Biblijne perły

To będzie najpiękniejszy i najcenniejszy prezent dla naszego seminarium duchownego, z okazji 300. rocznicy jego powstania w Płocku – mówi z dumą ks. prof. Tadeusz Żebrowski. To z jego inicjatywy grupa księży profesorów WSD ufundowała dzieło warte ponad 40 tys. złotych. Jest to faksymile pelplińskiego egzemplarza Biblii Jana Gutenberga. Oznaczone numerem 23, jest jednym ze 198 numerowych egzemplarzy Biblii, wydanych w dwóch tomach, w nakładzie zbliżonym do tego, który wykonał Gutenberg. Jest wierną kopią arcydzieła sztuki typograficznej, powstałego w latach 1452–1455; drukowana pismem gotyckim po łacinie, którym wtedy posługiwali się zakonnicy przepisujący księgi. Do dzisiaj zachowało się jedynie 48 egzemplarzy tej „najdroższej książki na świecie”, w tym jeden w Polsce.

Najbielszy z białych kruków

Zanim z inicjatywy Wydawnictwa Diecezji Pelplińskiej „Bernardinum” wydano faksymile 42-wierszowej Biblii Gutenberga, dokonano gruntownych badań oryginału i ekspertyz naukowych na wyższych uczelniach w Polsce i Japonii. Do druku wykorzystano specjalnie wykonany papier ze znakami wodnymi, umieszczonymi jak w oryginale. Ręcznie przemalowano inicjały, dzieło oprawiono jak w średniowiecznym warsztacie introligatorskim w dębowe deski, roślinnie garbowaną skórą kozią oraz uszlachetniono oprawę tłoczeniami i okuciami zaprojektowanymi w XV wieku.
Faksymile pelplińskiego egzemplarza Biblii jest zapakowane w wielką skórzaną walizkę, kopię opakowania z 1939 r., w którym dzieło odbyło długą wojenną tułaczkę.
Zawiła i burzliwa jest historia cennego egzemplarza, wydrukowanego przez Gutenberga. Został nabyty prawdopodobnie przez biskupa chełmińskiego Mikołaja Chrapickiego (1496–1508), a później przekazany franciszkanom w Lubawie. Po sekularyzacji klasztoru w 1833 r. trafił do biblioteki seminaryjnej w Pelplinie. W 1939 r., z obawy przed zawieruchą wojenną, Biblia, spakowana w skórzanej walizce, została wywieziona wraz z innymi skarbami narodowymi do Paryża, następnie do Londynu, a potem flagowym statkiem „Batory” do Kanady. Stamtąd powróciła do Pelplina w 1959 roku. Faksymile właśnie tego egzemplarza trafiło do płockiego seminarium.
Nabywając ten dokument, ks. Żebrowski odkrył również, że w jednym z oprawionych inkunabułów biblioteki seminaryjnej w Pelplinie znajduje się współoprawiony rękopis z uchwałami synodu płockiego. – Jest to nowa informacja dla nas, bo nie wiedzieliśmy nic o takim dokumencie. Chciałbym wkrótce bliżej zająć się tą sprawą – mówi ks. Żebrowski.

Biblia od początku

Odkąd powstało biskupstwo w Płocku (1075 r.) i kiedy wybudowano kościół katedralny, sprowadzono księgi liturgiczne, potrzebne do odprawiania nabożeństw, a wśród nich przede wszystkim księgę Pisma Świętego Stało się to za sprawą bp. Aleksandra z Malonne, który przywiózł do miasta księgę nazwaną później Biblią płocką. Dziś jest ona jednym z najcenniejszych eksponatów Muzeum Diecezjalnego.
Przez wiele lat spierano się, czy Biblię napisali skrybowie w Płocku, czy też powstała ona na Zachodzie. Zdaniem historyka sztuki, pochodzącego z diecezji płockiej ks. prof. Ryszarda Knapińskiego, najprawdopodobniej cały tekst biblijny, znaczna część inicjałów głównych i część miniatur wyszły spod ręki zachodnich mistrzów. W Płocku jedynie dokończono iluminacji kart dzieła.
Jednak Biblia stała się również zapisem wydarzeń historycznych z Płocka. W 1148 r. dopisano do tekstu biblijnego informacje o cudownym uzdrowieniu dziewczynki o imieniu Woincha oraz dodano opis uratowania relikwiarza w postaci strusiego jaja, które było zawieszone pod drewnianym stropem katedry. Były to pierwsze opisy cudów na polskich ziemiach, dlatego dzięki nim Biblia płocka szybko stała się sławnym dziełem.
Wśród innych cennych rękopisów przechowywanych w Muzeum Diecezjalnym wyróżniają się także perykopy ewangeliczne z ok. 1160 r. – Przez wieki zmieniały się Płock i diecezja, wielokrotnej przebudowie uległa katedra, a ta księga Pisma Świętego i wybranych perykop ewangelicznych pozostała ta sama, wierna, niezmieniona. To bardzo wymowny znak dla nas, którzy dziś oglądamy tę szczególną pamiątkę i jej piękne, bogate zdobienia – mówi ks. Żebrowski.
Z kolei w zbiorach Biblioteki WSD znajdują się egzemplarze Biblii Leopolity – pierwszego drukowanego polskiego przekładu całej Biblii; dwa egzemplarze Biblii w przekładzie ks. Jakuba Wujka z 1599 r. W księgozbiorze jest również niekompletny egzemplarz Biblii brzeskiej. – To wielkie bogactwo naszej biblioteki i seminarium. Niektóre z nich były uszkodzone i potrzebowały pilnej konserwacji. Bardzo mi zależało, aby z bogatego księgozbioru, który posiadamy, zabezpieczyć zwłaszcza najstarsze egzemplarze Pisma Świętego – mówi ks. Żebrowski, wieloletni dyrektor Archiwum Diecezjalnego i Biblioteki WSD.
– Z Biblią i jej historią jest jak z życiem człowieka: jest piękne i bogate, a czasami potrzebuje pomocy i ratunku. Ale na szczęście we wszystkim ratuje nas i towarzyszy nam wierne słowo Boże – dodaje ks. Żebrowski.

Biblijne skarby Płocka:
• Biblia płocka (pierwsza połowa XII w.)
• perykopy ewangeliczne (około 1160 r.)
• Biblia Leopolity (1561 r.)
• Biblia w tłumaczeniu ks. Jakuba Wujka (1599 r.)
• Biblia brzeska (1563 r.)
• Faksymile pelplińskiego egzemplarza Biblii Gutenberga