Izraelici w Kanaanie

Fragment książki "Historia biblijna w zarysie", który publikujemy za zgodą Wydawnictwa TUM

U początków obecności Izraela w Kanaanie można dostrzec dwie wyraźne epoki: osiedlanie się pokoleń na wylosowanych terenach i okres władzy Sędziów nad po­koleniami izraelskimi.

1. Zajęcie Kanaanu

Podstawowym źródłem biblijnym dla tego okresu hi­storii zbawienia jest Księga Jozuego, którą możemy po­dzielić na trzy wielkie bloki tematyczne: podbój Kanaanu (Joz 2-12) (a); podział Ziemi Obiecanej pomiędzy poko­lenia Izraela (Joz 13-21) (b); pożegnalna mowa Jozuego na zgromadzeniu w Sychem (Joz 22-24) (c)^[1].

a. Podbój Kanaanu

Zgodnie z danymi Księgi Jozuego zajęcia kraju dokona­no w kilku etapach. Po przekroczeniu Jordanu^[2] zdobyto najpierw Jerycho^[3]. Następnie Jozue podbił centralną, górzystą część Kanaanu z twierdzą Aj, a potem Sychem. Stąd, wsparty przymierzem z Gabaonitami, ruszył na pod­bój południowych terenów z takimi twierdzami, jak: Gibeon, Lakisz, Hebron i Debir. Kolejna, trzecia kampania Jozuego miała miejsce na północy. Nie wiemy, jak Izraelici dotarli na północ Kanaanu: doliną Jordanu czy przez góry. Tutaj zdobyte zostały miasta Chasor, Kadesz, Megiddo i Taanak^[4].

Tak przedstawia się historia podboju na podstawie tekstów biblijnych. Badania archeologiczne jednak czę­sto mówią co innego. Na ich podstawie wydaje się niemal pewne, że w XIII w. przed Chr. większość z wymienio­nych miast nie była zamieszkała^[5]. Pojawiły się więc trzy:

- półkoczownicze plemiona Izraelitów zasiedlały nieza­mieszkałe tereny górzystego kraju i dopiero znacznie póź­niej usunęły Kananejczyków z ich miast; bunt rolników
- Izrael wyłonił się nie wskutek „wejścia" z zewnątrz do Kanaanu, ale jako rezultat buntu rolników przeciw ich pa­nom lub, ostatnia hipoteza, konglomerat
- Izrael wyłonił się z połączenia ludności Kanaanu i napływowej ludności z zewnątrz, która jedne terytoria zasiedlała, a inne zdoby­wała w walce. I ta właśnie hipoteza wydaje się być bliższa realiom Księgi Sędziów^[6].

------------------------------

[1] Por. M. Navarro Puerto, Księgi Jozuego, Sędziów i Rut, tłum. P. Rak, Kraków 1998, 18-19.
[2] Tu ma miejsce cud rozstąpienia się wód rzeki, analogiczny do zda­rzenia nad Morzem Czerwonym. Wody spływające z góry zatrzymały się i utworzyły jakby jeden wał na znacznej przestrzeni od miasta Adam, a wody dolnej części spłynęły do Morza Martwego (Joz 3, 14-17). Cud ten był skutkiem wejścia kapłanów niosących Arkę Przymierza do wód Jordanu (Joz 3,15). Por. E. Zawiszewski, Historia zbawienia, dz. cyt., 21.
[3] Należy tutaj zwrócić uwagę na kwestie literackie dotyczące Joz 5,13-6, 27 oraz na relację pomiędzy tym opowiadaniem a danymi archeologicz­nymi na ten temat. Szczegółowe opracowanie tych zagadnień zob. T. Brze­gowy, Księgi historyczne Starego Testamentu, Tarnów 1996, 50-57.
[4] Por. C. Schedl, Historia Starego Testamentu, dz. cyt., t. II, 219-224.
[5] Szczegółowe informacje na ten temat zob. J.A. Callaway, Osiedla­nie się w ziemi Kanaan, tłum. W. Chrostowski, w: Starożytny Izrael. Od czasów Abrahama do zburzenia Jerozolimy, dz. cyt., 93-112; C. Schedl, Historia Starego Testamentu, dz. cyt., t. II, 215-219; J. Bright, Historia Izraela, dz. cyt., 130-134.
hipotezy tłumaczące te niezgodności: pokojowa infiltracja
[6] Por. J.A. Callaway, Osiedlanie się w ziemi Kanaan, dz. cyt., 112.
[7] Por. E. Zawiszewski, Historia zbawienia, dz. cyt., 23.