Izraelici w Kanaanie

2. Okres Sędziów

Przedstawimy najpierw pokrótce tło historyczne tego okresu, a następnie przejdziemy do omówienia postaci przedstawionych w Księdze Sędziów, ta bowiem jest dla nas podstawowym źródłem informacji o tej części historii zbawienia.

a. Tło historyczne

Z pewnym prawdopodobieństwem możemy przyjąć, że etap wzięcia w posiadanie ziemi został zakończony i przed połową XII w. ukształtowała się plemienna konfe­deracja. W Egipcie w tym czasie XIX dynastia chyliła się ku upadkowi. Ostatnim ze znaczących jej władców był Merneptah (ok. 1224-1214 r. przed Chr.). Wielkim wyda­rzeniem w okresie jego panowania było odparcie najazdu między innymi „ludów morza"^[10]. Po jego śmierci rozpo­czął się tam okres zamieszania i w tym czasie Egipt utracił faktycznie kontrolę nad posiadłościami w Azji. Izrael miał więc sposobność umocnienia się w swoim kraju. Mimo że Egipt usilnie się starał, by przywrócić swoją władzę, nie był w stanie czynić tego trwale, co nieuchronnie prowadziło do zmierzchu imperium. Próby jego ratowania podjął Ram­zes III (ok. 1183-1152 r. przed Chr.), władca XX dynastii. Między piątym a jedenastym rokiem swych rządów zmu­szony był stawić czoło serii masowych najazdów „ludów morza", jak też Libijczyków i sprzymierzonych plemion, co w końcu wyczerpało siły Egiptu. Nie mając możliwości, by wyprzeć najeźdźców z Palestyny, faraon pozwolił nie­którym z nich (Filistynom, Zikarom i może jeszcze innym) osiedlić się tam jako swoim wasalom. W charakterze na­jemników obsadzali oni również garnizony w tym kraju, jak i w Egipcie. W ten sposób Filistyni, którzy dali nazwę Pale­stynie, znaleźli się na scenie dziejów zaledwie w kilka lat po pojawieniu się na niej Izraela. Imperium egipskie nigdy już nie podniosło się z upadku. Kiedy w wyniku spisku zmarł Ramzes III, w krótkim czasie nastąpił kres imperium.

Na scenie politycznej nie było w tym okresie takiej potę­gi, która mogłaby odziedziczyć ruiny egipskich posiadłości azjatyckich. Imperium Chetytów zostało gwałtownie zmiażdżone w czasie starcia Ramzesa III z „ludami morza"^[11]. Asyria, która doszła w XIII w. do szczytu potęgi, po za­bójstwie Tukultininurty I (ok. 1207 r. przed Chr.) weszła w trwający blisko 100 lat okres słabości. Swoje przejścio­we odrodzenie Asyria przeżywała za rządów Tiglatpilesara I (ok. 1114-1076 r. przed Chr.), który zdobył Babilon, a wyprawy zawiodły go na północ w głąb Armenii i Anatolii i na zachód do Morza Śródziemnego w północnej Fe­nicji; zryw ten nie trwał jednak długo. W końcu Asyria znowu się osłabiła na blisko dwieście lat. Przyczyną tego w dużej mierze byli Aramejczycy, którzy pod koniec II tysiąclecia coraz silniej napierali na wszystkie części Ży­znego Półksiężyca. Syrię i górną Mezopotamię zamieszki­wała przeważnie ludność aramejska. Aramejczycy nieba­wem utworzyli tam wiele państewek. Asyria, sama będąca celem infiltracji, ledwie zdolna była bronić swych granic, a tym bardziej nie mogła przedsiębrać dalekich wypraw. Jak wielu zatem kryzysom musiał stawić czoło młody Izra­el, by móc swobodnie dalej się rozwijać bez groźby ze stro­ny jakiegoś mocarstwa^[12].

Obiecana przez Boga Izraelitom ziemia Kanaan została w owym czasie opanowana przez trzy główne siły. Izra­elici zajmowali płaskowyż Palestyny, „ludy morza" sporą część jej terenów nadmorskich, a Aramejczycy stopniowo opanowali północne tereny wraz z Syrią. Tylko w niewielu miejscach utrzymywały się enklawy kananejskie, ze starą ludnością zamieszkującą tę ziemię przed przybyciem Izraelczyków. Filistyni, należący do „ludów morza" sprawowali władzę nad palestyński­mi terenami nadmorskimi i zajęli punkty strategiczne na równinie Ezdrelon i w dolinie Jordanu; mieli swój ośrodek władzy w pięciu miastach (pentapolis): Gaza, Aszkelon, Aszdod, Ekron i Gat^[13].

------------------------------

[10] Por. G. Rachet, Słownik cywilizacji egipskiej, tłum. J. Śliwa, Katowice 1996, 210.
[11] Por. O.R. Gurney, Hetyci, tłum. W. Ceran, w: Cywilizacje starożytne. Przewodnik encyklopedyczny, red. A. Cotterell, Łódź²1996, 121.
[12] Por. J. Bright, Historia Izraela, dz. cyt., 177-178; por. także A.K. Grayson, Asyria, tłum. P. Krupczyński, w: Cywilizacje starożytne. Przewodnik encyklopedyczny, dz. cyt., 109-110.
[13] Por. J. Bright, Historia Izraela, dz. cyt., 178.