech nie twardnieją wasze serca jak w Meriba,
jak na pustyni w dniu Massa,
gdzie Mnie kusili wasi ojcowie,
doświadczali Mnie, choć widzieli moje dzieła”.
Refren.

Ps 95,1-2.6-7ab.7c-9

Ps 95. Często zaliczany do hymnów na cześć Jahwe-Króla, psalm ten jest również określany jako liturgia prorocka. Z sąsiednimi psalmami o królowaniu Jahwe łączy go podkreślenie przystąpienia do Jahwe z uwielbieniem i pieśnią oraz podkreślenie jego wyższości nad innymi bogami. Posiada liczne paralele do Ps 81 i 100.

Struktura:
ww. 1-7a (zaproszenie do wielbienia Jahwe jako najwyższego Boga i pasterza)
ww. 7b-11 (napomnienie, by być wiernym Jahwe).

1-7. Powiązanie tematów Jahwe jako Zbawcy i Stwórcy:
A: zbawca (w. 1),
B: stwórca (ww. 4-5);
B: stwórca (w. 6),
A: zbawca (w. 7a).

3. ”Albowiem Pan [El] jest wielkim Bogiem i wielkim Królem ponad wszystkimi bogami”: El przewodniczył kananejskiemu panteonowi; stąd termin najwyższego boga; „Wielki król” był tytułem nadawanym imperatorom na Bliskim Wschodzie (Ps 47,3; 48,3).

7a. Inne tłumaczenie: „Albowiem On jest naszym Bogiem, a my Jego ludem, owcami Jego pastwiska” (por. Ps 79,13; 100,3).

7b-11. Ton psalmu zmienia się gwałtownie w sięgające tradycji wędrówki ostrzeżenie przed niewiernością wobec Jahwe. Por. Ps 81, który zawiera identyczny motyw.

8. ”Meriba… Massa”: Według Ps 81,8 to Bóg wystawił na próbę lud w Meriba. Por. Wj 17,1-7. Nazwy miejsc oznaczają odpowiednio „walka” i „próba”.

11. Zwłaszcza w literaturze deutoronomicznej Ziemia Obiecana jest miejscem, gdzie Boży lud może „odpocząć” od wędrówek i wojen oraz gdzie może radować się stałym zamieszkaniem (Pwt 12,10; 25,19; Joz 22,4). Ta ziemia należy do Jahwe, dlatego mówi o niej jako o „miejscu swego odpoczynku”.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

95,8. Meriba, Massa. Nazwy te odnoszą się do Refidim w pobliżu Synaju i opisują żądną naturę Izraelitów. Na ich szemranie Bóg odpowiedział wydobyciem wody ze skały. Na temat dodatkowych informacji dotyczących tego incydentu zob. komentarz do Wj 16-17.

Komentarz Historyczno-Kulturowy do Biblii Hebrajskiej, John H. Walton,
Victor H. Matthews, Mark W. Chavalas, Oficyna Wydawnicza "Vocatio", Warszawa 2005 :.

DRUGIE CZYTANIE
Nie dał nam Bóg ducha bojaźni

Czytanie z Drugiego Listu świętego Pawła Apostoła do Tymoteusza

Najdroższy:
Przypominam ci, abyś rozpalił na nowo charyzmat Boży, który jest w tobie przez włożenie moich rąk. Albowiem nie dał nam Bóg ducha bojaźni, ale mocy i miłości, i trzeźwego myślenia. Nie wstydź się zatem świadectwa Pana naszego ani mnie, Jego więźnia, lecz weź udział w trudach i przeciwnościach znoszonych dla Ewangelii według danej mocy Boga.
Zdrowe zasady, któreś posłyszał ode mnie, miej za wzorzec w wierze i miłości w Chrystusie Jezusie. Dobrego depozytu strzeż z pomocą Ducha Świętego, który w nas mieszka.
2 Tm 1,6-8.13-14

6. „Włożenie rąk" było stosowane podczas udzielania święceń (zob. komentarz do 1 Tm 4,14). Zwrot „rozpalić na nowo" nawiązuje wprawdzie do ognia (por. Jr 20,9), lecz w tym okresie wyrażenie to było tak często używane w sensie metaforycznym, że nie jest jasne czy to skojarzenie zawsze przychodziło na myśl słuchaczom.

”abyś rozpalił na nowo charyzmat Boży”: 2 Tm przedstawia Pawła u kresu dni; jego duchowi spadkobiercy muszą kontynuować jego misję,

”przez nałożenie moich rąk”: Nie jest to wspomnienie święceń praktykowanych we wspólnocie, wiernych opisanych w Listach pasterskich (zob. 1 Tm 4,14), lecz fakt, że Paweł osobiście uprawomocnił misję Tymoteusza. Nie chodzi tutaj o ograniczenie sposobu otrzymywania charyzmatycznych darów do nałożenia rąk.

7. Chociaż pisma esseńczyków łączą czasami złe postępowanie ze złymi duchami, które wywierają przemożny wpływ na ludzi, greckie wyrażenie „duch (czegoś, np. bojaźni)" często oznacza zwyczajnie „postawę (np. bojaźni)". W Biblii Bóg bardzo często kierował do ludzi zachętę, by się nie lękać (np. Rdz 26,24; Jr 1,8), służy ona również wzajemnemu podniesieniu na duchu (Rdz 43,23). Chociaż Tymoteusz mógł być „nieśmiały", nie należy na tej podstawie domniemywać, że był to jego szczególny problem, jak to czynili niektórzy komentatorzy (Dz 18,9; 1 Kor 2,3).

