Świat świętego Pawła

2. Struktura społeczna

2.1. Rozwarstwienie społeczeństwa

a) Dla społeczeństwa Cesarstwa Rzymskiego charakterystyczne było przede wszystkim wyraźne i głębokie rozwarstwienie, dzielące je na dwie całkowicie różne grupy. Po jednej stronie plasowała się wyższa grupa społeczna stanowiąca absolutną mniejszość; należała do niej arystokracja, która przywłaszczyła sobie władzę i skupiała największą część bogactw pochodzących głównie z rolniczych latyfundiów. Z drugiej strony istniała niższa warstwa społeczna, którą stanowiła zdecydowana większość ludności, niemająca władzy i żyjąca w ubóstwie, nieco powyżej minimum potrzebnego do przetrwania albo, bardzo często, poniżej tego poziomu.
Warstwę wyższą stanowiła przede wszystkim rzymska arystokracja, stojąca na czele cywilnej i wojskowej administracji stolicy i prowincji cesarstwa. Sprawowała ona bezpośrednią władzę nad imperium rzymskim. Do owej elity rzymskiej należeli: cesarz, członkowie senatu i ekwici (rycerze). Zaliczała się do niej także miejscowa arystokracja z terenów cesarstwa, stojąca na czele lokalnej administracji, na obszarach, które posiadały niezależną administrację, zawsze jednak podlegającą władzy cesarskiej. Z uwagi na koligacje rodzinne w skład tej grupy społecznej wchodziły także rodziny owych elit arystokratycznych, podobnie jak wszyscy bezpośredni pracownicy administracji przez nią kierowanej, dopóki piastowali urzędy.
Poza arystokracją złożoną z możnych i ich bliskich współpracowników pozostała część ludności rzymskiej tworzyła warstwę niższą ówczesnego społeczeństwa, do której należała także ogromna liczba niewolników. Co prawda wewnątrz tej podstawowej klasy społecznej istniały różne stopnie wynikające z prestiżu i zamożności, jednak nie ma tutaj mowy o właściwej klasie średniej na kształt tej występującej we współczesnym społeczeństwie europejskim. Cała ta ludność, poza nielicznymi wyjątkami, żyła w biedzie i poniżeniu. Nawet ci mający szansę na osiągnięcie względnego dostatku stali w obliczu ciągłego niebezpieczeństwa popadnięcia – w razie jakichkolwiek trudności – w całkowite ubóstwo. Okazałe zabytki Cesarstwa Rzymskiego, które do dziś można podziwiać, nie powinny przysłaniać brutalnej rzeczywistości ówczesnego społeczeństwa o głęboko nierównej strukturze, ponieważ u początku ich powstania obecne są okrutne dramaty i tragedie wielu anonimowych ludzi. Co więcej, nie zapominajmy o tym, iż życie ubogiej ludności nie było tematem kronik lub zapisów na pomnikach, i dlatego często pozostaje ono całkowicie niewidoczne dla historyków i archeologów.
b) Warto zauważyć, że istotna część członków starożytnych wspólnot chrześcijańskich, łącznie z samym Pawłem, należała do niższej warstwy społecznej. Nie dziwi to jednak, zważywszy, iż klasa ta stanowiła zdecydowaną większość ludności w tych czasach. Ten wspólny punkt wyjścia nie wykluczał jednak pewnych różnic w pozycji społecznej i zasobach materialnych między członkami wspólnot chrześcijańskich, tak jak ma to zwykle miejsce w każdej społeczności ludzi ubogich i pokornych. Najprawdopodobniej te właśnie różnice między niektórymi członkami i pozostałą zdecydowaną większością były najsilniej odczuwane wewnątrz niektórych wspólnot chrześcijańskich, na przykład we wspólnocie korynckiej. W rzeczy samej, chodziło tutaj o najbardziej namacalne różnice, bezpośrednio kształtujące życie codzienne tych ludzi.