Kamień - symbolika i miejsce w Biblii

KAMIEŃ W METAFORYCE BIBLIJNEJ

W metaforyce biblijnej kamień jest ponadto obrazem zatwardziałości serca (Hi 41,16; Ez 11,19). Obojętność i twardość serca czynią człowieka podobnym do kamienia. Gdy nasienie Słowa Bożego spada na skalistą gle­bę serca, nie przynosi owoców (Mt 13,5-6). Biblia wspomina również ka­mień młyński (12 razy), ma on najczęściej symbolikę negatywną: Lecz kto by się stał powodem grzechu jednego z tych małych, którzy wierzą we Mnie, temu byłoby lepiej kamień młyński zawiesić na szyi i utopić go w głębi morza (Mt 18,6). Anioł rzuca wielki kamień młyński do morza na znak przeciwko Rzymowi, nowemu grzesznemu Babilonowi (Ap 18,21). Czte­rokrotnie w Biblii użyto sformułowania kamień na kamieniu: Ag 2,15; Mt 24,1-2; Mk 13,2; Łk 21,5-6.

KAMIENIE SZLACHETNE

Kamienie szlachetne fascynowały człowieka neolitu i epoki starożytnej w równym stopniu co budowle wznoszone z kamieni i spadające z nieba meteoryty, ze względu na blask, barwę i rzadkość występowania. Starożytni przypisywali występującym w ziemi minerałom cudowną moc, zwłaszcza tym o świetlistym blasku. Uważano, że powstały one na skutek działania ognia i wody na rozpalonym słońcem Wschodzie (Hildegarda z Bingen). Według innych opowieści miały powstać w ziemi jak „krople z nieba" pod wpływem światła niebieskiego, podobnie jak powstają krople żywicy, lub zostały podarowane przez Boga Żydom wędrującym przez pustynię, aby nie dokuczała im nuda podczas szabatu [Forstner D., 1990]. Bardzo popu­larne było przekonanie, że pochodzą ze śliny węża, stąd w wielu opowie­ściach ludowych kamienie szlachetne znajdują się na czołach, oczach i ustach wężowych potworów - strażników, takich jak np. smoki. O tym, że drogo­cenne kamienie rozsypały się po ziemi, gdy z nieba spadał w otchłań Archa­nioł Lucyfer (imię szatana gdy był w niebie), możemy przeczytać w jednej z legend chrześcijańskich [Tresidder J., 2001]. Wszystkie opowieści łączą kamienie szlachetne z Bogiem, ze sferą niebios i tajemniczymi siłami oraz ze znakami zodiaku.
Kamienie szlachetne szczególnie ceniono wśród innych minerałów z po­wodu rzadkości występowania, twardości, barwy, połysku i niezwykłej właści­wości załamywania światła. Ludzie od dawna przypisywali kamieniom szla­chetnym tajemniczą i religijną moc. Poeci nazywali je „podziemnymi kwiata­mi". Nie wiemy, kiedy człowiek po raz pierwszy znalazł drogi kamień, ale od niepamiętnych czasów przypisywano im wyjątkowe właściwości. Wierzenia w ich magiczną moc przejęli z Indii Babilończycy, którzy słynęli z przepychu, później Hebrajczycy, Grecy i Rzymianie.
W jednej z opowieści hebrajskich Abraham, patriarcha Starego Testamen­tu, praojciec narodów (Izraela, Edomitów i Arabów), za pomocą szlachet­nych kamieni, które nosił na szyi, uzdrawiał chorych członków swego plemie­nia [Graves R., Patai R., 2002], bowiem u starożytnych ludów Wschodu przy­pisywano im magiczną siłę uzdrowicielską. Układano je na zwłokach podczas pogrzebu wierząc, że zapobiegają psuciu i gniciu.
Kamienie szlachetne i klejnoty łączą się w Biblii z ozdobą i pięknem, bogactwem i władzą oraz z obrazem świętości. W czasach biblijnych ozda­biały sprzęty kultowe i urzędowy strój arcykapłana, co miało być dla ludu znakiem autorytetu Boga. Kamienie znajdowały się także na naramienni­kach efodu i pektorale: kamienie onyksowe i inne drogie kamienie dla ozdoby efodu i pektorału (Wj 25,7); Weźmiesz dwa kamienie onyksowe i wyryjesz na nich imiona synów Izraela (Wj 28,9); Dwa te kamienie umie­ścisz na obu naramiennikach efodu jako kamienie pamięci o synach Izraela (Wj 28,12).
