Pochodzenie św. Pawła

3.2. Wątpliwości dotyczące przynależności Pawła do faryzeuszy
Pomijając trudność z ustaleniem, gdzie i kiedy Paweł został fa­ryzeuszem, trzeba jeszcze ustosunkować się do opinii podważających przekonanie, że był nim w ogóle. Poza Dz, w których ich autor wkłada, będące dotychczas podstawą naszych analiz, wy­powiedzi w usta Pawła, w jego Listach nigdzie nie jest powie­dziane, że był Rzymianinem i obywatelem greckiego miasta, nie ma też w nich wyraźnego stwierdzenia, że był faryzeuszem. Za­stanawia to, że na swe związki z faryzeuszami Paweł powołuje się tylko jeden raz, w Flp 3, 5, gdzie pisze: „w stosunku do Prawa - faryzeusz". Nie czyni tego natomiast w Rz 11,1; 2 Kor 11, 22 i Ga 1,14, gdzie podobnie próbuje ustalić swą wiarygodność. Stwierdzenie w Flp „w stosunku do Prawa - faryzeusz" nie mu­si - zdaniem niektórych - koniecznie znaczyć, że Paweł był fary­zeuszem, a tylko: że faryzeusze byli stronnictwem, którego po­glądy były mu najbliższe^[50]. Paweł sympatyzowałby jedynie z faryzeuszami.
Na podstawie Flp 3, 5 przyjmujemy, że Paweł był faktycznie faryzeuszem. Wyznanie: „w stosunku do Prawa - faryzeusz" jest pozornie niejasne. Jeżeli apostoł, jak stwierdza w Liście, kiero­wał się w życiu faryzejskim zrozumieniem i wypełnianiem Pra­wa^[51] (kata nomori), znaczy to, że był de facto faryzeuszem. Trud­no wyobrazić sobie przypadek, w którym ktoś żyje według faryzejskiej halachy (zwł. dziesięcina i czystość legalna) i nie na­leży do wspólnoty. Apostoł poczytuje sobie za chlubę to, że kie­rował się stylem życia właściwym dla tego ugrupowania. Trzeba to rozumieć jako przynależność do faryzeuszy. Sposób w jaki Pa­weł to stwierdza („w stosunku do Prawa") jest właściwy dla fa­ryzeuszy. Potwierdza to przykład Flawiusza, który określa się w swych dziełach np. jako kapłan, lecz nie jako faryzeusz. Kiedy mówi o związkach z faryzeuszami, nie twierdzi, że wstąpił do ja­kiejś grupy, a tylko: że zaczął żyć według zasad (halachy) fary­zeuszy^[52]. Język Pawła, podobnie jak Flawiusza^[53], odzwierciedla sposób rozumienia bycia faryzeuszem: nie tyle przynależność, ile kierowanie się określonymi zasadami.
Murphy-O'Connor^[54] opowiada się za przynależnością Pawła do faryzeuszy powołując sią na upoważnienie, jakie otrzymał od arcykapłanów w Jerozolimie do prześladowania chrześcijan: „[...] wtrącałem do więzienia wielu świętych, głosowałem przeciwko nim, gdy ich skazywano na śmierć" (Dz 26, 10). Tylko Sanhe­dryn jerozolimski mógł występować o skazanie na śmierć i tyl­ko jego członkowie mogli brać udział w takim głosowaniu. Apo­stoł jest - jego zdaniem - przedstawiony przez autora Dz jako członek Sanhedrynu w Jerozolimie. Jeżeli nim faktycznie był, chociaż Listy ponownie nic o tym nie mówią, jest bardzo praw­dopodobne, że był nim jako faryzeusz, gdyż ci wchodzili w skład Sanhedrynu^[55] i odgrywali w nim znaczną rolę^[56].
Trudność polega na tym, że Paweł z początkiem lat trzydzie­stych był zbyt młody, aby zasiadać w Sanhedrynie. Prawdopodob­nie w czasach Jezusa wymagano czterdziestu lat życia^[57]. Ponadto faryzeusze byli znani ze swej tolerancyjnej postawy. W przeszło­ści wiele wycierpieli z rąk Hasmoneuszy: byli prześladowani i wielu z nich zamordowano. Osobiste doświadczenia mogły ukształtować ich tolerancyjną postawę. Kiedy przykładowo sa­duceusze postanowili zgładzić Jakuba, przełożonego kościoła w Jerozolimie, i wraz z nim innych - o czym informuje Flawiusz^[58] - faryzeusze sprzeciwili się temu. Skąd zatem u Pawła taka wrogość względem Kościoła, o której sam pisze w swych Listach (Ga 1,13; Flp 3,6; 1 Kor 15, 9)? Czy w takim razie był wśród nich wyjątkiem (zelotą)? Język, jakiego używa w Ga 1,14 mówiąc, że w gorliwości o żydowskie Prawo - tradycję przodków - przewyż­szył rówieśników, jest dokładnie wyrażeniem, jakiego użyłby fa­ryzeusz. Być może jego ogromne zaangażowanie w zwalczanie Kościoła było podyktowane świadomością, że zbyt późno wkro­czył na tę drogę; jako przybysz z diaspory czuł, że ma wiele do nadrobienia - stąd jego wyjątkowa aktywność jako faryzeusza.

-----------------------------------------------------

[50] Por. L e n t z, Luke's portrait, s. 55.
[51] Według F l a w i u s z a (W. Żyd. 1,110; II, 162; Staroż. XVIII, 15) i Dz 26, 5 (kata tēn akribestatēn hairesm) faryzeusze byli uznawani za najlepszych znawców Prawa i przedstawicieli ży­dowskiej religii.
[52] Autobiografia 12; por. A. J. S a l d a r i n i, Pharisees, Scribes and Sadducees in Palestinian Society, Edinburgh 1989, s. 118-119.
[53] W ten sam sposób stwierdzają to w przypadku Pawła Dz: „ezēsa Pharisaios" (26, 5).
[54] Paul, s. 65-68.
[55] Zob. E. S c h ü r e r, Storia del popolo giudaico al tempo di Gesu Cristo, vol. 2, Brescia 1987 [tłum. z popraw, wersji ang. (G. Vermes - F. Miller - M. Black) niem. oryg. Geschichte des jüdischen Volkes im Zeitalter Jesu Christi, Leipzig 1898], s. 262-272.
[56]Flawiusz (Staroż. XVIII, 1. 4) informuje, że sami saduceusze liczyli się. z ich zdaniem i godzili się na ich postanowienia z obawy przed ludem, który stał po stronie faryzeuszy.
[57] Zob. na temat wymaganego wieku w: J e r e m i a s, Jerusalem, cz. 2B, s. 103-104. 105.
[58]Staroż. XX, 9. 1 (201).