Kamień - symbolika i miejsce w Biblii

Obraz potknięcia się przywodzi również na myśl sytuację, w jakiej może się znaleźć każdy na skalistej ziemi palestyńskiej, zwłaszcza w nocy. Skała jest nierówna, pełno w niej naturalnych zagłębień, otworów, łatwo można się rów­nież potknąć o wystające na ziemi kamienie. Taki obraz przedstawia św Paweł w Liście do Rzymian: Potknęli się o kamień obrazy; jak jest napisane: Oto kładę na Syjonie kamień obrazy i skałę zgorszenia (Rz 9,32 33).
Sam Jezus także wskazuje na taką destrukcyjną rolę kamienia: Każdy, kto upadnie na ten kamień, rozbije się, a na kogo on spadnie, zmiażdży go (Łk 20,17). Kto potknie się o ten kamień, upadnie ku własnej zgubie, na Sądzie Ostatecznym zaś Chrystus - kamień skruszy swoich wrogów. Chrystus jest kamieniem upadku i skałą zgorszenia (1 P 2,8). Wiara zadecyduje o tym, czy Chrystus jako kamień będzie dla kogoś zbawieniem, czy też przyczyną wiecznego potępienia.

KAMIEŃ SYMBOL MESJASZA I JEGO KRÓLESTWA

Mesjasz i Jego królestwo zatriumfuje nad potęgami świata: A oto oderwał się kamień od góry, bez udziału rąk i uderzył posąg w nogi jego z żelaza i gliny i skruszył je (...) kamień zaś, który uderzył w posąg, stał się wielką górą i napełnił całą ziemię (Dn 2,34.35).

Wspomniany w Księdze Daniela kamień odrywający się od wielkiej góry uważany jest w sztuce średniowiecznej za symbol przychodzącego na świat Chrystusa.

KAMIENIE PAMIĄTKOWE

Stawiano je w celu upamiętnienia określonego traktatu (Rdz 31,42-45) lub uwiecznienia pamięci po zmarłym (Joz 8,29; 2 Sm 18,17), ale przede wszystkim miały one przypominać o przymierzu zawartym między Bogiem a Jego ludem (Joz 4,20-24; 24,26).

Gdy przejdziecie Jordan, postawicie kamienie, jak ja wam dziś nakazuję na górze Ebal i wapnem je pobielicie (Pwt 27,4). Niech to będzie znakiem pośród was. A gdy w przyszłości synowie wasi zapytają was: Co oznaczają dla was te kamienie? - odpowiecie im, że wody Jordanu rozdzieliły się przed Arką Przymierza Jahwe. Gdy przechodziła ona przez Jordan, rozdzieliły się wody Jordanu, a te kamienie są pamiątką na zawsze dla synów Izraela (Joz 4,6-8).
Kamień jako trwały i trudno zniszczalny materiał nadawał się do uwieczniania tekstów godnych pamięci. Na kamiennych tablicach zostały wyryte przykazania Boże i Prawo. Gdy skończył rozmawiać z Mojżeszem na górze Synaj, dał mu dwie tablice Świadectwa, tablice kamienne, napisane palcem Bożym (Wj 31,18).
Dwukrotnie spotykamy w Biblii nawiązanie do kamienia milowego, gra­nicznego: Postaw sobie kamienie milowe, ustawiaj drogowskazy, zwróć uwagę na gościniec, na drogę, którą wychodziłeś (Jr 31,21). Stos „kamieni granicz­nych" wyznaczał granicę posiadłości (Pwt 19,14).

