Mojżesz, Synaj i Dekalog

Mojżesz obwieszcza ludowi wolę Pana Boga, a lud przyjmuje ją z wielkim entuzjazmem. Stwierdzenie: „spełnimy wszystko, co Pan powiedział” wydaje siębyć bardzo jednoznaczne i stanowcze.

Podobna formuła pojawi się później, w opisie samego obrzędu zawarcia przymierza, dzieląc tym samym materiał tej części Księgi Wyjścia — tzw. sekcji synajskiej — na kolejne mniejsze jednostki literackie...

W jednym z midraszów czytamy, że gdy naród Izraela zareagował entuzjastycznie na warunki przymierza, wówczas Bóg zażądał gwarancji tego, że lud faktycznie będzie wierny przykazaniom. Na to Żydzi zaproponowali, że taką gwarancją będą umiłowani słudzy Boga, czyli Mojżesz i Aaron, a także wielcy ojcowie wiary: Abraham, Izaak i Jakub. Ale Bóg stwierdził, że to zbyt mało... Na to Żydzi zaproponowali, że w takim razie gwarancją wierności przymierzu będą wszystkie jeszcze nienarodzone dzieci izraelskie. Na taką propozycję Bóg przystał i oświadczył: W ich imieniu daję wam Moją Torę. Dlatego, w myśl tradycji żydowskiej, każdy Żyd, niezależnie od tego, kiedy się urodził, jest pieczęcią, od której zależy wiarygodność przymierza. Konstanty Gebert, komentując ten midrasz, pisze: my wszyscy, czy jesteśmy, wierzący, czy nie, czy tego chcemy, czy nie, jesteśmy gwarantami przymierza — i jeśli żyjemy niezgodnie z Torą, to w takim stopniu, w jakim to od nas zależy, unieważniamy je.

Następnie Izraelici rozpoczynają kilkudniowe przygotowania... Wszystko odbywa się dokładnie według poleceń Boga: „Idź do ludu i każ im się przygotować na święto dziś i jutro. Niechaj wypiorą swoje szaty i niech będą gotowi na trzeci dzień, bo dnia trzeciego zstąpi Pan na oczach całego ludu na górę Synaj” (Wj 19,10-11).

Jeśli chodzi o czas przygotowań, interesujący jest nakaz Boży, by nikt pod groźbą śmierci nie wchodziłna górę: Kto by się dotknął góry, będzie ukarany śmiercią (Wj 19,12). W starożytnych opisach teofanii zawsze mocno eksponowany jest ten charakterystyczny podział przestrzeni na sferę sacrum i profanum. Tylko Bóg może przekroczyć tę granicę. Objawienie całkowicie jest Bożą inicjatywą.

I wreszcie trzeciego dnia Bóg ukazuje się Mojżeszowi. Cały lud w tym czasie czeka pod Synajem. Spotkaniu towarzyszą szczególne zjawiska związane z naturą: grzmoty z błyskawicami, gęsty obłok rozpościerający się nad górą, głos potężnej trąby... Czytamy w Biblii: „Mojżesz wyprowadził lud z obozu naprzeciw Boga i ustawił u stóp góry. Góra zaś Synaj była cała spowita dymem, gdyż Pan zstąpił na nią w ogniu i uniósł się dym z niej jakby z pieca, i cała góra bardzo się trzęsła. Głos trąby się przeciągał i stawał się coraz donośniejszy. Mojżesz mówił, a Bóg odpowiadał mu wśród grzmotów” (Wj 19,17-20).

Chmura, obłok, trąby, dym, trzęsienie ziemi — to są właśnie typowe elementy starożytnych teofanii. Ciekawa jest idea zawarta w wersecie Wj 19,16: góra się trzęsie i lud, patrząc na nią, także drży... Gdy czytamy ten fragment, na myśl przychodzi bardzo stary utwór poetycki, w którym autor z przejęciem opisuje budzącą lęk chwilę objawienia się Boga. Tam doświadczenie religijne również zostało oddane za pomocą opisów sił natury.

Głos Pański ponad wodami, zagrzmiał Bóg majestatu:
Pan ponad wodami niezmierzonymi!
Głos Pana pełen potęgi!
Głos Pana pełen dostojeństwa!
Głos Pana łamie cedry,
Pan łamie cedry Libanu,
sprawia, że Liban skacze niby cielec
i Sirion niby młody bawół.
Głos Pana rozsiewa ogniste strzały,
głos Pana wstrząsa pustynią,
Pan wstrząsa pustynią Kadesz.
Głos Pana zgina dęby, ogałaca lasy:
a w Jego pałacu wszystko woła: „Chwała!” (Ps 29,3-9).