Struktura zdania bardzo podobna do Rz 8,15.

”Ducha(...) trzeźwego myślenia”: Słowo sōfronismos bezpośrednio wiąże się z komunikowaniem podstawowej cnoty umiarkowania/roztropności (sōfrosynē), a przez analogię z umiejętnością nauczania cnoty w ogólności. Umiejętność ta jest postrzegana jako dar od Boga.

8. Uczniów zachęcano, by wstępowali w ślady swoich nauczycieli. Pawiowe cierpienia dotyczą tutaj szczególnie jego uwięzienia i zbliżającej się egzekucji.

”świadectwa Pana naszego”: Pomimo tej wzmianki o męce Jezusa, to Paweł, a nie Jezus, jest przedstawiany jako wzór do naśladowania,

”ani mnie, Jego więźnia”: Jest tutaj szczypta ironii; jeśli bowiem Paweł uważa się za więźnia Chrystusa, to jest on prawdziwie wolny (por. 1 Kor 7,22).

12-14. Obraz „depozytu" (2 Tm 1,12.14) został zaczerpnięty ze świata ekonomii, chociaż inni pisarze także stosowali go w odniesieniu do nauczania. Należało strzec lub pomnażać pieniądze powierzone na przechowanie. Nauczyciele żydowscy mieli poczucie, że przekazują uczniom święty depozyt, ci zaś mają go powierzyć kolejnym pokoleniom (por. 2 Tm 2,2).

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.

ŚPIEW PRZED EWANGELIĄ
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
Słowo Pana trwa na wieki,
to słowo ogłoszono wam jako Dobrą Nowinę.
Aklamacja: Alleluja, alleluja, alleluja
1 P 1,25

EWANGELIA
Służyć z pokorą

Słowa Ewangelii według świętego Łukasza

Apostołowie prosili Pana: ”Przymnóż nam wiary”. Pan rzekł: ”Gdybyście mieli wiarę jak ziarnko gorczycy, powiedzielibyście tej morwie: »Wyrwij się z korzeniem i przesadź się w morze«, a byłaby wam posłuszna.
Kto z was, mając sługę, który orze lub pasie, powie mu, gdy on wróci z pola: »Pójdź i siądź do stołu«? Czy nie powie mu raczej: »Przygotuj mi wieczerzę, przepasz się i usługuj mi, aż zjem i napiję się, a potem ty będziesz jadł i pił«? Czy dziękuje słudze za to, że wykonał to, co mu polecono?
Tak mówcie i wy, gdy uczynicie wszystko, co wam polecono:
»Słudzy nieużyteczni jesteśmy; wykonaliśmy to, co powinniśmy wykonać«”.
Łk 17,5-10

5-6. Uczniowie znajdujący się w drodze najbardziej potrzebują pogłębienia wiary w Boga Jezusa Chrystusa, który może wyratować ich od prześladowań i niszczycielskich sił.

Starożytni pisarze żydowscy nieraz wzmiankowali, że korzenie czarnej morwy rozrastają się we wszystkie strony, co sprawia, iż trudno jest usunąć to drzewo wraz z korzeniami. Ziarenka gorczycy były przysłowiowo małe.

6. ”morwie”: Stosunkowo okazałe drzewo z mocno rozwiniętym systemem korzeniowym. Trudno byłoby nie tylko wyrwać je, lecz także zatopić w głębokiej wodzie. Prawdziwa wiara może doprowadzić do nieoczekiwanych rezultatów.

7-10. Większość właścicieli niewolników miało niewielką ich liczbę. Niewolnicy musieli więc wykonywać nie tylko prace polowe, lecz także przygotowywać posiłki. Właściciele uważali tę pracę za obowiązek niewolników, nie zaś dobrowolną przysługę. Nie uważano też za właściwe, by panowie jedli wraz ze swymi niewolnikami i przypadki takie prawie nigdy się nie zdarzały. Wydaje się, że główna myśl tego obrazu jest następująca: Wiara staje się silniejsza, gdy towarzyszy jej postawa sługi, ma ona rolę służebną i nie jest nigdy celem samym dla siebie.

7-9. ”sługę”: Fragment ten, stanowiący jakby drugą stronę w. 12,35-37 wskazuje, że Boża łaskawość względem uczniów jest całkiem niezasłużona. Podkreślono tutaj znaczenie odpowiedzialnej służby pracowników Kościoła, którzy pracują na niwie Pańskiej i pasą jego trzodę.

10. ”nieużyteczni”: Nie chodzi o to, że uczniowie są bezwartościowi lub że ich praca nie ma dla Boga znaczenia. To, że wykonali swój obowiązek, nie daje im prawa do utrzymywania, że Boża łaska należy się im. Boża łaskawość jest i zawsze pozostanie darem.

Katolicki Komentarz Biblijny
prac. zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2001 :.

Historyczno Kulturowy Komentarz do Nowego Testamentu
Craig S. Keener, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 2000 :.