Duchy w Biblii

Uczeni na ogół są zgodni, że nasi przodkowie w wierze nie rozróżniali w sposób wyraźny ludzkich chorób, opętania przez złe duchy i klęsk żywioło­wych. Wszystkie te nieszczęścia były zupełnie poza ludzką kontrolą. Wiele z nich, a może nawet wszystkie, uważano za wynik napastliwości duchów. W każdym z takich przypadków ludzka ofiara albo nie wiedziała, jak się prze­ciwstawić tej agresji, albo też nie dysponowała odpowiednimi środkami.
Apokryfy i pseudoepigrafy pozwalają nam lepiej poznać ten świat. Testa­ment Salomona, choć datowany prawdopodobnie na III wiek po Chrystusie, jest uważany przez uczonych za dokładne odbicie palestyńskiego judaizmu z 1 wieku. Jego autora interesowały przede wszystkim ówczesne choroby, któ­re łączono z ciałami niebieskimi lub różnego rodzaju duchami. Podaje on czy­telnikom szereg środków lub słowa egzorcyzmów, które mogą okazać się po­mocne.
Pisze tak: „Szesnasty [ciało niebieskie albo demon] powiedział: Jestem Katrax. Zsyłam nieuleczalną gorączkę na [istoty ludzkie]. Jeśli ktoś chce odzy­skać zdrowie, niech utrze kolendrę i wetrze ją w wargi, mówiąc: Zaklinam cię na Zeusa, odejdź od obrazu Boga, a odejdę natychmiast" (Testament Salomo­na, 18, 20). I jeszcze: „Dziewiętnasty powiedział: Nazywają mnie Mardero. Zsyłam nieuleczalne gorączki; wypisz moje imię w określony sposób na domu, a odejdę natychmiast" (Testament Salomona, 18, 23).
Mateusz i Marek opisują gorączkę teściowej Piotra jako chorobę, natomiast Łukasz przedstawia ją raczej jako atak złego ducha. Łukaszowy Jezus wyrzu­ca demona o imieniu „Gorączka" tak samo, jak wyrzuca nieczyste duchy i uci­sza wiatry (także rodzaj duchów). Ewangeliści podają zatem dwie różne in­terpretacje tego samego wydarzenia.

KOBIETY l DUCHY
Kultura śródziemnomorska zwykle łączy kozy z kobietami i diabłem (zagad­nienie to będzie szerzej omówione w rozdziale „Owce i kozły"). Mówiąc ogól­nie, w Ewangeliach zarówno mężczyźni, jak i kobiety doświadczają interwen­cji duchów lub agresji i opętania ze strony demonów (zob. Łk 4,31-37; 8,26-34; 9,37-43a; 11,14-23 na temat opętania mężczyzn), jednak w Ewange­lii wg św. Łukasza aż pięć spośród sześciu opisów problemów lub chorób ko­biet ma związek z duchami.
Elżbieta (Łk 1, 13. 24) i Maryja (Łk 1,35) poczęły dzieci za sprawą ducha, mocy Najwyższego. Za Jezusem szła grupa kobiet uwolnionych przez Niego od złych duchów i słabości: Maria Magdalena, Joanna, żona Chuzy, urzędni­ka Heroda, Zuzanna i wiele innych (Łk 8, 2-3). Córka Jaira, którą duch opu­ścił, odzyskała życie w momencie, kiedy „duch jej powrócił" (Łk 8, 55). Z ko­lei kobieta, która przez osiemnaście lat była pochylona z powodu złego ducha, została uwolniona przez Jezusa i mogła w końcu stanąć wyprostowa­na (Łk 13, 10-16).
Typowe dla kultury śródziemnomorskiej łączenie ze sobą kobiet, kóz i dia­bła znajduje swe odbicie także w interpretacji chorób. Ewangeliczne opisy uzdrowień kobiet koncentrują się na tych, które doznawały rozmaitych cier­pień wskutek interwencji bądź agresji duchów. Nie ma natomiast opisów uzdrowień kobiet sparaliżowanych, głuchych, niemych, niewidomych itd., choć wiemy z całą pewnością, że w starożytności one również cierpiały na te dolegliwości. Wydaje się, że opisy ewangeliczne odzwierciedlają inny aspekt kulturowego kontekstu życia kobiet.

DOBRY PASTERZ l DUCHY
Według Ewangelii, Jezus w swoim kręgu społecznym nie posiadał żadnej in­nej władzy poza egzorcyzmami. Władza była czymś ważnym w ówczesnym świecie. Kto ją posiadał, mógł narzucać odpowiednie zachowania, kierując się dobrem grupy. Nikt w Ewangeliach nie przeczył, że Jezus posiadał taką wła­dzę, choć spierano się ojej źródło (zob. Łk 11,15; 20,2).