Napierśnik (pektorał, racjonał) - część stroju arcykapłana, noszona na wierzchu efodu^[2], służył do przechowywania w nim losów, a zdobiło go dwa­naście kamieni szlachetnych z imionami dwunastu pokoleń Izraela: Uczynisz też pektorał (...) Umieścisz w nim cztery rzędy drogich kamieni; w pierw­szym rzędzie rubin, topaz i szmaragd, w drugim rzędzie granat, szafir i beryl, w trzecim rzędzie opal, agat i ametyst, a wreszcie w czwartym rzędzie chryzolit, onyks i jaspis (Wj 28,15-21).
W starożytności głównym sposobem gromadzenia bogactwa było na­bywanie kosztownych klejnotów, dlatego funkcje zdobnicze kamieni łączyły się z rolą środka płatniczego. Gdy Izraelici opuszczali Egipt wypożyczyli przedmioty srebrne i złote od swych sąsiadów (Wj 11,2). Klejnoty stanowiły główny łup wojenny (2 Krn 20,25). Były najłatwiejszą formą przenoszenia majątku (2 Krn 21,3). Są w Biblii synonimem bogactwa i władzy, szczegól­nie królewskiej.
Oprócz dosłownych obrazów bogactwa i władzy klejnoty mają wymo­wę metaforyczną, duchową. Jezus opisał Królestwo niebieskie jako kupca poszukującego drogocennej perły. Gdy ją znalazł, sprzedał wszystko, co miał i kupił ją (Mt 13,45-46). Drogocenna perła stała się metaforą duchowej wartości Królestwa niebieskiego. W innych miejscach Biblia ukazuje nam Boga jako króla przystrojonego klejnotami [Ryken L., Wilhoit J.G, Longman III T.,1998].
W Apokalipsie występuje większość biblijnych motywów związanych z kamieniami szlachetnymi. Przedstawiony został w niej obraz Nowej Jero­zolimy, której blask przyćmiewa miasta najbogatszych królów. Kamienie szla­chetne stanowią warstwy fundamentu Niebiańskiego Jeruzalem i wskazują na niewyobrażalne bogactwo i wielkość Boga. Prorok Izajasz (54,11-12) pisze o mieście ozdobionym klejnotami, wykonanymi z drogocennych kamieni, używając zwrotu: a z drogich kamieni - cały obwód twych murów W Księ­dze Tobiasza czytamy: Bramy Jerozolimy będą odbudowane z szafiru i szmaragdu, a wszystkie twoje mury z drogich kamieni. (...) Ulice Jerozolimy wyłożone będą rubinami i kamieniami z Ofiru (13,17).
Kamienie szlachetne łączą się również ze świętością związaną z kultem Boga. Kluczowymi tekstami są Wj 28,17-20 i Wj 39,10-13 wymieniające ka­mienie w pektorale, jak również tekst z Księgi Ezechiela 28,12-14 opisujący świętość za pomocą drogocennych kamieni. I również wizja tronu Bożego zawierająca elementy nawiązujące do wyglądu kamieni szlachetnych (Ez 1,22.26).
Kamienie szlachetne u starożytnych ludów Wschodu uważane były za wielkie kosztowności, dlatego starano się zdobyć ich jak najwięcej. W Księdze Kronik czarny.
Dawid zabrał koronę z głowy ich króla, a waga jej wynosiła talent złota; były też na niej drogie kamienie. Włożono ją na głowę Dawida. I wywiózł on z miasta łup bardzo wielki (1 Krn 20,2).
Drogie kamienie sprowadzali i gromadzili w swoich skarbcach biblijni królowie. Dawid, czyniąc przygotowania do budowy świątyni, gromadził wszelkie materiały: Ze wszystkich sil moich przygotowałem na dom Boga mego złoto na przedmioty złote, srebro - na srebrne, brąz - na brązowe, że­lazo - na żelazne, drzewo - na drewniane, onyksy i kamienie do wysadzania, kamienie czarne i różnokolorowe i wszelkiego rodzaju drogie ka­mienie (1 Krn29,2).
Ci którzy mieli drogie kamienie, dawali je do skarbca domu Pańskiego na ręce Jechiela Gerszonity(1 Krn29,8).
Król Salomon sprowadzał drogocenne kamienie z Ofiru: Także słudzy Hirama i słudzy Salomona, którzy przywozili złoto z Ofiru, sprowadzali drewno sandałowe i drogocenne kamienie (2 Krn 9,10).
Podarowała mu je również królowa Saby: Przyjechała do Jerozolimy z bardzo wielką okazałością. Wielbłądy niosły wonności i mnóstwo złota oraz dro­gie kamienie (1 Krl 10,2).