Niebezpieczna przygoda

Sefora wzięła więc krzemień i obcięła nim napletek swego syna, a następnie dotknęła jego nóg. Powiedziała też: „Jesteś dla mnie krewnym poprzez krew'". (Wj 4,25) 

25. Sefora wykonuje dwustopniowy rytuał związany z obrzezaniem: obcina napletek swojemu synowi (w. 25a) i dotyka nim czyichś nóg (lub innej części ciała; w. 25b). W końcu wypowiada tajemniczą formułę (w. 25c). O ile w pierwszym akcie jej działania jest niejasne jedynie to, o którego syna chodzi, o tyle w drugim nie ma pewności ani kogo, ani jakiej części ciała dotyka obciętym napletkiem syna. Sam język, opisujący rytuał obrzezania, jest bardzo archaiczny. Sefora posługuje się ostrym narzędziem, określonym jako sôr. Najczęściej w ten sposób nazywa się specyficzny rodzaj kamienia - krzemień (Ez 3, 9; Sdz 5, 28). W kontekście obrze­zania termin ten powraca jeszcze tylko raz w Joz 5, 2-3, gdzie wskazuje na rodzaj kamiennego noża. W opisie nie pojawia się także standardowy czasownik opisują­cy obrzezanie - mwl (jest on użyty natomiast w glosie z w. 26b), lecz formuła: obciąć napletek (kārat ʾet-ʿar^elat). Czasownik kārat jest terminem technicznym w przedkapłańskich opisach zawarcia przymierza (Wj 23, 32; 34, 27; 2 Sm 7, 11). W obecnym przypadku po raz pierwszy i ostatni użyto go na opisanie czyn­ności obrzezania. Fakt, że wykonuje ją kobieta wynika z okoliczności. Ojciec dziecka jest zagrożony i nie może uczynić tego sam. Praktyka obrzezania doty­czyła w Izraelu niemowląt (Rdz 17, 12; por. Rdz 21, 4; Kpł 12, 3; Łk 1,59; 2, 21). W niektórych wypadkach jednak stosowano ją wobec osób dorosłych (Joz 5, 4-9; Rdz 17, 24-25; 34, 14-15. 24-25). Wśród ludów ościennych obrzezanie było rytu­ałem inicjacji wprowadzającym w dorosłe życie i wykonywano je w wieku dojrza­łym, najczęściej tuż przed zawarciem małżeństwa. Wielu badaczy, chcąc znaleźć wyjaśnienie dla miejsca i roli jaką analizowana perykopa odgrywa w obecnym kontekście, tłumaczyło całe zajście potrzebą podania etiologii dla zmiany, do jakiej doszło wśród Izraelitów. Według nich, początkowo także Hebrajczycy sto­sowali obrzezanie w wieku młodzieńczym, a dopiero później wprowadzili zwy­czaj obrzezania w ósmym dniu. Obecna perykopa byłaby więc uzasadnieniem tej zmiany. Nie podważa to jednak faktu, że język opisujący sposób wykonania tej czynności pozwala widzieć w obecnym wersecie jedno z najstarszych świadectw praktyki obrzezania w Biblii (por. F. Maciejewski, Der Ritus, 264: „Urszene der Beschneidung”). Druga czynność, wykonana przez Seforę, to dotknięcie czyichś nóg. Zaimek w trzeciej osobie „jego" może odnosić się zarówno do Mojżesza, jak i do jego syna. Ponieważ w. 26a informuje, że w wyniku tej czynności JHWH odstąpił od tego, którego „usiłował zabić", można sądzić, iż Sefora stosuje swego rodzaju ryt protekcyjny lub apotropaiczny, mający na celu ochronę zagrożonego męża (lub syna). Wersja LXX sugeruje, że chodzi o stopy anioła, a gest Sefory nie tyle polega na dotknięciu, ile na adoracji lub błaganiu. Egzegeci nie mają więc wątpliwości, że chodzi o korektę interpretacyjną trudnego tekstu. „Nogi" można rozumieć dosłownie lub jako eufemizm oznaczający genitalia (Iz 6, 2; 7, 20; Sdz 3, 24; 1 Sm 24, 4). Cała czynność zostaje w końcu uzupełniona for­mułą słowną: hătan dāmîm ʾattâ lî. Jej interpretacja jest przedmiotem niekoń­czących się sporów, o czym świadczy bogata literatura tematu podawana w ko­mentarzach. Rzeczownik hătan oznacza generalnie kogoś, kto wchodzi w relacje rodzinne z krewnymi współmałżonka poprzez zawarcie małżeństwa (Michell, The Meaning, 93-112). W zależności od kontekstu może on przyjąć sens: teść (Wj 3,1), zięć (Rdz 19,14) lub pan młody (Iz 62,5). Ostanie z tych znaczeń bywa najczęściej stosowane w obecnym miejscu. Jednak z kontekstu wynika, że Mojżesz nie jest już „panem młodym". Jego ślub z Sefora miał miejsce w Wj 2, 21. Oboje mają już nawet dzieci (Wj 2, 22; 4, 20). Jeśli więc chce się utrzymać sens „pan młody", to oryginalnie tekst musiałby pojawić się bezpośrednio po Wj 2, 22.