KAMIEŃ JAKO BROŃ, NARZĘDZIE KARY l SĄDU

Żydzi używali kamieni przede wszystkim jako broni oraz narzędzia kary. Dopiero wtórnie, w efekcie teologicznej refleksji stały się one symbolem broni i walki przeciwko temu co złe. W Starym Testamencie kamień był używany jako broń. Podobnie jak w innych armiach starożytnego Bliskiego Wschodu, również w wojskach Izraela i Judy były oddziały procarzy, którzy miotali ka­mieniami. W Księdze Sędziów czytamy o walce Izraelitów z Beniaminitami: W całym wojsku było siedmiuset mężów wyborowych, nie używających w boju prawej ręki i każdy z nich ciskał z procy kamieniem tak celnie, że włosa nie chybił (20,16). Podobnie w Księdze Judyty: A gdy ich dostrzegli ludzie z miasta na szczycie góry, chwycili za broń i wyszli z miasta na szczyt góry. Wszyscy procarze zagrodzili im dojście do wąwozu i rzucali na nich kamienie (6,12). Również Dawid jest ukazany jako procarz: Tak to Dawid odniósł zwy­cięstwo nad Filistynami procą i kamieniem; trafił Filistyna i zabił go, nie mając w ręku miecza (1 Sm 17,50).
Autor Księgi Jozuego przedstawia Boga, który walczy u boku swego narodu, używając broni podobnej do tej, jakiej używa jego naród. Gdy w czasie ucieczki przed Izraelem byli na zboczu pod Bet-Choron, Pan zrzu­cił na nich z nieba ogromne kamienie aż do Azeki, tak że wyginęli. I więcej ich zmarło wskutek kamieni gradowych, niż zginęło od miecza Izraelitów (Joz 10,11). O miotaniu kamieniami opowiada również Księga Machabejska: a otworzyli tajemne drzwi w suficie i zabili wodza, zrzucając na niego kamienie (2 Mch 1,16); w jamie chcieli mnie zniszczyć: rzucali na mnie kamienie (Lm 3,53).
Żydzi używali kamieni również jako narzędzi kary, kamienowali m.in. bałwochwalców i bluźnierców. W Piśmie Świętym 14 razy jest mowa o kamie­nowaniu. Dla chrześcijan kamień stał się narzędziem męczeństwa św. Szcze­pana, pierwszego męczennika.
Biały kamień w starożytności oznaczał wyrok uniewinniający oskarżone­go, w zawodach sportowych był wręczany zwycięzcy, a przy wyborach wska­zywał pożądanego kandydata. Dni szczęśliwe i świąteczne oznaczano białymi kamieniami. Wszystkie te znaczenia łączą się w Chrystusie, nazywanym przez niektórych pisarzy starochrześcijańskich białym kamieniem, gdyż uniewinnił wszystkich, którzy poszli za Nim, i uznał ich za zwycięzców. Tajemniczy biały kamień wspomniany jest w Apokalipsie św. Jana: Zwycięzcy dam manny ukrytej i dam mu biały kamyk, a na kamyku wypisane imię nowe, którego nikt nie zna, oprócz tego, kto (je) otrzymuje (2,17).

KAMIEŃ GROBOWY

Kamienie ustawiano również na grobach, jako znak tego co wieczne, nie­zniszczalne (Rdz 35,20; 2 Sm 18,18). W kulcie zmarłych kamień na grobie miał stanowić obronę przed duchami ze świata zmarłych i ochronę przed wro­gimi mocami. Wierzono, że w kamieniu żyje nadal moc zmarłego i duchy przodków, stąd mógł symbolizować życie wieczne.
„Pochodzący od skały kamień (w języku polskim posiada swoją grada­cję znaczeniową, czyli od czegoś nieokreślonego i groźnego, po bardzo bli­skie i znane człowiekowi jak głaz kamień) w pojęciach ludzi, zwłaszcza pier­wotnych, był symbolem wyższego sposobu istnienia, nie podlegał bowiem zmianom, a zatem wychodził poza kruchą egzystencję ludzką. Stąd w sta­rych kulturach włączono go do pojęć z eschatologii. Równocześnie przez to budził lęk. Otwierał drogę do innych światów (eschatologia), ale równocze­śnie jest świadectwem najtrwalszej łączności z «bramą niebios». Kamień jest objawieniem Boga na ziemi, a w pewnym sensie staje się «domem Bożym» (patrz kamień Jakuba). Poprzez kamień i dzięki niemu powinna żyć moc zmarłego jako przodka, gdyż w świętych kamieniach żyją duchy przodków" [Wańczowski M.,2004].
Kamieniami zamykano groby, np. Łazarza i Jezusa (Mk 15,46; 16,3). Wiel­ki, ciężki kamień z grobu Jezusa może symbolizować wielkość i ciężar grze­chów ludzkości, a odsunięcie kamienia może oznaczać usunięcie win i zwy­cięstwo nad mocami śmierci.