Chrystologia i stuktura

Od czasów Tomasza z Akwinu istnieje grupa komentatorów, którzy dzielą prolog na sukcesywne jednostki, dopatrując się w nich historii zbawienia: 1) w. 3 - stworzenie; 2) ww. 6-13 - historia Izraela; 3) ww. 14-18 - wcielenie i wspól­nota chrześcijańska. Odmianą tego sposobu ujęcia jest dopatrywanie się w pro­logu rozwoju myśli na sposób kół koncentrycznych lub nakładających się fal, np. objawienie słowa w świecie, w historii i w Kościele lub wspólnocie wierzących (I. de la Potterie).
Od tego sposobu odcina się ujęcie rozwoju zawartej w prologu myśli w formie koncentrycznej lub chiastycznej. W takim ujęciu bierze się pod uwagę nie tylko tematy, ale również kryteria stylistyczne i literackie. Podstawowym kryte­rium jest słownictwo rozłożone na jednostki symetryczne (Boismard, Fabris).
Systematyczne ujęcia struktury prologu różnią się jednak znacznie między sobą w zależności od tego, czy na czoło wysuwa się elementy językowe, styli­styczne, literackie, psychologiczno-dramatyczne czy treściowe (teologiczne). Ist­nieją zwłaszcza wahania, czy prolog ma strukturę koncentryczną, czy linearną.
Tak np. Boismard dopatruje się w prologu struktury koncentrycznej według schematu: abcdefe'd'c'b'a' (1-2. 3. 4-5. 6-8. 9-11. 12-13. 14. 15. 16. 17. 18). We­dług Staleya strukturę koncentryczną tekstu można ująć w następujący schemat: abcdc'b'a' (1, 1-5. 6-8. 9-11. 12-13. 14. 15. 16-18).

Natomiast I. de la Potterie (także S.A. Panimolle) wskazuje na spiralny roz­wój myśli na różnych płaszczyznach według schematu:
I (ww. 1-5) ABC (1-2. 3. 4-5);
II (ww. 6-14) ABC (6-8. 9-11. 12-14);
III (ww. 15-18) ABC (15. 16-17. 18).
J. Calloud i F. Genuyt, w semiotycznej analizie tekstu jako narracji, wskazują na cztery sekwencje: ww. 1-5. 6-8. 9-14. 15-18.
R. Meynet dowodzi, że elementy retoryczne w prologu funkcjonują na pięciu poziomach. Wyodrębnia on trzy części (ww. 1-11. 12-13. 14-18), w których cen­tralne miejsce zajmują ww. 12-13, a szczytowe ww. 1 i 18. W pierwszej i drugiej części centralne miejsce zajmują sekcje o świadectwie Jana Chrzciciela (ww. 6-8 i w. 5). U. Schnelle (za kilkoma innymi egzegetami) uważa, że w wypowiedziach Jana Chrzciciela został ujęty najważniejszy problem ewangelisty: świadectwo tożsamości preegzystującego Słowa z człowiekiem Jezusem.
R. Meynet zauważa, że charakterystycznym słowem w prologu jest erchesthai - stawać się. Występuje ono 9 razy na 51 w całej czwartej Ewangelii (ww. 3. 3. 3. 6. 10. 12. 14. 15. 17), we wszystkich częściach prologu: w pierwszej części (ww. 1-11) sygnalizuje ono genealogię świata (wraz z Janem Chrzcicielem), w trze­ciej części genealogię Jezusa (ww. 14-18, który jest monogenēs), a w drugiej, centralnej części (ww. 12-13) słowo stać się odnosi się do ludzi i tworzy paronomazję (grę słów) ze słowem egennēthē - został zrodzony (Jezus) lub egennēthēsan - zostali zrodzeni (wierzący). Akt zrodzenia z Boga różni się od aktu stworzenia. Akt stworzenia odnosi się do wszystkich ludzi, natomiast akt zrodzenia z Boga zostaje wprawdzie ofiarowany wszystkim ludziom jako światłość (w. 9), ale uza­leżniony jest od wiary, od aktu wolnej woli człowieka. Człowiek dzięki wierze w Słowo otrzymuje od Niego moc (możność) „stania się" dzieckiem Boga.
Zatem w strukturze prologu, na poziomie aktualnej redakcji, najważniej­szym zagadnieniem jest dziecięctwo Boże chrześcijan, które opiera się na wie­rze w osobę Jezusa jako Słowa Wcielonego. A narzucające się na pierwszy plan przesłanie prologu to wezwanie, zaproszenie skierowane do każdego człowieka, aby przez wiarę w Jezusa uznał Boga za Jego i swojego Ojca.