I.5. Święty Antoni

Antoni jest autorem kilku rozpraw w formie kazań, m.in. Sermones dominicales (1229) oraz Sermones In solemnitatibus seu sanctorales (1230). Bronił w nich nauki o jedności Boga i bóstwie Chrystusa. Częstym tematem jego kazań były Eucharystia, męka Pana Jezusa i mariologia, a ponadto zagadnienia moralne, temat pokuty, pojednania, czystości i pokory oraz osiągnięcie doskonałości, którą – według Antoniego – może zapewnić człowiekowi miłość (por. EK, t. I, 660n).
Zmarł w Arcella koło Padwy 13 czerwca 1231 r. Natychmiast po śmierci zainicjowano jego kult, który szybko rozpowszechnił się we Włoszech, a po kanonizacji w 1232 r. rozwijał się w całym Kościele katolickim. Do dziś centrum kultu znajduje się w Padwie, gdzie mieści się słynna bazylika pod jego wezwaniem. W Polsce na przełomie XVII/XVIII w. wzniesiono kilkanaście kościołów i konwentów franciszkańskich pod patronatem św. Antoniego (np. Warszawa, Łagiewniki k. Łodzi, Lublin, Sokal, Sambor, Przeworsk, Toruń, Bydgoszcz). Na Śląsku czczony jest zwłaszcza w Rybniku, Chorzowie, Siemianowicach Śląskich, Syryni, Luboszycach k. Opola, Tworogu, Zdzieszowicach.
Szukając światła Słowa, które rozpromieniło życie Antoniego, trzeba sięgnąć do Ewangelii Łukasza – piewcy miłosierdzia Bożego. Święty chętnie przywoływał w swoich dziełach i kazaniach teksty biblijne, z których starał się wydobyć sens alegoryczny i moralny. Antoni chętnie stosował augustyńską regułę, która głosi, że „Nowy Testament jest ukryty w Starym, natomiast Stary znajduje wyjaśnienie w Nowym” (por. Quaestiones In Heptateuchum 2,73: PL 34,623). Niezrozumiałe fragmenty Starego Testamentu Antoni wyjaśniał ludowi tekstami z Nowego Testamentu. Wierny był przy tym misji głoszenia żywego orędzia Ewangelii; docierał do prostego ludu żarem swego przepowiadania i autentycznym zaangażowaniem w działalność charytatywną. Właśnie tego żądał Mistrz od swoich uczniów, których „po dwóch wysyłał [ich] przed sobą do każdego miasta i miejscowości, dokąd sam przyjść zamierzał” (Łk 10,1).
Antoni w towarzystwie swoich braci franciszkanów, często bez trzosa, sandałów…, docierał do różnych środowisk, głosząc „pokój i dobro”! Szczególnie przejęty był wezwaniem Jezusa, by nauczać z mocą w wyznaczonych miastach, uzdrawiać tam chorych oraz przepowiadać im rychłe nadejście Królestwa Bożego (10,8-9). Święty Padewski nie zapominał też o potrzebie modlitwy o nowych robotników – żniwiarzy w Winnicy Pańskiej (10,2). Przykład jego życia pociągał na drogę powołania, wielu po wpływem jego nauczania odmieniło swoje życie, liczni do dziś szukają u niego wsparcia i opieki.
Wielką popularność zdobyło liturgiczne responsorium Si quaeris śpiewane ku czci św. Antoniego. Wychwala ono słowa i czyny, które świadczą o wierności ewangelicznemu wezwaniu: „Idźcie! Oto posyłam was jak owce między wilki” (10,3).